W Polsce wydano zaledwie dwie jej książki – „Miejsce” (tłum. Iwona Badowska) i „Lata” (tłum. Krzysztof Jarosz i Magdalena Budzińska). Ta druga, wydana przed kilkoma miesiącami powieść, to niezwykły opis własnego życia - od lat młodości spędzonych w prowincjonalnym miasteczku, po zostanie uznaną pisarką. Przygląda się w niej, jak awans społeczny zmienia sposób patrzenia na przeszłość, rodzinę i nasz sposób funkcjonowania.
Decyzja szwedzkich akademików to docenienie jednej z najważniejszych współczesnych pisarek europejskich. Bez jej twórczości nie byłoby książek Didiera Eribona, czy Eduarda Louisa, którzy często odnoszą się do pisarstwa Ernaux, traktując autorkę „Lat” jak matkę-założycielkę nurtu, w którym prywatne doświadczenie staje się godne literackiego opisu i służy opowieści o świecie, w którym przyszło pisarzom i pisarkom funkcjonować.
Kim jest Annie Ernaux?
Urodzona w 1940 roku Ernaux zadebiutowała w latach 70. powieściami dotykającymi istotnych problemów francuskiego społeczeństwa, a dokładniej tej jego części, która walczyła o równouprawnienie - kobiet. Jednak dopiero w swojej czwartej powieści, napisanym na początku lat 80. „Miejscu”, w którym opisuje śmierć własnego ojca i przygląda się drodze, jaką pokonała od normandzkiej prowincji po bycie pisarką i wykładowczynią, zastosowała pierwszoosobową narrację i bohaterką książki uczyniła samą siebie.
Waga twórczości Ernaux może być dla polskich czytelników i czytelniczek niełatwa do zrozumienia, gdyż autobiograficzne „ja” od dziesięcioleci jest obecne w naszej literaturze. Co innego we Francji, gdzie pisarze i pisarki przez lata kryli się za fikcją, gdy chcieli powiedzieć coś o społeczeństwie. Słynny cytat z Flauberta, „Madame Bovary to ja”, jest tego najlepszym świadectwem.
Dopiero Ernaux na początku lat 80. XX wieku pokazała, że mówiąc we własnym imieniu można opowiedzieć wspólnotowe doświadczenie. Dało to początek szkole pisarskiej, którą znamy choćby z „Powrotu do Reims” Didiera Eribona. Ernaux pisała o awansie społecznym ale też swoich romansach, aborcji, chorobie matki i jej śmierci. Jedną z książek poświęciła również siostrze, która zmarła przed jej urodzeniem.
Annie Ernaux w 2002 roku.
Autor foto: Sophie Bassouls/East News
O czym pisze Annie Ernaux?
Ernaux sama opisuje swoje książki jako bolesne i trudne, w których eksploruje wstydliwe tematy, objęte społecznym tabu. Ujawniając rodzinne tajemnice, opisując z precyzją swoje życie, wystawia je na publiczny osąd. Oddawanie się czytelnikom - sądząc z wypowiedzi Ernaux - nie jest niczym przyjemnym. Pisarka wielokrotnie wspominała o tym, że autobiograficzność jej książek wymaga od niej odwagi. Ale nie może przestać, czuje wewnętrzny przymus, któremu nie może się oprzeć. Przymus ten doprowadził ją do Nagrody Nobla.
Chirurgiczna precyzja Annie Ernaux
„Annie Ernaux pisze mięsem, jej proza paruje” - pisała o „Latach” Grażyna Plebanek i trudno się z nią nie zgodzić - choć francuska pisarka bywa chłodna i wydaje się zdystansowana, to z - jak napisała znowu szwedzka akademia - z chirurgiczną precyzją przygląda się relacjom społecznym. Czy jesteśmy w stanie zrozumieć pochodzących z klasy robotniczej rodziców czy dziadków, gdy sami pracujemy w korporacji? Jakie zachodzą relacje między awansem społecznym, a płcią i klasą z której pochodzimy? Czy wstyd, który przeżywamy na myśl o przeszłości, jest na miejscu? Jak zmienia się nasze społeczeństwo, które - jak pisze Ernaux - żyje w obfitości komunikatów? I gdzie jest w tym wszystkim miejsce dla historii pisanej przez kobietę.
W ostatnim zdaniu „Lat” Ernaux pisze, że „odnalazłszy w indywidualnych wspomnieniach pamięć zbiorowej pamięci” chciała opisać „przeżyty wymiar Historii”. I właśnie dlatego lektura jej książek jest niezwykłą podróżą, do której wszyscy powinniśmy dołączyć, by odkryć kim jesteśmy, a raczej - kim się staliśmy. I jak wiele wysiłku musimy włożyć w zrozumienie tych procesów.
Jakie książki Annie Ernaux ukazały się po polsku?
Okazji do lektury będzie przynajmniej kilka. Wydawnictwo Czarne zapowiedziało na listopad wydanie książki pt. „Bliscy”, która zawierać będzie trzy powieści Ernaux.
Więcej artykułów o ksiażkach znajdzies z w pasji Czytam.
Zdjęcie okładkowe: Annie Ernaux. Autor foto: Catherine Hélie, mat. prasowe wydawnictwa Gallimard.
Zdjęcie w środku: East News i Shutterstock.
Komentarze (0)