Siemię lniane – właściwości i zastosowanie nasion lnu

Siemię lniane – właściwości i wartość odżywcza

Len zwyczajny to roślina uprawiana od wieków w naszej strefie klimatycznej głównie dla swoich włókien wykorzystywanych do wyrobu  tkanin: bielizny, ubrań, pościeli itp. Jednak nasiona lnu również znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach gospodarki – do produkcji oleju jadalnego i przemysłowego, jako środek spożywczy i jako leczniczy surowiec zielarski. W Polsce dostępne są dwa rodzaje siemienia – brązowe (popularniejsze) i złociste. Siemię lniane jest cennym dodatkiem do potraw, przede wszystkim ze względu na wysoką zawartość białka (około 20% masy), błonnika pokarmowego i tłuszczu (do 45% masy), z czego większość stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 (kwas alfa-linolenowy, czyli ALA). Siemię lniane zawiera też przeciwutleniacze i witaminę E (tokoferol). Białko stanowi budulec dla organizmu, a błonnik – rozpuszczalny i nierozpuszczalny – jest potrzebny dla właściwego funkcjonowania układu pokarmowego i przeciwdziała zaparciom. Kwas tłuszczowy ALA jest w organizmie ludzkim przetwarzany do kwasów dokozaheskaenowego (DHA) i eikozapentaenowego (EPA). Te kwasy omega-3 należą do NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych), regulują pracę układu nerwowego, układu krążenia i pozwalają utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu.
 

 

Siemię lniane – właściwości prozdrowotne

Nasiona lnu są wykorzystywane w ziołolecznictwie, a to dzięki wysokiej zawartości substancji śluzowych oraz lignanów. Śluzy – substancje, które pod wpływem wody tworzą galaretowaty „kisiel” - zawarte w siemieniu lnianym mają właściwości powlekające i osłaniające błonę śluzową, dlatego pomagają w łagodzeniu dolegliwości układu pokarmowego, gardła i jamy ustnej. Gęsty wywar z siemienia lnianego, po oddzieleniu ziaren, jest tradycyjnie stosowany „na żołądek”, czyli pomocniczo przy wrzodach żołądka i dwunastnicy, przy zgadze i nadkwaśności, a także łagodząco przy innych schorzeniach układu pokarmowego. Może być także używany do łagodzenia bólu i podrażnień gardła – przy przeziębieniu, suchym kaszlu, chrypce lub u osób intensywnie pracujących głosem (nauczyciele, śpiewacy itp.).

Siemię lniane „na jelita” to pokruszone lub zmielone nasiona lnu zalane gorącą wodą i pozostawione do napęcznienia. Są dobrym środkiem przeciw zaparciom, ponieważ dostarczają błonnika pokarmowego rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego, a substancje śluzowe ułatwiają pasaż jelitowy. Co ważne, siemię lniane na zaparcia należy przyjmować małymi porcjami i obficie popijać wodą! Nie należy też przesadzać z ilością. Łyżka lub kilka mniejszych łyżeczek siemienia dziennie zupełnie wystarczą.

Siemię lniane zawiera także dużo lignanów. Lignany to związki aktywne biologicznie, które w organizmie człowieka naśladują aktywność estrogenów (hormonów żeńskich), dlatego są zaliczane do grupy tzw. fitoestrogenów (podobnie jak izoflawony sojowe lub izoflawony z czerwonej koniczyny). Dzięki temu bywają stosowane przy łagodzeniu dolegliwości związanych z menopauzą i niektórymi zaburzeniami na tle hormonalnym. Lignany mają także właściwości przeciwutleniające i neutralizujące wolne rodniki. Ze względu na estrogenne działanie lignanów osoby cierpiące na zaburzenia układu hormonalnego (np. kobiety z mięśniakami macicy, endometriozą, niektórymi nowotworami, mężczyźni cierpiący na nowotwory hormonozależne) powinny przed zastosowaniem siemienia lnianego poradzić się lekarza.
 

 

Jak przygotować siemię lniane?

Przygotowanie siemienia lnianego zależy od tego, w jakim celu i w jakiej postaci chcemy je spożyć.

• Siemię lniane do picia - do przygotowania wywaru lub naparu używamy całych nasion lnu.
  • Jak zaparzyć siemię lniane? 1-2 łyżeczki nasion lnu należy zalać szklanką wrzątku i odstawić do ostudzenia. Gęsty napar pić po odcedzeniu ziaren.
  • Ja przygotować wywar z siemienia lnianego? 1-2 łyżeczki zalać wodą i gotować przez kilka-kilkanaście minut. Wywar odcedzić, pić po przestudzeniu małymi porcjami.
  • Napar lub wywar z siemienia lnianego może też być dodawany do kąpieli, dla złagodzenia dolegliwości związanych z suchością lub podrażnieniem skóry.

• Mielone nasiona lnu dostarczają nie tylko substancji śluzowych (jak napar), ale i wszystkich składników odżywczych zawartych w siemieniu.
  • Kleik z mielonych nasion lnu: niewielką porcję nasion lnu zmielić (np. w młynku do kawy). 1-3 łyżeczki zmielonego siemienia zalać wrzątkiem lub gorącą wodą, odstawić do wystudzenia.
  • Taki kleik można spożywać bez dodatków (ewentualnie posłodzony lub posolony do smaku), lub jako dodatek do innych potraw (koktajli, zup, jogurtów itp.). Mielone nasiona lnu można dodawać także do domowego pieczywa, musli, sałatek i innych potraw, zależnie od upodobań.
     

 

Jak przechowywać siemię lniane?

Jakie siemię lniane jest lepsze – całe czy mielone? To zależy. Jeśli chcemy stosować zmielone nasiona lnu, to najlepiej zemleć je bezpośrednio przed spożyciem. Zawarte w nich tłuszcze omega-3 są bardzo podatne na utlenianie w kontakcie z powietrzem, więc zmielone siemię szybko jełczeje. Osłona nasienna siemienia chroni tłuszcz przed jełczeniem, dlatego najlepiej przechowywać siemię w postaci całych, niezmielonych ziaren, w chłodnym, suchym i zacienionym miejscu. W sklepach dostępne są także gotowe, mielone nasiona lnu, które zwykle są również częściowo odtłuszczone. Jeśli zdecydujemy się na zakup mielonego siemienia, to najlepsze będą małe opakowania, których zawartość po otwarciu można szybko zużyć. Mielone siemię lniane należy przechowywać w szczelnym opakowaniu (puszce, słoiku, szczelnym woreczku strunowym), w chłodnym i ciemnym miejscu.
 

 

Olej lniany – do spożycia, do pielęgnacji włosów i dla malarzy

Z nasion lnu wytwarza się także smaczny olej, który jest bardzo bogatym źródłem kwasów omega-3 (szczególnie ALA) - zawiera ich najwięcej ze wszystkich olejów roślinnych naszej strefy klimatycznej. Do spożycia najlepszy jest olej lniany tłoczony na zimno, nierafinowany. Ma on charakterystyczny, lekko orzechowy posmak i intensywny, żółty kolor. Ze względu na szybkie utlenianie tłuszczy omega-3 olej lniany powinien być przechowywany w lodówce, w szczelnie zamkniętej butelce i zużyty w ciągu kilku tygodni po otwarciu. Najlepiej dodawać go do sałatek, majonezów, sosów i innych potraw na zimno – na oleju lnianym nie należy smażyć ani piec.

Olej lniany jest także cennym kosmetykiem do pielęgnacji włosów i składnikiem kosmetyków. Olejowanie włosów olejem lnianym poprawia stan nawilżenia i odżywienia włosów, wygładza je i przywraca im blask. Skóra także odnosi korzyści z natłuszczania olejem lnianym – NNKT oraz witamina E poprawiają barierę ochronną skóry i jej płaszcz lipidowy.

Ciekawostka – olej lniany jest od wieków stosowany przez artystów-malarzy, ponieważ należy do tzw. olejów schnących. Oznacza to, że pod wpływem powietrza i światła olej zestala się i traci swoją płynną konsystencję. Dzięki temu obrazy olejne po pewnym czasie „wysychają” i nie rozmazują się.
 

 

Na co uważać przy stosowaniu siemienia lnianego?

Jak każdy produkt spożywczy czy leczniczy, siemię lniane może nie nadawać się dla każdego i w każdych warunkach. Jakie są przeciwwskazania do stosowania siemienia lnianego?

• Przeciwwskazaniem jest przede wszystkim uczulenie na siemię lub nietolerancja pokarmowa.
• Po drugie, siemię lniane może szkodzić osobom z zapalnymi chorobami jelit (np. IBS, chorobą Crohna), u których nadmiar błonnika i ciężkostrawne fragmenty nasion mogą powodować podrażnienia.
• Nie wolno spożywać siemienia w przypadku niedrożności jelit i bólów brzucha niewiadomego pochodzenia!
• Osoby z chorobami na tle hormonalnym oraz cierpiące na choroby nowotworowe powinny przed rozpoczęciem stosowania nasion lnu, preparatów zawierających wyciąg z siemienia lub lignany lniane poradzić się lekarza. Konsultacja z lekarzem jest potrzebna, ponieważ może się okazać, że siemię lniane dla jednych będzie bardzo korzystne, ale w innych okolicznościach może zaszkodzić lub zaburzyć przebieg leczenia.
• Siemienia lnianego nie należy też przyjmować w jednym czasie z lekami – gęste śluzy i błonnik mogą zaburzać wchłanianie leków czy suplementów diety.
• Poza tym siemię lniane, jak wiele innych nasion i pestek, zawiera pochodne cyjanków, dlatego nie należy jeść go w zbyt dużej ilości. Wystarczy ok. 3 łyżeczek siemienia dziennie.

Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com