Chrapanie - przyczyny, leczenie, domowe sposoby

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.

Dlaczego chrapiemy? Najczęstsze przyczyny chrapania

W czasie czuwania nasze mięśnie, w tym mięśnie szyi i gardła, są napięte i utrzymują drogi oddechowe otwarte, czyli drożne. Powietrze przepływa wtedy swobodnie i bezdźwięcznie. Jednak w czasie snu napięcie mięśni zmniejsza się, a światło górnych dróg oddechowych (nosogardzieli) może się „zapadać” i zwężać. Powietrze musi się przeciskać siłą przez zwężone miejsca, co powoduje wibracje tkanek miękkich i efekt chrapania, które może być cichsze lub bardzo głośne. Jeśli zwężenie dróg oddechowych jest tak silne, że całkowicie blokuje przepływ powietrza, pojawia się bezdech senny, czyli niemożność zaczerpnięcia powietrza. Po kilkunastu lub kilkudziesięciu sekundach mózg wysyła więc sygnał do przebudzenia, aby się nie udusić. Wtedy można zaczerpnąć tchu i ponownie zapaść w głęboki sen. Jednak bezdech senny jest stanem, który może mieć bardzo złe konsekwencje zdrowotne: wskutek dużego wysiłku przy oddychaniu, częstych przebudzeń i niedotlenienia, pojawia się zmęczenie i senność w ciągu dnia, zwiększa się ryzyko chorób układu krążenia i chorób metabolicznych. Chrapanie dotyczy przeważnie mężczyzn, choć część kobiet także chrapie. Ta dysproporcja wynika prawdopodobnie z tego, że u mężczyzn szyja i kark są silniej umięśnione. Większa masa tkanki otaczającej gardło sprzyja zapadaniu się jej i wibracjom. Częstość chrapania w populacji wzrasta także wraz z wiekiem – u osób starszych tkanki są mniej napięte i elastyczne.

Przyczyny chrapania i bezdechu sennego są różne, mają jednak jedną wspólną cechę – są to czynniki sprzyjające zwężaniu lub blokowaniu dróg oddechowych w czasie snu. Do najczęstszych przyczyn chrapania należą:

• Schorzenia lub wady anatomiczne zwężające światło dróg oddechowych, np. obrzęki gardła lub jamy nosowej (wskutek infekcji lub alergii), zaleganie wydzieliny, powiększone migdałki, polipy nosa, guzy w nosie lub gardle, skrzywiona przegroda nosowa, zbyt elastyczne podniebienie miękkie, które łatwo się „zapada” i inne, podobne dolegliwości;
• Otyłość – prawdopodobnie przyczyną jest zwiększona masa tkanek miękkich wokół gardła i szyi, przez co zwiększa się nacisk na drogi oddechowe, kiedy mięśnie wiotczeją podczas snu;
• Używki (takie jak alkohol) lub środki nasenne, które potęgują rozluźnienie mięśni w czasie snu. Zwiotczałe mięśnie łatwiej się zapadają i wibrują przy przepływie powietrza. Alkohol dodatkowo rozszerza naczynia krwionośne, co może prowadzić do obrzęku błony śluzowej nosa i trudności oddychaniu przez nos.

Przyczyn chrapania może być więcej. Jeśli chrapanie dokucza Tobie (i osobie śpiącej obok), idź do lekarza. Być może nie dolega Ci nic takiego, ale może okazać się, że przyczyna jest poważniejsza i wymaga leczenia.

Jak leczy się chrapanie?

Każdy przypadek chrapania powinien być traktowany indywidualnie. Najlepiej zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który wystawi skierowanie do poradni leczenia zaburzeń snu. Tam lekarze dysponują aparaturą do szczegółowej diagnostyki. Dzięki niej dowiesz się, czy dolega Ci „tylko” zwykłe chrapanie, czy może coś poważniejszego – np. masz bezdech senny lub jakieś zmiany w obrębie jamy nosowej lub gardła.

W poradni leczenia zaburzeń snu najprawdopodobniej dostaniesz skierowanie na badanie polisomnograficzne, które polega na monitorowaniu oddechu, natlenienia krwi (saturacji), czynności serca, układu nerwowego i ruchów podczas snu. Takie badanie wymaga spędzenia całej nocy w poradni, w specjalnej „sypialni” diagnostycznej. Czasem dodatkowo przeprowadza się badania laryngologiczne: fiberoskopię, czyli endoskopię nosa i gardła, rynomanometrię – badanie drożności przewodów nosowych i badanie budowy anatomicznej nosogardzieli (np. za pomocą tomografii lub innych metod). Jeśli badanie polisomnograficzne jest trudno dostępne, lekarz może zalecić prostsze badanie, które można wykonać w skromniej wyposażonej pracowni, lub nawet w domu pacjenta (wypożycza się wtedy pacjentowi odpowiedni sprzęt).

Zależnie od wyników badania lekarz zaleci terapię dostosowaną do Twoich indywidualnych potrzeb. Może to być leczenie operacyjne, jeśli przyczyną chrapania jest wada anatomiczna, guz albo polip, zalecenie zmiany stylu życia, jeśli przyczyna leży np. w nadużywaniu alkoholu lub otyłości, albo specjalna terapia CPAP, jeśli chrapaniu towarzyszy bezdech senny (bezdech senny diagnozuje się jeśli zatrzymanie oddechu zdarza się częściej, niż mówią normy medyczne, czyli więcej, niż 5 razy na godzinę). Jeśli Twoje chrapanie okaże się przypadkiem „łagodnym” i niezwiązanym z innymi dolegliwościami, mogą pomóc wyroby medyczne dostępne bez recepty lub zmiana nawyków związanych ze snem (pozycji, poduszki, warunków w sypialni).

Czym jest bezdech senny i dlaczego nie wolno go lekceważyć?

Obturacyjny bezdech senny (OBS) często towarzyszy chrapaniu. Kiedy obrzęk, zator lub zwiotczenie mięśni zupełnie zablokują przepływ powietrza, oddech się zatrzymuje. Kiedy stężenie tlenu spadnie poniżej pewnego progu (najczęściej po kilkunastu lub kilkudziesięciu sekundach), mózg wysyła sygnał do przebudzenia. Wtedy napięcie mięśni wraca, można zaczerpnąć tchu i zaraz zasnąć na nowo. Przebudzona osoba często nawet nie pamięta tego faktu i nie jest świadoma, że cierpi na bezdech. Do wizyty u lekarza najczęściej skłaniają pacjenta członkowie rodziny, którzy śpią w tym samym pokoju i słyszą chrapanie oraz przerwy w oddychaniu. Jednak bezdech może mieć poważne konsekwencje: częste „mikroprzebudzenia” znacznie obniżają jakość snu. Śpimy płycej, co nie daje dobrego wypoczynku. Częściowe niedotlenienie wskutek zatrzymania oddechu także źle wpływa na stan zdrowia i samopoczucie. Dlatego osoby cierpiące na bezdech są często niewyspane, zmęczone, „zasypiają na stojąco” w ciągu dnia. Taki stan upośledza wszystkie aspekty funkcjonowania i zwiększa ryzyko chorób przewlekłych.

Jak leczy się bezdech senny?

Złotym standardem w leczeniu bezdechu sennego jest terapia CPAP, czyli utrzymywanie stałego, zwiększonego ciśnienie powietrza w drogach oddechowych podczas snu (ang. Continuous Positive Airway Pressure). Leczenie polega na stosowaniu aparatu CPAP wdmuchującego powietrze do ust i nosa lub tylko do nosa. Zwiększone ciśnienie zapobiega zapadaniu się tkanek i utrzymuje drożność przewodów oddechowych. Aparat CPAP składa się z maski obejmującej usta i nos (lub tylko nos) i aparatu tłoczącego powietrze. Dobór aparatu i ustawień (np. wysokości ciśnienia) jest przeprowadzany indywidualnie przez lekarza. Aparaty CPAP są częściowo refundowane przez NFZ. Czasem bezdech senny można leczyć też innymi metodami, stosując odpowiednie wkładki ortodontyczne lub zabiegi chirurgiczne.

Domowe sposoby na chrapanie

Jeśli jednak okaże się, że przyczyna Twojego chrapania jest niewinna i nie wymaga specjalistycznego leczenia, możesz wypróbować domowe sposoby na złagodzenie problemu. Sposoby te obejmują taką zmianę w warunkach spania, aby zapewnić lepszą drożność dróg oddechowych.

• Po pierwsze – wypróbuj zmianę poduszki. Specjalne anatomiczne poduszki z pianki pozwalają na stabilne ułożenie głowy i szyi w pozycji zapewniającej swobodne oddychanie.
• Po drugie – unikaj alkoholu przed snem. Jeśli palisz tytoń, rzuć lub ogranicz palenie.
• Po trzecie – zadbaj o dobre warunki w sypialni. Wietrz sypialnię przed snem, utrzymuj optymalną wilgotność powietrza i temperaturę. Wyschnięte śluzówki mogą nasilać problem chrapania.

W sklepach medycznych, aptekach i drogeriach dostępne są rozmaite wyroby medyczne, które mają złagodzić problem chrapania.

• Krople lub spraye do nosa i gardła, które nawilżają błonę śluzową, przez co utrzymują jej elastyczność. Należą do nich np. Desnoran, Nie Chrap!, Snoreeze. Zawierają substancje nawilżające, czasami także odświeżające wyciągi z ziół. Mogą pomóc, jeśli przyczyną chrapania jest wysuszone gardło lub śluzówka nosa.
• Plastry na chrapanie, wkładki i klipsy do nosa to wyroby, które mechanicznie rozszerzają przewody nosowe, poprawiając ich drożność. Jeśli Twoje chrapanie wynika z częściowo niedrożnego nosa, to jest duża szansa, że takie produkty pomogą.
• Opaski na głowę przeciw chrapaniu podtrzymujące żuchwę. Te wyroby medyczne mają za zadanie zapobiegać otwieraniu ust w czasie snu. Otwarte usta często sprzyjają chrapaniu. Opaska taka może być skuteczna, jeśli przyczyną chrapania jest „opadanie żuchwy”.
• Opaski, maski i inne urządzenia elektroniczne. „Wyczuwają” one wibracje spowodowane chrapaniem i wysyłają słaby impuls elektryczny, który skłania organizm do zmiany pozycji ciała. Wiąże się to często z chwilową poprawą napięcia mięśni i przerwą w chrapaniu.

Jeśli znasz przyczynę swojego chrapania, będzie Ci łatwiej dobrać odpowiedni sposób na złagodzenie dolegliwości. Dlatego zawsze warto zgłosić się do lekarza i poddać odpowiedniej diagnostyce. Eliminacja chrapania pomoże nie tylko Tobie – osoby, które dzielą z Tobą sypialnię także odczują ulgę!

Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com