Tradycyjne potrawy wigilijne z różnych regionów Polski

Tradycyjne potrawy wigilijne, czyli jakie? 

Tradycyjnie w Polsce uznaje się, że na stole powinno pojawić się dwanaście potraw wigilijnych na pamiątkę dwunastu apostołów. Zgodnie z polską tradycją, wieczerzę wigilijną rozpoczynamy od zupy – może być to barszcz na zakwasie, grzybowa, grzybowa z kaszą gryczaną lub żur wigilijny.

Potem przychodzi kolej na przekąski, wśród których królują klasyczne śledzie z cebulką i olejem lnianym, śledzie ze śmietaną, z jabłkiem, rodzynkami, śledź pod pierzynką, ryba po grecku, smażony karp, pierogi, sałatka jarzynowa, kapusta z grzybami, groch z kapustą, desery z makiem i bakaliami, pierniki, kompot z suszu, czasem kisiel żurawinowy. Jednak są regiony oraz rodziny, w których wigilia smakuje nieco inaczej. Jakie są tradycyjne potrawy wigilijne w różnych częściach Polski?

Staropolski barszcz z uszkami

Najbardziej znanym polskim daniem na wigilijnym stole jest barszcz z uszkami, czyli delikatnie kwaśny barszcz na buraczanym zakwasie w towarzystwie malutkich pierożków wypełnionych grzybami lub kapustą i grzybami. Sam barszcz też bywa problematyczny. W niektórych regionach przygotowuje się zupę, ale burakową bez zakwasu i podaje się ją w filiżance do popicia. Zamiast uszek na stole pojawiają się pieczone pierogi z ciasta kruchego z nadzieniem takim, jakie znamy z uszek.

Przepis na klasyczny wigilijny barszcz znajdziecie w naszym artykule: Zakwas na barszcz wigilijny – jak go przygotować?

Żur wigilijny – przepis

Składniki:

• 1/2 szklanki suszonych grzybów
• 1/2 litra wrzątku
• 1 i 1/2 l bulionu warzywnego
• 1/2 szklanki zakwasu (przepis na zakwas znajdziecie tutaj)
• sól i pieprz
• ziemniaki lub kasza

W niektórych regionach Polski żur kojarzy się z wielkanocnym żurkiem z kiełbasą, którego nikt raczej w Wigilię nie poda. Jednak żur wigilijny ma w sobie coś z wielkanocnego żurku – żytni zakwas i moc smaku umami. Jak zatem go przygotować?

1/2 szklanki suszonych grzybów zalewamy 1/2 litra wrzątku i zostawiamy na noc. Do 1 i 1/2 l bulionu warzywnego dodajemy grzyby wraz z zalewą i gotujemy na małym ogniu, aż grzyby zmiękną. Dodajemy zakwas (około 1/2 szklanki). Doprawiamy do smaku zakwasem, solą i świeżo mielonym pieprzem. Taki żur świetnie smakuje z ugotowanymi ziemniakami. Można jednak go zagęścić dodając 1/2 szklanki kaszy gryczanej i gotując ją w zupie do miękkości.

Zupa z suszonych owoców – przepis

Składniki:

• 1 porcja suszonych owoców (śliwka suszona i wędzona, gruszka, jabłko, morela itp.)
• 1 laska cynamonu
• 4 goździki
• cukier

Podobno zupa z suszu to specjalność Kujaw, ale jej niezwykły smak zawędrował też do domów w innych regionach Polski. Do jej przygotowania potrzebujemy suszonych owoców, cynamonu, goździków i makaronu typu łazanki lub nitki. Bazą zupy są śliwki wędzone i suszone, które nadają jej aromatu, dlatego powinno ich być najwięcej. Porcje owoców suszonych wkładamy do garnka, dodajemy 1 laskę cynamonu, 4 goździki. Możemy dodać też kawałeczek skórki z pomarańczy bez białej części. Zalewamy wodą. Gotujemy na małym ogniu około 30 minut, aż owoce oddadzą smak. Najlepiej zupę ostudzić i pozwolić owocom oddawać smak, a przed podaniem zupę podgrzać. Zupę delikatnie słodzimy. Podajemy z ugotowanym makaronem. Jeśli wolimy gęstszą konsystencję, dodajemy śmietanę.

Potrawy wigilijne w Wielkopolsce

Wielkopolska słynie ze wspaniałych tradycyjnych potraw wigilijnych i… ziemniaków. W niektórych częściach Polski w Wigilię nie godzi się jeść codziennych ziemniaków. Natomiast w tym regionie są one powodem do dumy, dlatego nie może ich zabraknąć nawet na wigilijnym stole. Ziemniaczki w mundurkach świetnie smakują ze śledzikami czy karpiem w sosie piernikowym.

Wielkopolski karp w sosie piernikowym – przepis

Składniki:

• 4 filety z karpia
• 1 marchewka
• 1 cebula
• 1 liść laurowy
• 1 łyżeczka ziela angielskiego
• 1/2 łyżeczki ziaren pieprzu
• 1 łyżeczka soli
• 100 g katarzynek
• 2 łyżki miodu
• 1 łyżeczka octu jabłkowego
• 1 łyżeczka przyprawy piernikowej
• 1 szklanka bulionu warzywnego

4 filety z karpia układamy na dnie garnka, dodajemy 1 marchewkę pokrojoną w kosteczkę, 1 drobno posiekaną cebulę, 1 liść laurowy, 1 łyżeczkę ziela angielskiego i 1/2 łyżeczki ziaren pieprzu. Oprószamy wszystko 1 łyżeczką soli. Zalewamy wodą tak, by przykryła rybę. Dusimy na małym ogniu przez około 30 minut.

W międzyczasie przygotowujemy sos. Do rondla wrzucamy 100 g zblendowanych katarzynek bez polewy. Dodajemy 2 łyżki miodu, 1 łyżeczkę octu jabłkowego, 1 łyżeczkę przyprawy piernikowej i 1 szklankę bulionu warzywnego. Wszystko zagotowujemy, mieszając.

Karpia ostrożnie wyciągamy na półmisek, skrapiamy sosem i podajemy.

Makiełki wigilijne z łazankami – przepis

Składniki:

• 200 g maku
• 500 ml mleka
• 1/4 szklanki rodzynek
• 1/4 szklanki posiekanych orzechów
• 1 szklankę mleka
• 200 g makaronu typu łazanki
• miód
• cynamon

Rozpoczynamy od przygotowania maku. 200 g maku zalewamy 500 ml mleka. Zagotowujemy. Studzimy i miksujemy w maszynce do mięsa. Doprawiamy do smaku miodem. Dodajemy 1/4 szklanki rodzynek, 1/4 szklanki posiekanych orzechów i 1 szklankę mleka. Ciągle mieszając, podgrzewamy.

W oddzielnym garnku gotujemy 200 g makaronu typu łazanki zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Odcedzony makaron łączymy z makiem. Makiełki wigilijne podajemy oprószone cynamonem.

Potrawy wigilijne na Śląsku

Śląsk również rozkochał się w wigilijnym żurze. Ale to nie żur jest królową śląskiego stołu wigilijnego. Jest nią moczka! Jak ją przygotować?

Moczka – przepis

Składniki:

• 200 g piernika
• 250 ml ciemnego piwa
• 1 laska cynamonu
• 1 szklanka suszonych śliwek
• 1/2 szklanki orzechów włoskich
• 3/4 szklanki migdałów
• 3/4 szklanki suszonych moreli
• 1/4 szklanki rodzynek
• płatki migdałowe

Piernik zalewamy 250 ml ciemnego piwa. W garnku zagotowujemy 1 litr wody z laską cynamonu i szklanką suszonych śliwek. Dodajemy 1/2 szklanki posiekanych orzechów włoskich, 3/4 szklanki posiekanych migdałów bez skórki, 3/4 szklanki suszonych moreli pokrojonych w paseczki, 1/4 szklanki rodzynek. Wszystko gotujemy na małym ogniu, mieszając przez około 10 minut. Dodajemy piernik z piwem i mieszamy do zagotowania. Moczkę podajemy oprószoną płatkami migdałowymi.

Kompot z suszu z fasolą – przepis

Składniki:

• 1 szklanka fasoli
• 1 porcja suszonych owoców
• 1 laska cynamonu
• kilka goździków

Fasola z suszem to po prostu kompot z suszu z dodatkiem fasoli. Tę tradycyjną potrawę wigilijną przygotowuje się bardzo prosto. 1 szklankę fasoli zalewamy wodą i zostawiamy na noc, żeby się namoczyła. Fasolę gotujemy do miękkości w lekko osolonej wodzie. 1 porcję owoców do kompotu z suszu gotujemy z laską cynamonu i kilkoma goździkami przez 40 minut. Do kompotu dodajemy ugotowaną fasolę. Serwujemy na gorąco.

Potrawy wigilijne na Podlasiu

Poza barszczem burakowym lub grzybowym na podlaskim stole w Wigilię królują kulebiaki, kutia, a czasem kisiel z owsa. Kulebiaki to drożdżowe wypieki wypełnione kapustą z grzybami. Można przygotować je wcześniej, a w Wigilię po prostu pokroić i podać do gorącego barszczu. Kisiel z owsa to smak, który nie każdego zadowoli. Jest nieco kwaskowaty i zupełnie nie przypomina słodkiego kisielu z żurawiny. Kutia to królowa świątecznego stołu, która zawiera w sobie wszystko to, co najlepsze i najdroższe – miód i bakalie.

Kulebiak – przepis

Składniki:

• 40 g suszonych grzybów
• 300 g kapusty kiszonej
• 1 cebulka
• 1 łyżeczka kminku
• sól
• kminek
• 15 g świeżych drożdży
• 100 ml ciepłego mleka
• 1 łyżka cukru
• 50 g rozpuszczonego masła
• 250 g mąki
• 1 jajko

Zaczynamy od farszu – 40 g suszonych grzybów wrzucamy do garnka razem z 300 g posiekanej kapusty kiszonej. Dodajemy 1 drobno posiekaną cebulkę, 1 łyżeczkę kminku. Wszystko gotujemy na małym ogniu, mieszając raz po raz, aż kapusta zmięknie. Doprawiamy solą i kminkiem. Studzimy, ewentualnie odcedzamy z nadmiaru płynu.

W czystej misce mieszamy 15 g świeżych drożdży z 100 ml ciepłego mleka, 1 łyżką cukru, 50 g rozpuszczonego masła, 250 g mąki. Wyrabiamy jednolite ciasto. Przykrywamy czystą ściereczką i odstawiamy do podwojenia objętości.

Ciasto wałkujemy na kształt prostokąta. Układamy farsz i zwijamy w rulon. Przekładamy na blaszkę wyłożona papierem do pieczenia (spojeniem w dół). Przykrywamy czystą ściereczką i odstawiamy do napuszenia na pół godziny.

Nagrzewamy piekarnik do 180 stopni Celsjusza. Kulebiak smarujemy rozkłóconym jajkiem. Pieczemy 40 minut, do zazłocenia.

Kutia – przepis

Składniki:

• 300 g mielonego maku
• 500 ml mleka
• Miód
• 1 szklanka orzechów włoskich, laskowych, migdałów
• 1 szklanka suszonych owoców (moreli, rodzynek, śliwek, fig, daktyli)
• 1 i 1/2 szklanki ugotowanej kaszy pęczak

Kutia to najlepsza rzecz, jaką można zjeść w święta. Przygotowujemy ją gotując ziarna pszenicy lub kaszy pęczak.

300 g mielonego maku zalewamy 500 ml mleka. Zagotowujemy i odstawiamy do ostygnięcia. Słodzimy miodem. Dodajemy 1 szklankę posiekanych orzechów włoskich, laskowych, migdałów i 1 szklankę posiekanych suszonych owoców. Wszystko łączymy. Dodajemy 1 i 1/2 szklanki ugotowanego pęczaku. Wszystko mieszamy, doprawiamy do smaku miodem, a następnie odstawiamy do przegryzienia na 24 godziny.

Kisiel z owsa – przepis

Składniki:

• 500 g płatków owsianych
• 1 łyżka zakwasu chlebowego
• 1 łyżka oleju roślinnego
• cebulka

Kisiel z owsa, wbrew swojej nazwie, nie jest deserem. W Wigilię podaje się go z podsmażoną na złoto cebulką. W inne dni z kawałkami boczku. Przygotowuje się go z fermentowanych płatków owsianych o konsystencji gęstej i lepkiej masy.

500 g płatków zalewamy 1 litrem przegotowanej i ostudzonej wody. Dodajemy 1 łyżkę zakwasu chlebowego i ostawiamy na 24 godziny przykryte czystą ściereczką. Po tym czasie wodę przelać do drugiego naczynia, a płatki wyrzucić. Wodę po płatkach delikatnie osolić, dodać 1 łyżkę oleju roślinnego i gotować cały czas mieszając. Po zagotowaniu gotować minutę, aż zrobi się bardzo gęsta. Wlać do miseczki. Podawać na ciepło lub zimno z cebulką.

Jak zrobić tradycyjne potrawy wigilijne w wersji wege?

Z roku na rok jest większa szansa, że przy naszym rodzinnym wigilijnym stole zasiądą członkowie rodziny, którzy nie jedzą produktów odzwierzęcych. A może sami szukamy bardziej roślinnych alternatyw dla dań rybnych? Przygotowaliśmy mały poradnik dla tych, którzy w tę Wigilię chcą spróbować zjeść nieco inaczej, ale nadal tradycyjnie. Nasze wegetariańskie menu znajdziecie w artykule „Wegańska wigilia – czym zastąpić wigilijnego karpia i co podać zamiast tradycyjnych śledzi? Klasyczne świąteczne dania w wegańskiej odsłonie”.

Więcej sprawdzonych przepisów świątecznych znajdziecie w pasji Gotuję.

Zdjęcia w tekście: Shutterstock