Żeliwne garnki i patelnie - co warto o nich wiedzieć?

Czy garnki żeliwne są lepsze od zwykłych?

Garnek żeliwny zwykle jest ciężki, ma rączki i szczelną pokrywkę. Bardzo słabo przewodzi ciepło i przez to jest jednym z najlepszych naczyń do przygotowywania gulaszy, bigosów, zup i sosów. Dlaczego? Garnek żeliwny nagrzewa się bardzo długo, ale bardzo długo oddaje też ciepło. Co za tym idzie, można w nim przygotowywać potrawy wymagające długiego gotowania w niższej temperaturze. Wszystkie gulasze, bigosy, zupy z kapustą, rosół smakują dużo lepiej, kiedy składniki mają czas oddać swój smak. Żeliwny garnek zapewnia utrzymanie temperatury przez dłuższy czas i osiągnięcie tego mitycznego punktu, w którym „mięso odchodzi od kości” czy „rozpada się pod widelcem”.

Garnek żeliwny ze względu na swoją konstrukcję można wstawiać do pieca. Jest to ważne w przypadku dań, które potrzebują ciepła okalającego składniki ze wszystkich stron, a nie tylko od spodu. Na pewno każdy pamięta scenę z filmu „Julie and Julia”, kiedy tytułowa bohaterka, przygotowując wołowinę po burgundzku, siłowała się z ciężkim garem - był to właśnie żeliwny garnek, który z zawartością trzeba było wstawić do pieca. Zwykle całość waży około 5-6 kilo i dość trudno posługiwać się tylko jedną ręką. To może być dla niektórych przeszkodą w jego użytkowaniu - garnek jest bardzo ciężki, a wypełniony rosołem może być dla niektórych nie do uniesienia.

 

 

Plusem żeliwnego garnka jest też możliwość podsmażania składników, a następnie gotowania w tym samym naczyniu. Przygotowując rzeczony gulasz, Julia Child pisze jasno: „obsmaż kawałki wołowiny na złoto”. Możemy spokojnie obsmażyć mięso w żeliwnym garnku, a potem dodać wszystkiego składniki i gotować potrawę. Niestety, ani żeliwny garnek ani patelnia nie nadają się dla osób niecierpliwych chcących szybko przesmażyć mięso, rybę czy warzywa. Żeliwne garnki to nie woki i nie lubią szybkich akcji. Wolą spokojne nagrzewanie, delikatne mieszanie i „pyrkanie”.

Żeliwne garnki mają jeszcze jedną funkcję, o którą trudno je podejrzewać. Są świetnymi formami na chleb! Dzięki temu, że wspaniale przewodzą ciepło, pozwalają uzyskać bochenki z cudownie chrupiącą skórką - za każdym razem. Dla miłośników pączków też mam dobrą wiadomość - żeliwne garnki świetnie sprawdzają się do smażenia. Utrzymują bez problemu temperaturę tłuszczu, więc można spokojnie smażyć duże ilości okrągłych złocistych puszystych skarbów.

 

 

Jak wybrać żeliwny garnek?

Na rynku jest coraz więcej firm produkujących żeliwne garnki. Niektóre z nich mają status kuchennych gwiazd - ostatnio kuszą nie tyle formą, która pozostaje niezmienna, ile kolorami.

Kupując garnek żeliwny, warto sprawdzić czy na pewno jest żeliwny. Niektórzy producenci wypuszczają na rynek bardzo ciężkie garnki, ale szybka analiza etykiety pozwala zweryfikować materiał, z którego został zrobiony. Kupując żeliwny garnek przygotujmy portfel i konto bankowe na dość wysoki ubytek gotówki – tego typu garnki są bardzo drogie. Na szczęście, używane z troską, przeżyją nas i nasze dzieci.

Kupując garnek, dobrze jest zwrócić uwagę na rodzaj materiału, jakim zostało pokryte wnętrze. Większość garnków jest emaliowanych - dzięki temu łatwo jest utrzymać je w czystości. Emalia zmienia z czasem kolor i staje się pomarańczowo-brązowawa. To naturalny proces starzenia garnka, który nie wpływa ani na jego właściwości ani na nasze zdrowie. Niektóre garnki są pokryte warstwą teflonu i na te trzeba uważać szczególnie. Do zwykłego emaliowanego garnka można włożyć metalową łyżkę i nią zamieszać. Teflon nie lubi ostrych narzędzi i jest bardzo delikatny. Jeśli zatem zdecydujemy się na taki garnek, zaopatrzmy się w delikatne drewniane łyżki do mieszania.

 

 

Jak dbać o żeliwny garnek?

Garnki żeliwne emaliowane nie są trudne w utrzymaniu. Trzeba jednak pamiętać, że żeliwo to materiał delikatny - nie lubi uderzeń i skoków temperatur. Po gotowaniu należy doprowadzić garnek do temperatury pokojowej i nigdy nie zalewać go zimną wodą tuż po gotowaniu, a następnie umyć ręcznie wodą z płynem do mycia naczyń. Jeśli boimy się obszczerbionych pokrywek, możemy na czas przechowywanie garnka zabezpieczyć go specjalnymi filcowymi podkładkami, które kładziemy między garnek, a pokrywkę.

Na rynku dostępne są garnki żeliwne nieemaliowane, które są dużo trudniejsze w użytkowaniu. Po pierwsze, garnki trzeba dokładnie myć, wycierać idealnie do sucha, a następnie nacierać olejem. Przed pierwszym użyciem trzeba też je dobrze zahartować rozgrzewając je mocno z olejem w środku.
 

 

Jak dbać o żeliwną patelnię?

Patelnie żeliwne, podobnie jak garnki, są trwałe, bardzo długo się nagrzewają, ale bardzo długo oddają ciepło. Ich powierzchnia nagrzewa się równomiernie, a przy tym nie odkształca wraz z użytkowaniem. O patelnię żeliwną trzeba jednak bardzo dbać, bo zwykle nie jest pokryta emalią. Nie można rozgrzanej patelni zalać zimną wodą, bo może pęknąć. Po każdym użyciu należy ją dobrze umyć ręcznie, wysuszyć i posmarować olejem. Żeliwo jest bardzo delikatne, więc patelnię trzeba trzymać z dala od przedmiotów mogących na nią upaść. Ponadto, żeliwo nie lubi kwasów i nie można na nim przechowywać potraw bogatych w ocet, pomidory, cytryny. Żeliwo może je nie tylko odbarwić, ale zmienić smak potraw z ich dodatkiem na metaliczny.

Niewątpliwą zaletą tego rodzaju patelni jest nieprzywieranie. Po jakimś czasie patelnia „napawa” się olejem i dzięki temu nie przyklejają się do niej składniki spożywcze. Niestety nie dzieje się tak na samym początku, więc lepiej nie rozpoczynać przygody z żeliwem smażąc naleśniki.

W naszym domu mamy jeden żeliwny garnek i żadnej żeliwnej patelni - trochę z lenistwa, a trochę z obawy przed dużym zniecierpliwieniem w trakcie przygotowywania szybkiego obiadu. W moim rodzinnym domu z kolei, patelnia żeliwna jest świętością i to właśnie na niej powstają popisowe dania rodziców.

 

 

Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w zakładce Gotuję.

Zdjęcie okładkowe: Shutterstock