Terry Pratchett

Co wyróżnia twórczość Terry’ego Pratchetta? Inteligentny humor połączony z filozoficzną refleksją, niezapomniane osobowości bohaterów, spora doza magii, science-fiction i nauki, a ponad wszystko - wciągająca, wartka akcja. Ten angielski pisarz zdobył nie tylko uznanie milionów czytelników jurorów przyznających nagrody literackie, ale i samej królowej Elżbiety II: w 1998 roku został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego za zasługi dla literatury, a 10 lat później otrzymał tytuł szlachecki i oficjalnie został „sir Terrym”.

Terry Patchett, a właściwie sir Terrence David John Pratchett, urodził się w 1948 roku w Beaconsfield, w Anglii. Terry od dzieciństwa interesował się nauką: matematyką i astronomią, lubił także książki, legendy i opowieści, szczególnie książki fantastyczne i science-fiction. Pierwsze opowiadanie Terry’ego Pratchetta ukazało się, kiedy chłopiec miał 13, w gazetce szkolnej, a następnie w prasie komercyjnej. Za pierwsze honorarium Terry kupił sobie maszynę do pisania. Jako nastolatek i młody człowiek Pratchett uczył się, a po szkole pracował jako dziennikarz w redakcjach miejscowych gazet, jednak przez cały czas pisał. Swoją pierwszą książkę, „Dywan” (The Carpet People) napisał w wieku 20 lat i przypadkowo wspomniał o niej, przeprowadzając wywiad dla swojej gazety z wydawcą Peterem Banderem van Durenem. Peter van Duren zainteresował się twórczością Terry’ego, „Dywan” został wydany w 1971 roku. Trzy lata wcześniej Terry Pratchett poślubił swoją ukochaną Lyn, z którą żył przez następne 47 lat i miał córkę Rhiannę.

Terry Pratchett – książki ze Świata Dysku

Rok 1983 przyniósł pierwszą książkę Terry’ego Pratchetta osadzoną w uniwersum Świata Dysku (Discworld) – „Kolor magii” (The Colour of Magic). Ów świat – płaski dysk ułożony na grzbiecie czterech słoni, które stoją na skorupie Wielkiego Żółwia A’Tuina, dryfującego przez otchłań kosmosu - stał się miejscem akcji 41 książek powstałych w ciągu następnych 32 lat. Ich zbiór nazwano całościowo „serią Świata Dysku”. Ostatnia książka z serii – „Pasterska korona” (The Shepherd’s Crown) – ukazała się drukiem w 2015 roku, już po śmierci autora. Te humorystyczne, satyryczne, ale i filozoficzne opowieści tylko pozornie ukazują świat zmyślony. Wnikliwy czytelnik znajdzie w nich odbity w krzywym zwierciadle nasz własny świat, z wszystkimi jego absurdami, ale i dobrymi stronami. Seria „Świata Dysku” obejmuje kilka cykli tematycznych, czyli mniejszych serii książek poświęconych konkretnym wątkom. Są to: cykl o magu Rincewindzie, cykl o Straży Miejskiej z Ankh-Morpork, cykl o czarownicach z Lancre, o Tiffany Obolałej (lub Akwili Dokuczliwej wg przekładu Doroty Malinowskiej-Grupińskiej), o Śmierci i jego pomocnikach, a także cykl o Moiście von Lipwigu. Polskim wydawcą książek Terry’ego Pratchetta, w niezrównanym tłumaczeniu Piotra Cholewy, jest wydawnictwo Prószyński i S-ka.

 „Nauka Świata Dysku” a prawa rządzące „światem kuli”

Uzupełnieniem i rozszerzeniem serii Świata Dysku są cztery części „Nauki Świata Dysku”, które Terry Pratchett napisał wspólnie z matematykiem Ianem Stewartem i biologiem Jackiem Cohenem. To cykl książek popularnonaukowych, w niezwykłym, inspirującym świetle ukazujących naukę, historię powstania życia na Ziemi oraz gatunku ludzkiego, a także prawa fizyki rządzące „światem kuli”, w którym czytelnik odnajdzie nasz własny świat.

Inne książki Terry’ego Pratchetta – multiwersum wyobraźni

Świat Dysku, choć najbardziej znany, nie jest jedynym dziełem twórczości sir Terry’ego. Poza „Dywanem” Pratchett napisał także tzw. „Trylogię Nomów” (The Bromeliad Trilogy), na którą składają się: „Nomów księga wyjścia” (Truckers), „Nomów księga kopania” (Diggers) i „Nomów księga odlotu” (Wings). Inną serią jest cykl książek o Johnnym Maxwellu i, napisana wspólnie ze Stevenem Baxterem, fantastyczno-naukowa seria o Długiej Ziemi, inspirowana teorią wielości światów, wysnutą z obliczeń mechaniki kwantowej. Jest to cykl pięciu książek, powstałych w latach 2012-2016: „Długa Ziemia”, „Długa wojna”, „Długi Mars”, „Długa utopia” i „Długi kosmos”. Oprócz tego Terry Pratchett napisał „Nację”, „Spryciarza z Londynu”, „Dobry omen”, „Ciemną stronę słońca”, „Warstwy wszechświata”, „Kota w stanie czystym” i wiele krótszych opowiadań wydanych osobno lub w zbiorach.

Terry Pratchett na ekranie

Książki Terry’ego Pratchetta doczekałay się wielu adaptacji filmowych (w tym animacji) i teatralnych. Najbardziej znane są filmy: „Wiedźmikołaj” (Hogfather) z 2006 roku, wyświetlony w telewizji Sky One, a także „Kolor Magii” (The Colour of Magic) z 2008 i „Piekło pocztowe” (Going Postal) z 2010. Ciekawostką jest to, że sam Terry Pratchett ukazał się w epizodzie w każdym z tych. Pisarz, u którego w 2007 roku zdiagnozowano rzadką odmianę choroby Alzheimera, angażował się także w akcje na rzecz badań nad tą chorobą, a także na rzecz prawa człowieka do wyboru czasu i miejsca własnej śmierci. W związku z tym, w 2010 roku, wygłosił w telewizji BBC odczyt w cyklu im. Richarda Dimbleby’ego pt. Shaking hands with death, czyli „Podać rękę śmierci”, a w 2011 roku wystąpił w filmie dokumentalnym BBC „Terry Pratchett: wybieram śmierć” (Terry Pratchett: Choosing to Die). Sir Terry Pratchett zmarł w 2015 roku w swoim domu, tak jak chciał: w spokoju, w towarzystwie najbliższej rodziny i ulubionego kota.

Nagrody za twórczość Terry’ego Pratchetta

Terry Pratchett został laureatem wielu nagród i wyróżnień literackich. W 1994 roku otrzymał nagrodę British Book Awards,  a w 2001 roku angielski Carnegie Medal za „Zadziwiającego Maurycego i jego edukowane gryzonie”. Kilkakrotnie zdobył amerykańską nagrodę Locus Awards w kategorii „książki dla młodzieży”, za powieści o Tiffany Obolałej. Terry Pratchett został także czterokrotnie doktorem literatury honoris causa kilku brytyjskich uniwersytetów i znalazł się w ścisłej czołówce najpoczytniejszych brytyjskich pisarzy wszechczasów. Z rąk królowej angielskiej otrzymał Order Imperium Brytyjskiego i godność szlachecką.