Co to jest retinol?
Retinol to nazwa jednej z witamin niezbędnych dla organizmu ludzkiego – witaminy A. Jest to witamina niezbędna dla utrzymania dobrego wzroku, stanu skóry i błon śluzowych. Retinol, a właściwie jego utleniona forma – retinal - to składnik substancji światłoczułych obecnych w siatkówce oka. Siatkówka to po łacinie „retina”, stąd nazwa tej retinolu i jego pochodnych, czyli retinoidów.
Retinol jest ważnym składnikiem naszej diety. Jako witamina rozpuszczalna w tłuszczach występuje przede wszystkim w tłustych produktach zwierzęcych: mleku, maśle, serach, jajach, wątróbce, rybach morskich i tranie. W produktach roślinnych nie ma retinolu, ale w wielu z nich znajdziemy jego prekursory, czyli karoteny, które w wątrobie mogą być przekształcone w retinol. To dlatego karoten nazywa się czasem prowitaminą A. Najlepszymi źródłami karotenów są marchew, dynia, bataty, jarmuż, szpinak oraz inne pomarańczowe lub zielone warzywa.
Niedobory witaminy A mogą skutkować zaburzeniami wzroku (szczególnie tzw. „kurzą ślepotą”, czyli niedowidzeniem przy słabym oświetleniu), suchością oczu, osłabioną odpornością, zaburzeniami wzrostu (u dzieci) oraz złym stanem skóry, w tym suchością, łuszczeniem i nadmiernym rogowaceniem naskórka. Nadmiar witaminy A (hiperwitaminoza) jest również niekorzystny dla zdrowia. Może powodować problemy ze strony różnych narządów i układów, np. wątroby i układu pokarmowego, mięśni, kości, skóry, układu nerwowego. Hiperwitaminoza A u kobiety ciężarnej jest niebezpieczna dla płodu, ponieważ może powodować poważne wady rozwojowe.
Ze względu na istotną rolę, jaką retinol odgrywa w utrzymaniu zdrowej skóry, zwrócono uwagę na jego zastosowanie w kosmetyce. Zastosowanie retinolu i jego pochodnych w kremach, serum, maściach, peelingach i balsamach pomaga w regeneracji naskórka, wygładzaniu drobnych zmarszczek, rozjaśnianiu przebarwień i opóźnianiu efektów starzenia skóry. Kosmetyki i dermokosmetyki z retinolem zdobywają więc coraz większą popularność, szczególnie wśród kobiet dojrzałych i zmagających się z różnymi niedoskonałościami cery.
40,90 zł
(-30%)
cena regularna
31,90 zł
(-30%)
cena regularna 
Różne postacie retinolu – czym się różnią?
Wspomnieliśmy już o dwóch formach witaminy A – retinolu oraz retinalu, obecnym w siatkówce oka. W kosmetyce stosuje się przede wszystkim retinol oraz jego estry - octan i palmitynian retinylu, czasem również propionian retinylu. W składzie kosmetyków, według międzynarodowej nomenklatury surowców kosmetycznych INCI, są one opisane odpowiednio jako:
- retinol – INCI: Retinol,
- octan retinolu (lub retinylu) – INCI: Retinyl Acetate,
- palmitynian retinolu (lub retinylu) – INCI: Retinyl Palmitate,
- propionian retinolu (lub retinylu) – INCI: Retinyl Propionate.
Estry retinolu są w skórze stopniowo hydrolizowane, czyli rozkładane do wolnego retinolu, który jest formą aktywną. Dzięki temu mają łagodniejsze działanie niż czysty retinol, powodują mniej podrażnień, a w produktach charakteryzują się lepszą stabilnością i odpornością na warunki środowiska. Należy jednak pamiętać, że wszystkie formy retinolu rozkładają się pod wpływem światła i tlenu, dlatego zawierające je kosmetyki należy przechowywać w szczelnie zamkniętych opakowaniach i chronić przed światłem.
Retinal (INCI: Retinal), czyli aldehyd retinowy, w kosmetykach stosowany jest rzadziej niż retinol i jego estry, i działa trochę mocniej od nich. Ze względu na różną aktywność rozmaitych form retinolu, ich zawartość w kosmetykach i innych produktach określa się w ujednoliconych jednostkach, przeliczonych na aktywność czystego retinolu. Ta jednostka to tzw. ekwiwalent retinolu, w skrócie RE (ang. retinol equivalent).
Najbardziej utleniona i najsilniej działająca pochodna retinolu - kwas retinowy (czyli tretinoina i jej izomer - izotretinoina) – nie jest przez prawo europejskie dopuszczona do stosowania w kosmetykach. Jako substancje silnie działające i niosące ryzyko poważnych działań niepożądanych, różne formy kwasu retinowego znajdują zastosowanie jedynie w lekach dermatologicznych dostępnych na receptę.
Jak działa retinol na skórę?
Retinol oddziaływa na keratynocyty, czyli komórki naskórka, stymulując je do podziałów, przez co pobudza złuszczanie i odnowę naskórka. Dzięki temu reguluje też wydzielanie sebum i działa przeciwtrądzikowo, zmniejszając ryzyko blokady gruczołów łojowych przed nadmiernie zrogowaciałe komórki naskórka. Witamina A działa też ochronnie na kolagen, główne białko strukturalne skóry, pobudza jego syntezę i odbudowę. Retinol ma wpływ na aktywność melanocytów, czyli komórek naskórka wytwarzających ciemny pigment – melaninę. Podsumowując, retinol w kosmetologii wykazuje następujące właściwości:
- stymuluje regenerację naskórka,
- normalizuje procesy rogowacenia i złuszczania naskórka,
- działa przeciwzmarszczkowo, wygładzająco i ujędrniająco,
- rozjaśnia przebarwienia i wyrównuje koloryt skóry,
- łagodzi zmiany trądzikowe oraz zmniejsza blizny i przebarwienia potrądzikowe.
37,90 zł
(-30%)
cena regularna 
Skutki uboczne stosowania retinolu
Jak niemal każda substancja aktywna biologicznie retinol ma nie tylko zalety, ale również działania niepożądane. Jedną z jego cech, ograniczającą jego zastosowanie, jest wspomniana już wrażliwość na światło i utleniacze. Drugą cechą jest, niestety, fakt, że nie wszyscy dobrze tolerują kosmetyczne kuracje retinolem. Oto najczęstsze problemy powodowane przez retinol:
- podrażnienie skóry, np. zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie,
- nadmierne łuszczenie naskórka,
- zwiększona wrażliwość skóry na czynniki drażniące, promieniowanie słoneczne i ultrafiolet.
Większość z tych problemów można przezwyciężyć, stosując dodatkową pielęgnację oraz dobierając odpowiednie kosmetyki do rodzaju cery, pory roku i innych okoliczności.
Jak stosować retinol bezpiecznie?
Aby odnieść jak najwięcej korzyści z kosmetycznej kuracji retinolem, warto przestrzegać kilku zaleceń. Są one szczególnie ważne w przypadku osób z cerą wrażliwą, podatną na podrażnienie i stany zapalne.
- Zacznij od kosmetyków z najłagodniej działającymi formami retinolu, np. estrami retinylu. Wybierz te, które mają stosunkowo niskie stężenie tej substancji – np. 0,01-0,1% RE. Jeśli twoja skóra dobrze zareaguje na taki produkt, stopniowo możesz wprowadzać kosmetyki z nieco wyższą zawartością retinolu.
- Pamiętaj o nawilżaniu, natłuszczaniu i właściwym odżywieniu skóry. Jeśli to konieczne, stosuj środki łagodzące, np. z dodatkiem allantoiny lub pantenolu.
- Odpowiednio przechowuj kosmetyki z retinolem – w szczelnie zamkniętych opakowaniach, w ciemnym i chłodnym miejscu. Najlepiej kupuj produkty w opakowaniach umożliwiających ochronę przed światłem i dostępem powietrza.
- Stosowanie retinolu najlepiej zacząć jesienią lub zimą, kiedy jest mało słońca. Pamiętaj, że skóra po retinolu jest wrażliwsza na światło słoneczne i promieniowanie UV, poza tym wystawienie twarzy posmarowanej kremem z retinolem na słońce sprawi, że substancja ta szybko straci swoje właściwości. W czasie kuracji unikaj wizyt w solarium, a na dzień stosuj kremy z wysokim filtrem przeciwsłonecznym.
Retinol – na co trzeba uważać?
Retinol to nie tylko składnik kosmetyków. Obficie występuje w wielu popularnych produktach spożywczych i suplementach diety, które są powszechnie stosowane przez dużą część społeczeństwa. Nadmierne spożycie witaminy A z różnych źródeł i dodatkowa podaż retinolu przez skórę (w postaci maści, kremów i innych kosmetyków) mogą prowadzić do przedawkowania i hiperwitaminozy. Średnie zalecane spożycie witaminy A dla osoby dorosłej to około 800 mg RE na dobę. Maksymalna, w miarę bezpieczna dzienna porcja to 3000 mg RE na dobę. Hiperwitaminoza A jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, a właściwie dla ich dzieci, które mają się urodzić. Może prowadzić do poważnych wad rozwojowych. Chociaż przez skórę wchłania się jedynie 7-8% retinolu z kosmetyków, to kobiety w ciąży i planujące ciążę powinny unikać stosowania preparatów z retinolem szczególnie przez dłuższy czas i na duże powierzchnie ciała. Powinny też zwrócić uwagę na ilość spożywanej witaminy A, czy to w codziennych posiłkach, czy w suplementach diety.
Czy kosmetyki z retinolem będą zakazane w Europie?
Absolutnie nie. Będą jednak wprowadzone limity zawartości retinolu w różnych prepatach. Aby ograniczyć ryzyko przedawkowania witaminy A u szczególnie wrażliwych grup społecznych, specjaliści ds. bezpieczeństwa kosmetyków zalecają, żeby kosmetyki przeznaczone do szerokiej sprzedaży nie zawierały więcej niż do 0,3% ekwiwalentu retinolu. Wyjątkiem są balsamy do całego ciała, w których (ze względu na aplikację na dużą powierzchnię skóry) maksymalne zalecane stężenie retinolu jest mniejsze - do 0,05%. Kosmetyki przeznaczone dla niemowląt, dzieci i kobiet w ciąży nie powinny zawierać retinolu. W ciągu najbliższych lat te zalecenia zmienią się w regulacje prawne, dlatego należy liczyć się z tym, że produkty z wyższą zawartością retinolu będą dostępne jedynie do użytku profesjonalnego.
Kwas retinowy i silne retinoidy – tylko na receptę
Jeśli masz średnio lub mocno nasilony trądzik, widoczne przebarwienia, blizny lub głębsze zmarszczki, twoja skóra może wymagać bardziej zdecydowanego działania. W takim wypadku nie sięgaj samodzielnie po produkty zawierające silniejsze retinoidy, np. tretinoinę, izotreinoinę, adapalen lub tazaroten. Nieumiejętnie lub nie w porę przeprowadzona kuracja może bardziej zaszkodzić, niż pomóc. Zgłoś się do dermatologa lub profesjonalnego gabinetu kosmetycznego, aby ze specjalistą ustalić najlepszy dla ciebie sposób postępowania. Pamiętaj, że stosowanie mocnych retinoidów, szczególnie kwasu retinowego i izotretinoiny, jest bezwzględnie przeciwwskazane w czasie ciąży i planowania ciąży! Kobiety w wieku rozrodczym powinny w tym czasie stosować skuteczną antykoncepcję i zapytać lekarza, kiedy po zakończeniu kuracji mogą rozpocząć starania o zajście w ciążę.
Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Dbam o urodę.
Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com
Bibliografia
- Zasada, M., & Budzisz, E. (2019). “Retinoids: active molecules influencing skin structure formation in cosmetic and dermatological treatments”. Postepy dermatologii i alergologii, 36(4), 392–397. Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6791161/pdf/PDIA-36-87443.pdf (dostęp: 16.02.2024),
- Aleksandra Czarnota, Retinoidy. „Mechanizm działania, właściwości oraz zakres stosowania w dermatologii i kosmetologii”. Kosmetologia Estetyczna, vol. 7(4), 2018, 371. Link: https://www.kosmetologiaestetyczna.com/2018/retinoidy-mechanizm-dzialania-wlasciwosci-oraz-zakres-stosowania-w-dermatologii-i-kosmetologii/ (dostęp: 16.02.2024),
- SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety), revision of the scientific Opinion (SCCS/1576/16) on vitamin A (Retinol, Retinyl Acetate, Retinyl Palmitate), preliminary version of 10 December 2021, final version of 24-25 October 2022, SCCS/1639/21. Link: https://health.ec.europa.eu/publications/revision-scientific-opinion-sccs157616-vitamin-retinol-retinyl-acetate-retinyl-palmitate_en (dostęp: 16.02.2024).
Komentarze (0)