Zajmowanie się starszym rodzicem czy rodzicami może oznaczać wsparcie czasowe, finansowe, emocjonalne, wymagać decyzji związanych z przeprowadzkami, podziałem opieki między rodzeństwo, być może korzystania z zewnętrznej formy pomocy. Czasem sprowadza się do zrobienia zakupów dwa razy w tygodniu i wspólnej wizyty u lekarza. Ale w skrajnych przypadkach jest to opieka 24 godziny na dobę, która wymaga rezygnacji z części własnego życia na kilka, czy nawet kilkanaście lat.
Opieka nad rodzicem to temat wzbudzający ogromne emocje, w tym te najtrudniejsze: strach, żal, smutek, ale też podlegający najsurowszym osądom rodziny, znajomych i całego społeczeństwa. W naszej kulturze uznawana jest tylko jedna forma opieki: całkowite wzięcie jej na siebie „bo gdy byliśmy dziećmi, rodzice opiekowali się nami”, „bo to matka/ojciec”. Tymczasem opieka nad dzieckiem i osobą starszą nie da się porównać, ponieważ jest to proces odwrócony. Opieka nad dzieckiem z czasem staje się coraz łatwiejsza, pozwala obserwować rozwój. Opieka nad rodzicem z każdym miesiącem, czy rokiem staje się trudniejsza i niejednokrotnie obserwujemy jego cierpienie, chorobę, a w końcu odchodzenie. Dlatego długotrwała opieka nad starszą osobą może bardzo źle wpływać nie tylko na życie, ale też zdrowie psychiczne i fizyczne opiekuna, który sam z czasem potrzebuje pomocy, co również jest w naszym kraju tematem zaniedbanym.
Dlaczego dziś trudniej jest opiekować się starszym rodzicem?
Czy to złudzenie, czy naszym dziadkom i rodzicom było łatwiej opiekować się seniorami? Nie. Było łatwiej choćby z przyczyn organizacyjnych, czyli mieszkaniowych i związanych z pracą. W ciągu ostatnich 30 lat w Polsce wyraźnie zmienił się styl życia. Staliśmy się bardziej mobilni w kwestii pracy, za którą możemy oddalić się od domu rodzinnego nawet o kilkaset kilometrów, a często również przenieść do innego kraju. W większości rezygnujemy też z życia w domach wielopokoleniowych charakterystycznych dla wcześniejszych pokoleń. To oznacza, że gdy przychodzi czas opieki nad rodzicami, musimy niejednokrotnie podejmować decyzje o całkowitej zmianie życia włącznie z pracą i przeprowadzką (rodzica lub naszą). W domach wielopokoleniowych, czy rodzinach mieszkających blisko siebie, znacznie łatwiej było organizować wsparcie dla potrzebujących go dziadków czy rodziców.
117,99 zł
cena regularna
119,00 zł
cena regularna
127,90 zł
cena regularna 
Poza tym, w ciągu ostatniego stulecia znacznie wydłużyła się średnia długość życia, a nie umiemy jeszcze proporcjonalnie szybko spowalniać procesów starzeniowych. To oznacza, że ludzie żyją dłużej w fazie starości, czyli tej, w której częściej wymagają opieki. Przez to mamy chociażby nasilone zjawisko emerytów opiekujących się starszymi emerytami. Później też rodzimy dzieci, co spowodowało pojawienie się tzw. pokolenia kanapka, czyli ludzi, którzy jeszcze wychowują dzieci, pracują zawodowo a już opiekują się starszymi rodzicami. Do tego dochodzi starzenie się społeczeństwa, w którym rodzi się mniej dzieci, czyli na jedną młodą osobę przypada i będzie przypadało coraz więcej starszych członków rodziny do sprawowania nad nimi opieki.
I na zakończenie dodajmy brak wsparcia systemowego, czyli dostępności opiekunów, domów opieki dziennej czy opieki całodobowej. Dziś, gdy coraz więcej kobiet opóźnia przejście na emeryturę, lub przechodzi na nią pozostając aktywnymi zarobkowo, wyraźnie widać brak rozwiązań opiekuńczych dla najstarszych członków społeczeństwa. Do tej pory deficyt ten nie był tak widoczny z powodu kultury kobiet pracujących nieodpłatnie na emeryturze. Czyli kończących pracę zarobkową i podejmujących pracę opiekuńczą nad rodzicami, teściami, dziadkami (również całodobowo). W ten sposób kobiety w wieku emerytalnym były wykorzystywane jako naturalny zasób państwa. Współczesne 60-latki coraz częściej nadal chcą czy muszą być aktywne zawodowo, przez co nie mogą w pełni opiekować się rodzicem. A to sprawia, że coraz wyraźniej widać potrzebę wsparcia zewnętrznego, czyli systemowego, z którego korzystanie nadal wzbudza bardzo złe reakcje społeczne.
Opieka nad rodzicem - czy mam prawo przeprowadzić rodzica do domu opieki?
Mieszkanie w dużej odległości, wychowywanie dzieci, praca zawodowa - tak wyglądacodzienność wielu osób. Niestety zaawansowane choroby otępienne wymagające wsparcia przez całą dobę sprawiają, że dorosłe dzieci często nie są w stanie samodzielnie zapewnić opieki starszym rodzicom. W takim przypadku jedynym rozwiązaniem okazuje się szukanie wsparcia spoza rodziny począwszy od opieki dochodzącej (prawie w całości wymagającej opłacania prywatnie), poprzez dzienne domy opieki aż do pełnowymiarowych domów opieki. Niestety korzystanie z domów opieki w niepełnym lub pełnym wymiarze godzin jest niedostępne dla wielu rodzin z powodów wykluczenia (w okolicy nie ma takich placówek), budżetu (dostępne są tylko placówki prywatne wysokopłatne) lub potępiającej oceny innych członków społeczności „jak możesz oddać rodzica do domu starości”.
Z powodu zmian struktury wiekowej i innych czynników utrudniających współcześnie opiekę bezpośrednią nad rodzicem, powinniśmy zmieniać narrację dotyczącą opieki zewnętrznej, zaczynając od zmiany potocznego „oddać rodzica” na „przeprowadzić rodzica do domu opieki / domu seniora / domu spokojnej starości”. Potrzebujemy języka neutralnego, nie piętnującego tak samo, jak potrzebujemy całego pakietu rozwiązań wspierających opiekę zewnętrzną. Domów opieki dziennej, okresowej np. gdy chcemy wyjechać i zregenerować siły i pełnej, jeśli mieszkamy daleko, nie mamy warunków by zabrać rodzica do siebie, lub on sam nie wyraża zgody na przeprowadzkę, co jest bardzo częste.
Możemy też testować alternatywne rozwiązania wzorowane na krajach, które mają większe doświadczenie ze starzejącym się społeczeństwem i wyzwaniami późnej dojrzałości. Może to być przeprowadzka na osiedle z częściową opieką i rozwiązaniami dostosowanymi do potrzeb starszych osób, czy zamieszkanie w grupie kilku seniorów, przy wynajęciu przez nich własnych nieruchomości, dzięki czemu zyskują dodatkowe środki, albo zakwaterowanie studenta czy innego młodego człowieka, który nie ma środków na mieszkanie, ale w zamian zaoferować pomoc starszej osobie itd.
O czym muszę pomyśleć, planując opiekę nad rodzicem czy innym starszym członkiem rodziny
Przede wszystkim musimy pamiętać, że według polskiego prawa podjęcie się opieki nad rodzicem, dziadkiem, starszą ciocią jest dobrowolne. Oczywiście tu też zdarzają się wyjątkowe sytuacje np. wniosek o alimentację związaną z ubóstwem rodzica, czy uzależnienie dziedziczenia od świadczenia opieki, ale są to rzadkie i indywidualne kwestie wymagające wsparcia prawnika.
To, co warto ustalić na samym początku opieki nad rodzicem, to jej zakres i podział, czyli jak zadania są rozdzielone między członków rodziny. Na przykład ktoś mieszkający blisko może pomagać fizycznie, a osoba mieszkająca za granicą kraju – finansowo. Musimy również uwzględnić to, że każdy ma prawo odmówić współopieki.
Drugi krok to analiza czy podopieczny wymaga opieki dochodzącej, czy pełnej i jak możemy ją rozwiązać: samodzielnie, wynajmując pomoc, czy korzystając z placówek. Jeśli potrzebna będzie pomoc zewnętrzna to kto i w jakim stopniu ją finansuje. Na tym etapie warto też sprawdzić w miejscu zameldowania czy i jeśli tak, to o jakie wsparcie opiekuńcze możemy się ubiegać „z urzędu”. Dobrze jest też wybrać jednego lekarza prowadzącego specjalizującego się w zdrowiu starszych pacjentów i nawiązać z nim kontakt oraz sprawdzić dostępność wizyt domowych.
Samodzielna opieka nad starszym rodzicem może od nas wymagać poszerzenia wiedzy o żywieniu, badaniach, chorobach i trudnościach późnej dojrzałości, higienie, rehabilitacji, masażach, wsparciu psychicznym a nawet kosmetykach, miejscach spotkań dla seniorów czy budowania relacji tak, by nasz podopieczny mimo stopniowego stawania się niesamodzielnym nadal czuł się szanowanym dorosłym. Powinniśmy być na to gotowi. Możliwe, że konieczne będzie również wsparcie psychologa czy terapeuty dla nas, bo mogą się zdarzyć momenty, gdy będziemy musieli postawić granice opieki, odbudowywać zasoby, czy poradzić sobie ze złością, strachem, smutkiem. Jest to bardzo ważne zwłaszcza, gdy mamy do czynienia z demencją lub Alzheimerem rodzica.
Co bym chciała, żeby zostało w was po dzisiejszym artykule? Z jednej strony świadomość, że do opieki nad rodzicem czy innymi starszymi członkami rodziny – jeśli planujecie się jej podjąć – warto się przygotować. Ale też chcę was uspokoić. Naprawdę niewiele osób przed 80 rokiem życia wymaga codziennej pomocy, a po 80 też nie dotyczy to wszystkich seniorów. Dlatego bardziej prawdopodobne jest to, że będziecie tylko pomagali rodzicom niż, że zmierzycie się ze skrajnym przypadkiem opieki 24 godziny na dobę przez wiele lat. I najważniejsze: my też będziemy kiedyś starszymi seniorami. Dbajmy o nasze ciała i umysły tak, żebyśmy jak najdłużej, a najlepiej zawsze, byli samodzielni.
Więcej artykułów o podobnej tematyce znajdziesz w cyklu Projekt dojrzałość.
Zdjęcie okładkowe: Shutterstock
Komentarze (0)