Przeziębienie a grypa - czym się różnią? Objawy i różnice

Przeziębienie i grypa to powszechne, wirusowe choroby układu oddechowego. Najczęściej chorujemy na nie w okresie jesienno-zimowym, choć infekcje zdarzają się przez cały rok. Między przeziębieniem i grypą jest wiele podobieństw, ale i trochę różnic. Przebieg choroby u każdego może się różnić, dlatego na podstawie samych objawów nie można w pewny sposób odróżnić grypy od „zwykłego” przeziębienia. Jak więc ocenić, czy mamy przeziębienie, czy grypę? I czy zawsze jest to konieczne?

Autorka: Dr n. farm. Maria Kasprzak

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie wyczerpuje tematu, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.

Przeziębienie czy grypa – rodzaje wirusów

Większość z nas każdego roku choruje – przynajmniej raz – na infekcje układu oddechowego. Istnieją setki, a może i tysiące wirusów, które powodują infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, nazywane „przeziębieniem”, „grypą” lub „infekcją grypopodobną”. Większość z nich przenosi się między ludźmi drogą kropelkową lub poprzez zawieszone w powietrzu aerozole. Czasem można przenieść wirusy dotykając skażonymi rękami ust lub nosa, jednak taka droga zdarza się rzadziej. Jaka jest więc różnica między przeziębieniem a grypą? Przede wszystkim w rodzaju wywołujących je wirusów.

Różne odmiany „przeziębienia” są najczęściej wywoływane przez następujące wirusy:

Rhinowirusy – wywołują zwykle nieżyt nosa, czyli katar, stąd nazwa (rhis, rhinos to po grecku „nos”). Są najczęściej występującymi wirusami przeziębienia u ludzi, powodują też najwięcej infekcji w okresie letnim.
Adenowirusy – wywołują zapalenie nosa i gardła, ale także choroby oczu, układu pokarmowego, a nawet opon mózgowych.
Koronawirusy – zwykle powodują przeziębienia przebiegające z kaszlem i katarem. U osób starszych i osłabionych mogą powodować ciężkie zapalenie płuc i inne powikłania, np. ze strony układu pokarmowego lub układu krążenia. Są swoistym wyjątkiem innych wirusów: stosunkowo niegroźne dla dzieci, za to bardziej dla osób w podeszłym wieku. Do koronawirusów znanych od lat niedawno dołączył nowy wirus, który wywołał ostatnią pandemię.
Paramyksowirusy – należą do nich wirusy paragrypy i wirus RSV, powodujący zapalenia płuc u niemowląt.

Wirusy grypy to określone patogeny należące do rodziny ortomyksowirusów. Istnieje kilka typów wirusów grypy (oznaczanych literami, np. A lub B), jednak w praktyce jest ich mnóstwo, ponieważ należą one do bardzo szybko i mocno zmieniających się (mutujących wirusów) – każdego roku przybywają nowe szczepy.

Powyższa lista nie jest wyczerpująca. Być może wielu wirusów wywołujących przeziębienia w ogóle nie znamy, poza tym nawet te znane wciąż ewoluują i zmieniają się. Czasem może dojść do zakażenia więcej niż jednym wirusem naraz, albo jednoczesnej infekcji wirusowej i bakteryjnej.

Objawy grypy i przeziębienia

Objawy wirusowych chorób układu oddechowego – czyli przeziębienia i grypy – mogą być miejscowe i uogólnione. Do typowych objawów miejscowych należą: katar, czyli nieżyt nosa, oraz ból gardła i kaszel. Objawy ogólne to podwyższona temperatura (stan podgorączkowy lub gorączka), uczucie osłabienia i rozbicia, bóle głowy, mięśni i stawów.

Wirusy przeziębienia najczęściej wywołują niezbyt wysoką gorączkę (do 38°C), ból gardła, kaszel i katar. Choroba zwykle rozwija się stopniowo i trwa kilka dni, czasem około tygodnia. Bywa, że chorom układu oddechowego mogą towarzyszyć dolegliwości pokarmowe (wymioty, biegunki), ponieważ część wirusów oddechowych infekuje czasem układ pokarmowy. Jednak należy pamiętać, że takich wirusów są setki, dlatego objawy „przeziębienia” w praktyce mogą być bardzo różne.
Infekcja wirusem grypy przebiega najczęściej gwałtowniej i szybciej postępuje – pojawia się wysoka gorączka (nawet do 40°C), silne osłabienie i bardzo złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów. Katar i kaszel występują rzadziej, choć także mogą się zdarzyć. Przy grypie, szczególnie nieleczonej („przechodzonej”), mogą wystąpić powikłania w postaci zapalenia płuc czy problemów z sercem.
Od 2020 roku do chorób grypopodobnych dołączyła także infekcja wirusem SARS-CoV-2, która także może dawać rozmaite objawy – od lekkich, przypominających przeziębienie, poprzez przebieg jak przy grypie, do ciężkiego zapalenia płuc i niewydolności oddechowej czyli pełnoobjawowej choroby COVID. Charakterystycznym objawem infekcji nowym koronawirusem, choć również nie występującym u wszystkich, jest przejściowa utrata węchu.

Objawy infekcji grypopodobnych – różne nasilenie

Czy obserwując objawy zdrowotne możemy mieć pewność, czy zachorowaliśmy na grypę, na „przeziębienie”, a może na COVID? Nie, to tylko określenie prawdopodobieństwa. Nawet lekarz na podstawie samych objawów nie jest w stanie tego stwierdzić ze stuprocentową pewnością. Opisane objawy dotyczą typowego, „uśrednionego” przebiegu infekcji. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że każdy człowiek jest inny, ma inną odporność, każda infekcja wydarza się w innych warunkach, a poza tym może ją powodować więcej niż jeden spośród setek krążących w populacji wirusów. Może się zdarzyć, że niemowlę dostanie gorączki i ciężkiego zapalenia płuc po infekcji wirusem RSV, który u starszego dziecka spowoduje jedynie lekki kaszel. Starszy, osłabiony człowiek może nawet umrzeć na infekcję koronawirusową, która u młodszej osoby byłaby zupełnie niegroźna. Osoba w dobrej kondycji może przejść infekcję wirusem grypy bardzo lekko i nawet nie podejrzewać, że dwudniowe dziwne „łamanie w kościach” to była właśnie grypa. A czasem ta sama osoba, w innych okolicznościach (np. po jakimś mocno stresującym wydarzeniu) może wyjątkowo ciężko przejść infekcję niegroźnym wirusem, bo była akurat osłabiona. Zdarzają się też tzw. „zakażenia poronne” (o skróconym, niepełnym przebiegu), nietypowe, albo wyjątkowo lekkie infekcje, które nie dają zauważalnych objawów, szczególnie u osób w dobrej stanie ogólnym („bezobjawowe” infekcje koronawirusem nie są pod tym względem żadną nowością!), więc wymykają się wszelkim statystykom i opisom.

Grypa czy przeziębienie – po co nam ta wiedza?

Jednoznaczną odpowiedź na pytanie: „przeziębienie czy grypa”? mogą dać tylko badania laboratoryjne. Wykonuje się je jednak rzadko (powszechne testy na SARS-CoV-2 były wyjątkiem na niespotykaną skalę), ponieważ w ogromnej większości przypadków taka wiedza nic nie wnosi do leczenia. Jeśli choroba przebiega normalnie, to zalecenia lecznicze są standardowe – pozostać w domu, w cieple, odpoczywać, dużo pić i ewentualnie zażywać popularne leki łagodzące objawy. Czasem oczywiście lekarz może przepisać dodatkowe leki lub inne zalecenia. Badania laboratoryjne wykonuje się zwykle wtedy, kiedy chory wymaga hospitalizacji i od ich wyniku zależy dobór właściwego leczenia (na przykład wybór leku hamującego namnażanie wirusa grypy), lub kiedy należy wykryć ewentualne nadkażenie bakteryjne, wymagające zastosowania antybiotyku.

Leczenie przeziębienia i grypy – czy popularne leki pomagają?

Infekcje wirusowe układu oddechowego mijają zwykle same, szczególnie, jeśli chory odpoczywa i dba o siebie. Oczywiście zawsze w przypadku choroby grypopodobnej należy zgłosić się do lekarza i przestrzegać jego zaleceń. W cięższych przypadkach lekarz może zalecić specjalne leki przeciwwirusowe, które hamują namnażanie niektórych wirusów (np. adamantyna w przypadku wirusa grypy) lub leki modulujące działanie układu odpornościowego. Jednak w większości przypadków leczenie infekcji wirusowej układu oddechowego polega na wzmacnianiu organizmu i podtrzymywaniu jego funkcji życiowych w oczekiwaniu, aż układ odpornościowy sam pokona chorobę. Jeśli dojdzie dodatkowo do nadkażenia bakteryjnego, stosuje się antybiotyki.

A co z dziesiątkami popularnych leków bez recepty „na przeziębienie i grypę”? Przecież każdego sezonu słyszymy tysiące reklam w radiu i telewizji. Takie leki zawierają głównie środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy) oraz substancje zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa i gardła (np. fenylefrynę, feniraminę). Są przydatne, ale trzeba jasno powiedzieć, że te leki służą do łagodzenia objawów, ale nie leczą samej infekcji. Należy więc z dystansem podchodzić do reklam, które sugerują, że po zażyciu takiego czy innego leku można od razu iść do pracy czy na spotkanie. Lepsze samopoczucie nie oznacza wyleczenia, chory nadal jest zakażony i może zarażać innych oraz zaszkodzić samemu sobie. Do czasu pełnego wyleczenia należy zostać w domu, odpoczywać, dobrze się odżywiać i nawadniać, niezależnie od leczenia objawowego. W wielu przypadkach pozwoli to uniknąć powikłań związanych z „przechodzoną” chorobą i ograniczyć rozprzestrzenianie się infekcji.

Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Bibliografia

Dr Filip Mejza, „Grypa i przeziębienie - objawy, różnice i zapobieganie”. Artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta - https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/61825,grypa-i-przeziebienie (dostęp 23.06.2022).