Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie wyczerpuje tematu, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.
Hipoglikemia – co to jest?
Hipoglikemią (niedocukrzeniem) określa się obniżone stężenie glukozy (cukru) we krwi. Norma cukru we krwi na czczo to 70-99 mg/dL (3,9-5,5 mmol/L). Jeśli poziom cukru spadnie poniżej 70 mg/dL, uznaje się to za stan nieprawidłowy. Stężenie glukozy poniżej 55 mg/dL jest już bardzo niebezpieczne, a jeśli spadnie do 20 mg/dL, może nastąpić śmierć. Najczęściej hipoglikemii towarzyszą charakterystyczne objawy, jednak w rzadkich przypadkach może ich nie być. Dzieje się tak najczęściej u osób chorujących długo na cukrzycę typu 1, leczonych insuliną. Bywa, że u takich pacjentów pierwszym objawem hipoglikemii jest nagła utrata przytomności.
Dlaczego hipoglikemia jest niebezpieczna?
Hipoglikemia jest stanem bezpośrednio zagrażającym zdrowiu i życiu. Jest tak dlatego, ponieważ glukoza jest niezbędnym paliwem dla mózgu – potrzebuje jej około 150 gramów na dobę. Mózg nie potrafi pozyskiwać energii z tłuszczu, nie umie też magazynować glukozy, dlatego musi mieć zapewniony jej stały dopływ z krwią. Przy niedoborze glukozy w pożywieniu jej część mózg może zastąpić tzw. ciałami ketonowymi, jednak ich wytworzenie wymaga nieco czasu, którego nie ma przy nagłym spadku poziomu cukru. Niedożywiony mózg może w krótkim czasie doznać poważnych uszkodzeń, a nawet umrzeć.
Jakie są objawy hipoglikemii?
Kiedy poziom cukru niebezpiecznie spada, organizm zaczyna wydzielać hormony stresu, przede wszystkim adrenalinę (epinefrynę). Stąd biorą się takie objawy:
- Pobudzenie, rozdrażnienie, niepokój,
- Zlewne poty,
- Drżenie, osłabienie,
- Nudności,
- Mrowienie,
- Tachykardia (przyspieszone bicie serca, tzw. „kołatanie”).
- Nagły i silny „wilczy” głód także jest ważnym objawem hipoglikemii.
Pozbawiony energii układ nerwowy (mózg) także szwankuje, dlatego przy niedocukrzeniu występują także:
- Zaburzenia koncentracji i świadomości,
- Zaburzenia widzenia,
- Zaburzenia nastroju, splątanie, nieracjonalne zachowanie,
- Bóle głowy,
- Zawroty głowy,
- Drgawki,
- W końcu senność, śpiączka, a w skrajnych przypadkach – zgon.
Jeśli hipoglikemia wystąpi w czasie snu, to po przebudzeniu chory może odczuwać osłabienie i ból głowy, a także zaobserwować silne poty i pościel zmiętą od niespokojnego przewracania się z boku na bok.
Objawy te zwykle nasilają się w miarę spadku poziomu glukozy we krwi – im jest on niższy, tym objawy są silniejsze. Jednak czasem objawy mogą wystąpić także wtedy, kiedy stężenie glukozy wynosi powyżej 70 mg/dL, ale nastąpił szybki spadek z o wiele wyższego poziomu. Nie wszystkie objawy muszą wystąpić u każdego, dlatego warto być czujnym, a w przypadku zdiagnozowanej cukrzycy należy być przygotowanym na taką ewentualność, zmierzyć poziom glukozy glukometrem i szybko podjąć środki zaradcze.
Jakie są przyczyny hipoglikemii?
Przyczyn hipoglikemii (niedocukrzenia) może być kilka. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
- Najczęściej mamy do czynienia z hipoglikemią u osób chorych na cukrzycę typu 1, którzy są leczeni insuliną, kiedy chory przypadkowo przedawkuje insulinę (hormon obniżający poziom glukozy we krwi) lub nie zje odpowiedniego posiłku zaraz po podaniu insuliny.
- Nieco rzadziej hipoglikemia może wystąpić u osób z cukrzycą typu 2 leczonych pochodnymi sulfonylomocznika. Przyczyną może być przedawkowanie leku lub pominięcie posiłku.
- Czasem hipoglikemia może też wystąpić po posiłkach obfitych w węglowodany u osób w początkowych stadiach cukrzycy typu 2 (tzw. hipoglikemia reaktywna) lub nawet u osób bez stwierdzonych dodatkowych chorób (tzw. hipoglikemia reaktywna idiopatyczna, czyli o nieokreślonej przyczynie). Powodem jest opóźnione i nadmierne wydzielenie insuliny przez trzustkę w odpowiedzi na posiłek.
- Bywa, że hipoglikemia pojawia się po operacjach przewodu pokarmowego – resekcji żołądka lub jelita.
- Czasem hipoglikemia może być zwiastunem nowotworu trzustki (tzw. wyspiaka trzustki - insulinomy), którego komórki produkują nadmierną ilość insuliny. Pojawia się wtedy efekt podobny, jak u diabetyka, który przedawkował insulinę.
- Hipoglikemia przy niewydolności wątroby ma miejsce wtedy, kiedy wątroba w czasie głodu nie nadąża z wytwarzaniem endogennej glukozy, czyli z tzw. glukoneogenezą.
- Choroby nerek także mogą spowodować hipoglikemię – kiedy glukoza tracona jest z moczem.
- Bywa, że hipoglikemia może wystąpić na skutek intensywnego wysiłku fizycznego, kiedy organizm zużyje cały zapas glikogenu.
Hipoglikemia może też być spowodowana nadmiernie długim głodzeniem lub nadużyciem alkoholu – nawet u zdrowych ludzi, ponieważ alkohol hamuje glukoneogenezę, czyli wytwarzanie glukozy w wątrobie. U diabetyków alkohol działa jeszcze silniej, dlatego nawet małe ilości mogą być dla nich niebezpieczne. Diabetycy powinni unikać alkoholu. Jeśli jednak chory na cukrzycę koniecznie chce wypić alkohol i podjął taką decyzję, to powinien zachować umiar i spożyć przy tym posiłek zawierający węglowodany złożone, aby zapewnić sobie długotrwałe zaopatrzenie organizmu w glukozę.
Jak postępować w przypadku hipoglikemii? Jak pomóc sobie przy hipoglikemii?
Jeśli chorujesz na cukrzycę i czujesz pierwsze objawy niedocukrzenia – np. silny głód, osłabienie, drżenie rąk, kołatanie serca, staraj się nie dopuścić do pogorszenia stanu i utraty przytomności – natychmiast zażyj około 15 gramów glukozy lub cukru. Może to być glukoza w saszetce lub płynie, 1-2 łyżeczki glukozy lub cukru popite wodą, słodzony płyn, miód, dżem, sok owocowy lub napój z cukrem – to, co masz akurat dostępne. Po 15 minutach zmierz poziom cukru. Jeśli nie nastąpi poprawa, zażyj następną dawkę glukozy lub cukru. Potem zjedz posiłek zawierający węglowodany złożone (chleb, ziemniaki, ryż, makaron itp.). Poinformuj rodzinę i znajomych, jak mogą Ci pomóc w przypadku niedocukrzenia.
Jak pomóc innym przy hipoglikemii?
Jeśli widzisz, że ktoś inny ma objawy wskazujące na hipoglikemię i masz powody podejrzewać, że nastąpił spadek poziomu cukru (np. wiesz, że ta osoba choruje na cukrzycę), to natychmiast podaj glukozę, roztwór cukru lub słodki napój, dżem, miód itp. - jeśli ta osoba jest nadal przytomna. Jeśli nie ma pod ręką glukozy, może być to cokolwiek słodkiego (słodzonego cukrem, miodem lub syropem glukozowym) co jest szybko dostępne. Czekolada, batoniki, słodkie serki i inne tłusto-słodkie przekąski działają wolniej, ponieważ tłuszcz opóźnia wchłanianie cukru. Jeśli jednak nie ma nic innego – można podać i to, jeśli pacjent jest przytomny i nie grozi mu zadławienie. Nieprzytomnemu nie wolno nic podawać doustnie! Grozi to zadławieniem i uduszeniem. Jeśli chory jest nieprzytomny, trzeba ułożyć go w pozycji bezpiecznej, okryć i natychmiast wezwać pogotowie. Ratownik medyczny zrobi pacjentowi zastrzyk dożylny z glukozy i udzieli dalszej pomocy.
Glukagon na hipoglikemię
Niektóre osoby chore na cukrzycę mają przepisane przez lekarzy zastrzyki z glukagonem. Glukagon to hormon o działaniu przeciwnym do insuliny – powoduje on szybki rozkład glikogenu i wyrzut glukozy do krwi, podnosząc jej stężenie. Jeśli u chorego z hipoglikemią jest zapas glikogenu w wątrobie, to glukagon pomoże podnieść poziom cukru. Jeśli więc diabetyk ma przepisany przez lekarza glukagon i wiesz, gdzie go trzyma, to w przypadku hipoglikemii z utratą przytomności należy zrobić zastrzyk. Kiedy chory odzyska przytomność, należy zmierzyć poziom cukru i jeśli nadal jest za niski, podać kilkanaście gramów glukozy lub słodki napój i wezwać pogotowie.
Hipoglikemia – kiedy iść do lekarza?
Osoby chore na cukrzycę są zwykle świadome możliwości wystąpienia hipoglikemii i pozostają pod stałą kontrolą lekarza. Osoby chore na inne schorzenia, szczególnie po resekcji żołądka i jelit, powinny także być świadome, że może wystąpić u nich hipoglikemia i przygotować się na taką ewentualność. Jeśli pojawią się u Ciebie incydenty hipoglikemii reaktywnej (kilka godzin po posiłku bogatym w węglowodany) lub zaczynają występować przypadki samoistnej hipoglikemii (które mogą wskazywać np. na zmiany rozrostowe trzustki) lub masz objawy wskazujące na hipoglikemię – niezwłocznie idź do lekarza, szczególnie, jeśli zdarzyła się przy tym utrata przytomności. Hipoglikemia jest zawsze poważnym niebezpieczeństwem. Lekarz pomoże zdiagnozować problem i ustalić jego przyczynę. Zaleci też odpowiednie postępowanie, które może uratować Ci życie.
Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com
Komentarze (0)