Od kiedy można zacząć rozszerzanie diety niemowlęcia?

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby przez pierwsze pół roku jedynym pokarmem dziecka było mleko matki, a jeśli matka nie może karmić piersią – mleko modyfikowane początkowe. Jednak owe sześć miesięcy nie jest sztywno wyznaczoną granicą, a schemat żywienia niemowląt także nie jest ustalony raz na zawsze dla wszystkich dzieci. Wedle aktualnej wiedzy, niemowlę może zacząć próbować innych pokarmów między 17. a 26. tygodniem życia, czyli mniej więcej między czwartym a siódmym miesiącem, w zależności od stopnia rozwoju. Jeśli dziecko jest fizjologicznie gotowe na przyjmowanie nowych pokarmów, można zacząć rozszerzać jego dietę już po ukończeniu czwartego miesiąca. Nie jest to jednak konieczne i nic się nie stanie, jeśli zaczekamy jeszcze dwa miesiące. Kiedy dziecko skończy pół roku, wtedy nadszedł już czas, aby zacząć podawać mu dodatkowe pokarmy, stopniowo zwiększając ich ilość i urozmaicenie.

Oczywiście, podstawą diety niemowlęcia (czyli dziecka do ukończenie pierwszego roku) jest cały czas mleko matki lub mleko modyfikowane, a inne pokarmy z początku stanowią tylko dodatek do mlecznej diety. Z czasem udział mleka w diecie dziecka stopniowo zmniejsza się, a udział innych pokarmów jest coraz większy. Orientacyjne wytyczne podają, że w wieku 5-6 miesięcy niemowlę potrzebuje jeszcze czterech posiłków mlecznych dziennie, a od 7-8. do 12. miesiąca można tę liczbę obniżyć do trzech, w to miejsce podając inne pokarmy.

Często młodzi rodzice mają wątpliwości, czy ich dziecko je wystarczająco dużo. Po czym poznać, czy dobrze karmimy dziecko? Ile powinno jeść niemowlę? Jeśli w czasie kontroli lekarskich – tzw. „bilansów” – wyniki dziecka mieszczą się w normie dla danego wieku, to znaczy, że wszystko jest w porządku. Jeśli niemowlę dobrze przybiera na wadze i jest zdrowe, to znaczy, że zjada tyle, ile powinno.

Holle ekologiczna kaszka dla dzieci bio

Jak poznać, że dziecko jest gotowe na spróbowanie nowego jedzenia?

Pierwsze pokarmy dodatkowe o konsystencji gładkiej papki podaje się niemowlęciu łyżeczką. Aby jeść z łyżeczki, niemowlę musi umieć trzymać prosto główkę podczas leżenia lub siedzenia z podparciem. Musi też zanikać u niego odruch, który mają noworodki  – odruch wypluwania przedmiotów innych, niż pierś lub smoczek znajdujących się w buzi. Odruch ten zaczyna zanikać zwykle około 3-4 miesiąca życia. Dopiero wtedy dziecko przełknie pokarm podawany łyżeczką. Kiedy dziecko umie już samo prosto siedzieć i trzymać coś w rączce i kiedy próbuje już samo brać do buzi jedzenie (zwykle około 6-8 miesiąca życia), można podawać mu pierwsze porcje jedzenia „do ręki” – kawałek miękkiego owocu, chleba, delikatnej chrupki, itp. Należy więc obserwować swoje dziecko i dostosować czas i sposób rozszerzania diety do indywidualnych możliwości niemowlęcia.

Kaszka bobovita

Jak rozszerzać dietę niemowlęcia, krok po kroku?

Podawanie nowych pokarmów należy zacząć od gładkich papek, przecierów lub kleików podawanych łyżeczką. Jedzenie nie powinno mieć grudek, aby niemowlę się nie zakrztusiło. Produkty przeznaczone specjalnie dla niemowląt i małych dzieci mają etykiety mówiące, w jakim wieku można podawać je dzieciom. Jeśli rodzice mają wątpliwości, mogą sięgnąć po gotowe dania w słoiczkach lub kaszki dla najmłodszych. Można także przygotowywać jedzenie w domu – przeciery i puree z lekkostrawnych, wysokiej jakości produktów z bezpiecznego źródła: warzyw, owoców, mięsa, ryb, produktów zbożowych. Przepisy można znaleźć w specjalnych poradnikach - link do jednego z nich znajduje się w bibliografii pod tym artykułem. Ważne, aby jedzenie dla niemowlęcia miało łagodny smak i nie było dosładzane, dosalane ani przyprawiane. Nie ma takiej potrzeby, a może to zaszkodzić zdrowiu małego, rozwijającego się organizmu. Większość dorosłych osób nawykowo spożywa zbyt wiele soli i cukru, a dla niemowląt ich nadmiar jest szczególnie niewskazany. Niepotrzebnie obciąża rozwijające się narządy i nie pozwala wrażliwemu zmysłowi smaku na poznanie wszystkich niuansów i odcieni smakowych nowych, próbowanych po raz pierwszy potraw.

Bobovia deserek dla dzieci

W miarę wzrostu i rozwoju dziecka, w tym umiejętności żucia i pojawiania się zębów -  można po gładkich papkach wprowadzać produkty rozdrobnione i siekane, a także kawałki jedzenia podawane do rączki – miękkie i łatwe do utrzymania przez dziecko, np. obraną cząstkę jabłka, banana, kawałek bułki, chrupkę kukurydzianą itp. Zwykle czas na to przychodzi około 7-9 miesiąca życia dziecka, ale jest to kwestia indywidualna. Na takich „bezpiecznych” produktach dziecko może uczyć się samodzielnego jedzenia.  Nie szkodzi, jeśli nie ma jeszcze wtedy ząbków, lub ma ich dopiero kilka. Jeśli jedzenie będzie dostatecznie miękkie, dziecko rozgniecie kawałki językiem lub dziąsłami. Przy pierwszych próbach należy się liczyć z tym, że większość porcji znajdzie się nie w buzi dziecka, ale wszędzie dookoła – warto więc założyć dziecku odpowiedni śliniaczek. Należy także przez cały czas uważać na dziecko, nie można zostawiać niemowlęcia samego z jedzeniem, aby się nie zadławiło!

Obiadki Gerber

Jakie produkty podawać w okresie rozszerzania diety, a jakich unikać?

Rodzice często mają wątpliwości, czy należy poczekać z wprowadzeniem do diety dziecka produktów potencjalnie alergennych – jaj, ryb i owoców morza, orzechów, nabiału oraz glutenu. Jeśli dziecko jest zdrowe i nie stwierdzono u niego żadnych alergii, nie ma potrzeby eliminowania z jego jadłospisu tych pokarmów, ani opóźniania ich wprowadzania. Jeśli dziecko ma stwierdzoną alergię na pewne produkty, wtedy jego dietę należy skomponować tak, aby tych konkretnych produktów unikać, to oczywiste. Najlepiej stosować złotą zasadę – wprowadzać do diety dziecka po jednym produkcie naraz i uważnie obserwować jego reakcję. Wtedy łatwiej będzie stwierdzić, czy dziecko dobrze toleruje dany produkt, czy też ma po nim jakieś dolegliwości.

Zainteresował Cię temat? Sprawdź nasze inne poradniki dotyczące żywienia dzieci:

Wyjątek stanowi niemodyfikowane mleko krowie lub kozie – nigdy nie należy podawać go dzieciom poniżej pierwszego roku życia, chyba, że w bardzo małych ilościach, jako dodatek do potraw. Jest to ważne z kilku powodów. Po pierwsze – zawiera ono zbyt mało żelaza (co zwiększa ryzyko anemii), a zbyt dużo białka i soli. Po drugie, jeśli jest podane zbyt wcześnie lub w zbyt dużej ilości – zwiększa ryzyko rozwoju alergii lub może spowodować stan zapalny przewodu pokarmowego. Mleko krowie lub kozie najlepiej jest wprowadzać do diety dziecka już po pierwszym roku życia. Niemowlętom nie należy podawać także miodu, ze względu na możliwe zanieczyszczenie przetrwalnikami bakterii Clostridium botulinum (laseczki jadu kiełbasianego), które mogą powodować tzw. botulizm niemowląt. Osoby dorosłe mają ustabilizowaną florę jelitową, która hamuje rozwój tych przetrwalników. U niemowląt bakterie Clostridium mogą namnażać się w jelitach i powodować poważną chorobę. Co ważne, gotowanie miodu nie zabija przetrwalników – zabija ono tylko wegetatywne formy bakterii.

Bobovia zupka obiadek dla niemowląt

Oprócz tego trzeba zadbać, aby potrawy podawane małym dzieciom były lekkostrawne – należy unikać pokarmów tłustych, wzdymających, smażonych, mocno przyprawionych lub wysoko przetworzonych. Potrawy najlepiej gotować w wodzie lub na parze. Mięso powinno być z pewnego źródła, świeże, chude, bez skóry, żył i błon. Należy unikać drapieżnych ryb wolno żyjących (np. makreli lub tuńczyka), ponieważ ze względu na miejsce w łańcuchu pokarmowym kumulują one w sobie metale ciężkie.

Nie wolno podawać dziecku nic przypalonego ani nieświeżego. Szczególnie ważna jest dbałość o higienę przygotowania posiłków i właściwe ich przechowywanie. Jeśli dziecko nie zje całej porcji jedzenia, resztki należy wyrzucić. Bakterie  szybko namnażają się w tak bogatej pożywce i mogą spowodować zatrucie pokarmowe.

Chrupki dla dzieci

Co podawać dziecku do picia – soki, herbatki czy czystą wodę?

Niemowlęta karmione piersią otrzymują z mlekiem matki wystarczającą ilość wody. Dzieci w okresie rozszerzania diety powinny być dodatkowo pojone, najlepiej czystą wodą. Do tego celu nadaje się przegotowana woda pitna z kranu lub woda butelkowana – niegazowana, źródlana lub niskozmineralizowana, niskosodowa. Wodę do picia można podawać z butelki ze smoczkiem, a później z  kubka z ustnikiem, słomką lub ze zwykłego, otwartego kubeczka. Nie należy używać wody ze studni (nawet przegotowanej) lub z niepewnych ujęć – stanowi to zbyt duże ryzyko zatrucia. Soki owocowe i słodzone herbatki powinny być traktowane jako element posiłku, nie jako napoje do zaspokajania pragnienia, ponieważ są źródłem cukrów. Czarna herbata nie jest dobra dla małych dzieci, a i innych słodzonych herbatek najlepiej w ogóle unikać. Soki owocowe (przecierowe, niesłodzone) należy traktować jako porcje owoców, kiedy podanie posiłku z całych owoców jest niepraktyczne (np. na spacerze) i podawać je łyżeczką.

Hipp wafelki dla dzieci

Bibliografia

  1. Poradnik zawierający przepisy - „Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin” Wydawnictwo Medycyny Praktycznej - https://adst.mp.pl/s/www/pacjenci/poradnik-zywienia-niemowlat-aktualizacja.PDF (dostęp 7.10.2020).
  2. Wytyczne EFSA (Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Żywności) dotyczące wieku dla rozszerzania diety niemowląt - https://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/Complementary_Feeding_PLS_PDF.pdf (dostęp 27.10.2020)
  3. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci –https://ptp.edu.pl/files/Standardy_Medyczne_2014_Zalecenia_ywienia_.pdf (dostęp 27.10.2020)
  4. Monografia „Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym” pod redakcją Haliny Weker i Marty Barańskiej, Warszawa 2014, https://imid.med.pl/images/do-pobrania/Zywienie_niemowlat_www.pdf (dostęp 27.10.2020)


    Mleko matki jest najlepszym sposobem odżywiania niemowląt. Mleko modyfikowane służy uzupełnieniu diety dzieci, które z różnych względów nie mogą być karmione piersią.