W naszym zestawieniu znajdą się dwie książki o mózgu przeznaczone dla młodych czytelników, jednak dorośli również skorzystają na ich lekturze. Następnie wskażemy kilka świetnych książek o tym, co się dzieje, kiedy mózg szwankuje. Pamiętamy też o tych, którzy interesują się przede wszystkim zdrowiem mózgu i chcą wiedzieć, jak utrzymać go w dobrej kondycji. Ćwiczenia umysłu, dieta i… dobre relacje międzyludzkie – oto klucz do zdrowego mózgu! Nie trzeba martwić się upływającym czasem. Mózg dojrzałego człowieka ma swoje przewagi nad „neuromłodzieńcami” i książkę o tym też polecimy. A na koniec – bonus, czyli ciekawostki o mózgu znalezione w całkiem niespodziewanym miejscu!
Oto 12 najlepszych książek o mózgu:
- „Tak działa mózg. Jak mądrze dbać o jego funkcjonowanie” - Dr Asia Podgórska
- „Mocarne Mózgi” - Adam Kay
- „Sen Alicji, czyli jak działa mózg” - Jerzy Vetulani, Maria Mazurek, Marcin Wierzchowski
- „Mózg. To, o czym dorośli Ci nie mówią” - Boguś Janiszewski, ilustracje Max Skorwider
- „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem” - Oliver Sacks
- „Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych” - Eric Kandel
- „Mózg autystyczny” - Grandin Temple , Panek Richard
- „Mózg ćwiczy, czyli jak utrzymać umysł w dobrej formie” - Kaja Nordengen
- „Twój mózg w działaniu” - David Rock
- „Dieta dla mózgu” - Agata Lewandowska
- „Życie towarzyskie mózgu. 21 powodów, by być z ludźmi” - Urszula Dąbrowska
- „Jak umysł rośnie w siłę, gdy mózg się starzeje” - Goldberg Elkhonon
Dlaczego wybraliśmy akurat te tytuły? Przeczytajcie!
Mądra książka o mózgu
"Tak działa mózg" to szczególna lektura – niezwykle interesująca i pełna ciekawostek, a zarazem obszerna, naszpikowana wiedzą, zmuszająca do pracy umysłowej. Dr Asia Podgórska, która specjalizuje się w neurochemii (czyli w chemii mózgu i układu nerwowego), zaprasza nas na fascynującą podróż w głąb nas samych. Na kartach książki „Tak działa mózg” krok po kroku odkrywa sekrety tego narządu – jego strukturę, czynności, powiązania z innymi narządami i światem zewnętrznym a także tajniki skomplikowanej, chemiczno-elektrycznej równowagi, która leży u podstaw działania mózgu. Autorka robi to w sposób niezwykle przemyślany, systematyczny i klarowny. Widać, że w napisanie tej książki Joanna Podgórska włożyła ogromną, fachową pracę, abyśmy my – jej czytelnicy – mogli z przyjemnością korzystać z jej efektów.
Książki o mózgu dla dzieci i nie tylko
Nauka o ludzkim mózgu to fascynująca podróż do świata nauki i źródło wiedzy o nas samych. Dzieci, których młode mózgi chłoną wiedzę, z pewnością chętnie przeczytają książki o tym, co dzieje się w ich głowach. A dorośli niemający na co dzień czasu na naukowe ciekawostki, ucieszą się z możliwości poznawania świata wraz ze swoimi pociechami!
Dla młodszych (ale też tych trochę starszych czytelników) polecamy książkę Jerzego Vetulaniego, Marii Mazurek i Marcina Wierzchowskiego pt. „Sen Alicji, czyli jak działa mózg”. To arcyciekawa książka, oparta na motywie snu z „Alicji w krainie czarów”, wprowadzająca w świat neuronauki. Tak, jak Biały Królik zaprowadził Alicję do krainy czarów, tak autorzy zaprowadzą nas do krainy mózgu i wytłumaczą działanie tego skomplikowanego narządu, który zarządza całym organizmem.
Najlepszą rekomendacją jest tu osoba autora, Jerzego Vetulaniego. Zmarły w 2017 roku profesor i specjalista neurobiologii był jednym z najwybitniejszych naukowców w swojej dziedzinie, a przy tym miał niezwykły dar popularyzacji wiedzy. Jego zdolność snucia ciekawych i mądrych opowieści, przykuwających uwagę do ostatniej linijki, przebija z każdej karty „Snu Alicji”.
Drugą propozycją dla dzieci (i dorosłych) jest książka Bogusia Janiszewskiego, z wesołymi ilustracjami Maxa Skorwidera pt. „Mózg. To, o czym dorośli Ci nie mówią (bo często sami nie wiedzą)”. Książka nie tylko zawiera solidną porcję ciekawostek o działaniu mózgu, ale i przyciąga uwagę kolorową, pomysłową grafiką.
Dobrym wyborem będą też "Mocarne mózgi" Adama Kaya. Książka tego uznanego autora pokazuje nam, do czego były zdolne mózgi największych wynalazców i naukowczyń w historii. Stanowi fantastyczną opowieść dla dzieci o geniuszach różnych epok i jednocześnie świetne wprowadzenie w temat! A wszystko to przyozdobione fenomenalnymi ilustracjami autorstwa Henry'ego Pakera.
Szlachetne mózgowie, nikt się nie dowie, jako pracujesz, aż… się zepsujesz!
Po zapoznaniu się z podstawami wiedzy o mózgu, wielu z nas zapyta: „dobrze, ale skąd wiemy, która część mózgu odpowiada za tę czy inną funkcję?”. Często jest tak, że o funkcji danej rzeczy dowiadujemy się dopiero wtedy, kiedy przestanie ona działać. Świetną ilustracją jest tu przypowiastka Anthony’ego de Mello, hinduskiego mistrza duchowości, z tomiku „Modlitwa żaby”. Oto ona:
„Był raz człowiek, który miał złoty pępek, lecz to, co dla większości ludzi, byłoby źródłem dumy, dla niego było źródłem zakłopotania, gdyż za każdym razem, gdy brał prysznic lub szedł popływać, był przedmiotem docinków swej przyjaciółki. Modlił się, więc i modlił, żeby zabrano mu pępek. Pewnej nocy śniło mu się, za anioł zstąpił z nieba, odkręcił mu pępek i powrócił do nieba. Kiedy rano się obudził, najpierw sprawdził, czy sen był prawdziwy. Był! Na stole leżał odkręcony pępek, cały jasny i świecący. Mężczyzna wyskoczył z łóżka z radością — i odpadło mu siedzenie!”.
Dopiero poniewczasie okazało się, do czego ten złoty pępek był potrzebny! Podobnie jest w nauce o mózgu. Wielkie odkrycia neurologii dokonywały się często dzięki badaniu ludzi, których mózgi nie działały tak, jak powinny. O tym mówi książka pt. „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem” Olivera Sacksa. Jest to zbiór przystępnie napisanych, fascynujących opowiadań przedstawiających przypadki osób o nietypowych mózgach i tym, jak zaburzenia wpływały na ich postrzeganie, zachowanie i życie.
Podobna w swojej wymowie, choć utrzymana w bardziej naukowym tonie, jest książka noblisty Erica Kandela „Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych”. Dzięki tym książkom inaczej spojrzymy na osoby z zaburzeniami neurologicznymi i psychiatrycznymi oraz na siebie samych.
Książka pt. „Mózg autystyczny” Temple Grandina i Richarda Paneka to bardzo szczególna pozycja, dzięki pierwszej autorce. Amerykańska profesor Grandin Temple to osoba z autyzmem, która w oparciu o własne doświadczenie przybliża innym sposób myślenia i odczuwania ludzi ze spektrum autyzmu. Dzięki niej możemy uchylić zasłony tego arcyciekawego świata i przekonać się, że od ludzi „neuronietypowych” możemy nauczyć się niezwykle dużo – o naturze języka, roli wyobraźni, myślenia obrazami i samych więziach międzyludzkich. To bezcenna okazja do spojrzenia na świat pod innym kątem. Temple Grandin jest znana również z troski o dobrostan zwierząt hodowlanych i pomocy w projektowaniu ubojni tak, aby ograniczać u nich stres oraz strach. Uważa ona, że właściwe jej autystycznemu mózgowi myślenie obrazami (w odróżnieniu od myślenia słowami) pozwala jej lepiej wczuć się w psychikę zwierzęcia i przewidywać jego reakcje.
W zdrowym ciele zdrowy mózg – książki o tym, jak utrzymać mózg w dobrej kondycji
Kiedy już wiemy, jak działa mózg, zarówno w sytuacjach typowych, jak i nietypowych, to z pewnością zechcemy wiedzieć także, jak utrzymać go w dobrej kondycji. To ważne, ponieważ dobry stan mózgu wpływa na stan całego ciała – można wszak pokusić się o stwierdzenie, że „mój mózg to ja”. Tym, którzy chcą zadbać o swój mózg, polecamy aż cztery książki przedstawiające ten temat z różnych stron.
Pierwsze dwie to „Mózg ćwiczy, czyli jak utrzymać umysł w dobrej formie” Kai Nordengen i „Twój mózg w działaniu” Davida Rocka. To praktyczne przewodniki o tym, jak dzięki zachowaniu higieny psychicznej i ćwiczeniom umysłowym zachować sprawność mózgu. Co więcej, dowiemy się także, jak nie stracić równowagi w świecie komputerów, smartfonów oraz wszechobecnych ekranów, bombardujących nas nadmiarem informacji i bodźców. Przeciążony mózg męczy się i zaczyna szwankować. Jest to szczególnie niebezpieczne dla dzieci, których mózgi dopiero się kształtują i są bardzo plastyczne.
Oprócz metaforycznej „diety psychicznej” dotyczącej bodźców, dla mózgu ważna jest też dieta w zupełnie dosłownym sensie – tego, co spożywamy. Jak wybierać jedzenie, które wzmocni nasz mózg i układ nerwowy, radzi dietetyczka Agata Lewandowska w książce „Dieta dla mózgu”.
Dopełnieniem wiedzy o dobrostanie naszych mózgów jest książka Urszuli Dąbrowskiej „Życie towarzyskie mózgu. 21 powodów, by być z ludźmi”. Dla wielu z nas przebywanie w towarzystwie innych osób to po prostu część codzienności i nie zastanawiamy się nad tym. Jednak warto mieć świadomość, że więzi społeczne to jedne z najważniejszych czynników kształtujących ludzki mózg. Dobre relacje z ludźmi są niezbędne dla zdrowia psychicznego, a samotność i relacje toksyczne potrafią być truciznami, która niszczą nasze zdrowie. Te cztery książki pokażą nam, że na zdrowie mózgu należy patrzeć całościowo – ćwiczyć mózg, zachowywać higienę umysłową, właściwie się odżywiać i dbać o dobre relacje z innymi ludźmi. Bez jednej z tych czterech „nóg” zdrowie każdego mózgu może się zachwiać.
Książki o mózgu starzejącym się?
Często mówi się, że już od 30. roku życia liczba komórek nerwowych w mózgu spada, inteligencja zmniejsza się, obniża się też zdolność uczenia i tak dalej. Ale czy to cała prawda? Przecież przez wieki społeczeństwa ceniły starców za ich mądrość i doświadczenie. O tym, że miały słuszność, traktuje książka „Jak umysł rośnie w siłę, gdy mózg się starzeje” Goldberga Elkhonona. To dobra lektura dla tych, którzy boją się, ze z wiekiem ich umysł zwiędnie i stępi się. Niekoniecznie! Choć liczba neuronów w starzejącym się mózgu spada, to nabyte doświadczenie i zdolności adaptacyjne układu nerwowego sprawiają, że nadrabia on pod innymi względami. Mózg dojrzałego człowieka funkcjonuje zupełnie inaczej niż dziecka lub nastolatka, ale to bardzo dobrze. Dzięki temu my, jako społeczeństwo, możemy korzystać z tej „neurologicznej różnorodności”, która pozwala widzieć świat z różnych perspektyw i wzbogaca życie każdego z nas.
A już 18 października w ramach Targów Książki Empiku zapraszamy na spotkanie online z Dr Asią Podgórską. Rozmowę poprowadzi Weronika Wawrzkowicz. W trakcie wydarzenia możliwe będzie zadawanie pytań w komentarzach pod streamingiem. Transmisja ze spotkania będzie dostępna na oficjalnym facebookowym profilu Empiku. Więcej informacji znajdziecie klikając w poniższą grafikę!
Zdjęcie okładkowe: Shutterstock.com
Komentarze (0)