Do połowy XX wieku komiks przez wielu badaczy kultury masowej był uznawany za rozrywkę niższych lotów. Ot, proste historie składające się z kilku obrazków, którymi ekscytują się wyłącznie młodzi czytelnicy. Współcześnie takie stwierdzenia są dalekie od prawdy i rzadko można spotkać się z opinią, że komiks to tylko zabawa dla dzieci. Oczywiście spuścizna gigantów branży komiksowej w dużej mierze opiera się tworzeniu dzieł dla miłośników dość schematycznych historii o superbohaterach ratujących świat, natomiast dziś albumy dostępne w księgarniach znacznie różnią się do swoich pierwowzorów. Przez lata powstało też wiele powieści graficznych, które szerokim echem zapisały się w naszej kulturze - jak choćby "Maus", "Watchmen". Komiks od lat wzbudza emocje, prowokuje do myślenia i funkcjonuje na pełnych prawach jeszcze jednego gatunku literackiego. Niżej znajdziecie kilka argumentów, dlaczego warto czytać komiksy - nawet jeżeli nigdy nie mieliście do czynienia z tym medium, warto się przełamać!
Geneza komiksu, czyli jak to się zaczęło?
Dlaczego warto czytać komiksy? Bo są z nami praktycznie od zawsze! Niektórzy badacze literatury doszukują się zalążków komiksu już w… paleolicie. Ówczesne malunki na ścianach jaskiń mają być, według nich, preludium do późniejszych dzieł kultury komiksowej. Zaliczyć do nich możemy: hieroglify egipskie, czy Biblię pauperum. Wspólną cechą wymienionych skarbów dziedzictwa światowego oraz współczesnych komiksów jest narracyjny sposób opowiadania historii: za pośrednictwem obrazu, czasem połączonego z jakimś rodzajem pisma.
Dzieła kultury, które bliższe są obecnej formie sztuki komiksowej, powstawały na przełomie XVIII i XIX wieku. Ich twórcami byli:
- William Hogarth – angielski malarz i rysownik. Był autorem rycin wydawanych w cyklu „Progresses”. Moralizatorski wydźwięk jego dzieł przysporzył mu rozgłosu oraz wywarł duży wpływ na prace innych malarzy-ironistów,
- James Gillray – brytyjski karykaturzysta. To jego zasługą są popularne „dymki” zawierające wypowiedź lub myśl postaci na rysunku,
- Gustave Doré – francuski grafik i ilustrator, autor książki „Dzieje świętej Rusi”, zwanej również protokomiksem. Artysta ten zrewolucjonizował sposób patrzenia na relację satyrycznego podpisu do tego, co faktycznie dzieje się na obrazie. Tekst nie był jedynie opisem. Stał się komentarzem i nawiązaniem do sytuacji społeczno-politycznych.
Ogromny wpływ na branżę komiksową miał rozwój prasy drukowanej. Powszechnie uznaje się, że pierwszy komiks w druku to „The Yellow Kid” wydrukowany na łamach „New York World”. Autor historyjki Rochard Outcoult zaprezentował światu bohatera ubranego w żółty strój, który w towarzystwie czarnego kota mierzy się z urokami codziennego życia i wikła w rozmaite kłopoty.
Dlaczego warto czytać komiksy? Bo są super(bohaterskie)
Rozkwit sztuki komiksowej nastąpił na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego stulecia. Wtedy to na rynku zaczęły pojawiać się pierwsze zeszyty traktujące o losach popularnych do dzisiaj superbohaterów. W 1935 roku były amerykański oficer kawalerii i autor książek major Malcolm Wheeler-Nicholson powołał do życia firmę New Fun Comics. Nakładem tego wydawnictwa ukazało się zaledwie 6 komiksów.
Kłopoty finansowe zmusiły byłego wojskowego do połączenia sił z firmą Independent News, prowadzoną przez Harry'ego Donenfelda i Jacka Liebowitza. Tak powstało przedsiębiorstwo Detective Comics Inc. Pierwszy komiks tego wydawnictwa – „Action Comics #1” był jednocześnie debiutem postaci Supermana i okazał się ogromnym sukcesem.
Na fali spektakularnego powodzenia DC postanowił wypłynąć również inny wydawca. Za pośrednictwem imprintu Timely Comics w roku 1939 pojawił się pierwszy album „Marvel Comics #1”. Bohaterami debiutanckiej historii Marvela był Ludzka Pochodnia oraz Sub-Mariner. Późniejsze losy konfliktów i rozejmów między dwoma największymi potentatami komiksowego rynku wydawniczego przyczyniły się do popularyzacji idei supermocy i superbohaterów. Wyścig o miano najlepszego herosa trwa i prawdopodobnie się nie skończy.
Dlaczego warto czytać komiksy? Bo to literatura!
Nawet największe dzieła literackie oraz omawiane tu komiksy, opatrzone dymkami i licznymi onomatopejami („BOOM!”, „POOF!”, ZIUUU!”), mają swoje źródło w naturalnej potrzebie ludzkości do opisywania i komentowania rzeczywistości. Ponadto sztuka komiksowa chętnie czerpie z zasobów tradycyjnej literatury. Na rynku coraz częściej pojawiają się adaptacje znanych dzieł, jak chociażby „Zabić drozda” autorstwa Freda Fordhama lub opowieści inspirowane życiem autentycznych postaci. Tu doskonałym przykładem może być „Kafka” Roberta Crumba.
Zaglądając do wielu definicji komiksu, znajdziemy sformułowania mówiące, że komiks to „historyjka obrazkowa”. Jednakże wielu badaczy, powołując się na analizę naukową Krzysztofa Teodora Toeplitza, uważa, że owe historyjki obrazkowe to sztuka fabularna. Łączą one w sobie stronę graficzną z tekstem literackim. Znając ich genezę, nie można powiedzieć, że komiksy i książki są tym samym, ale z pewnością pełnią one bardzo podobną funkcję w kulturze. To forma ekspresji twórców i próba opowiedzenia historii czytelnikowi za pomocą nieco innych środków.
Zainteresował cię temat? Sprawdź nasze inne artykuły:
- Powieść graficzna a komiks - czym się różnią?
- Najlepsze komiksy Marvela po polsku - lista lektur obowiązkowych
- Zagraj ze mną w komiks, czyli gry-komiksy paragrafowe
Dlaczego warto czytać komiksy? Bo warto czytać - po prostu!
W czasach gdy sztuka komiksowa ograniczała się do opowiadania historii superbohaterów, głównymi ich odbiorcami były dzieci i nastolatki. W miarę upływu czasu i rozwoju branży, grono to zdecydowanie się poszerzyło. Obecnie na łamach zeszytów od rozmaitych wydawnictw pojawiają się fabuły skierowane do starszych czytelników. Współcześnie, komiksy nie zawsze traktują o losach herosów obdarzonych niezwykłymi zdolnościami - opowieści superbohaterskie to tylko niewielka część tego medium. Wystarczy spojrzeć chociażby na słynne "Persepolis" - Marjane Satrapi wykorzystała formę obrazkową do opowiedzenia o dorastaniu w Iranie oraz życiu przed i w trakcie rewolucji islamskiej.
Innym przykładem komiksu historycznego czy wręcz quasi-biograficznego jest zbiór „Wielkie Wyprawy” Zbigniewa Kasprzaka - antologia komiksów wydanych między 1982 a 2018 rokiem. Polski twórca wziął w swojej karierze na warsztat temat historycznych postaci m.in. Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana czy Marilyn Monroe.
W komiksie znajdziemy także ciekawe adaptacje dobrze znanych opowieści - jak choćby tych o najsłynniejszym fikcyjnym detektywie w dziejach. Cykl o Sherlocku Holmesie włoskich twórców umiejętnie łączy w sobie tematykę kryminalną i horrorową, ukazując znanych bohaterów w zupełnie innym świecie. A wszystko to ociekające wręcz lovecraftiańskim klimatem!
Gatunek fantasy również ma się bardzo dobrze na komiksowym rynku wydawniczym. Polecam dwa tytuły: „Rycerz Janek” – czyli mediewistyczną komedię pełną absurdalnego humoru i wartkiej akcji okraszonej dynamicznymi kadrami, która została wydana nakładem polskiego wydawnictwa Kultura Gniewu
Dla fanów fantastyki sprawdzą się również „Trolle z Troy” autorstwa Christophe Arlestona, czyli humorystyczną opowieść o tytułowych Trollach lubujących się w ludzinie. Druga propozycja szczególnie spodoba się fanom klasycznej kreski komiksowej.
Jeżeli do tej pory nie mieliście styczności z komiksami i zastanawiacie się, czy warto je czytać, spróbujcie sięgnąć po te albumy, które są z waszego ulubionego gatunku literackiego. Kryminał, dramat czy fantastyka, przełożone na pięknie rozrysowane kadry mogą zrobić na was ogromne wrażenie.
Jeśli szukacie więcej inspiracji kulturalnych, zajrzyjcie koniecznie na Empik Pasje do działu Czytam.
Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com
Komentarze (0)