Żywienie niemowlęcia – mleko matki to najlepszy wybór
Dziecko do ukończenia dwunastego miesiąca życia określa się mianem „niemowlęcia”. W tym okresie mleko jest jego głównym pokarmem, a przez kilka pierwszych miesięcy – jedynym. Idealnie byłoby, gdyby karmienie piersią było wyłącznym sposobem karmienia dziecka przez pierwsze pół roku życia, a następnie kontynuowane jako element wzbogacanej wciąż diety przynajmniej do roku, a jeśli matka i dziecko tego chcą, to nawet i do 2-3 lat. Oczywiście, nie każda matka może i chce karmić tak długo, a czasem karmienie piersią jest w ogóle niemożliwe. Ponieważ zwykłe mleko zwierząt hodowlanych – krowie, kozie lub inne – nie stanowi dobrego pokarmu dla niemowląt, najlepszym wyjściem jest wybór odpowiedniej odżywki, tzw. mleka modyfikowanego. Należy pamiętać, że przy wyborze metody żywienia dziecka zawsze powinien doradzić lekarz lub położna. Jednak warto, aby każda mama i każdy tata wiedzieli, czym jest mleko modyfikowane, jakie są jego rodzaje oraz jak i kiedy można podać dziecku określony produkt.
Mleko dla niemowląt i najmłodszych dzieci – koniecznie modyfikowane
Najpowszechniej dostępne mleko w Polsce i w Europie to mleko krowie. Jest bardzo pożywne i wiele osób chętnie je pije, jednak nie wolno podawać go dzieciom w pierwszym roku życia! W stosunku do mleka ludzkiego, krowie mleko zawiera zbyt dużo białka, sodu i wapnia, a za mało laktozy, żelaza i cynku. Nieodpowiedni jest także skład tłuszczów, witamin i innych składników, przede wszystkim białek. Mleko kobiece zawiera przewagę tzw. białek serwatkowych, a mleko krowie – kazeiny. Podanie maleńkiemu dziecku tak niezbilansowanego dlań pożywienia mogłoby skończyć się poważnymi problemami zdrowotnymi.
Dlatego na bazie mleka krowiego lub koziego produkuje się specjalne mieszanki, które swoim składem i wartościami odżywczymi mają jak najbardziej przypominać mleko kobiece. Uzyskanie wiernej „kopii” jest niemożliwe i nawet najlepsze preparaty nie zastąpią mleka matki, jednak mleko modyfikowane to często jedyna szansa na wykarmienie niemowląt, które nie mają możliwości ssania matczynej piersi. Aby zapewnić wysoką jakość i odpowiednią wartość odżywczą mieszanek mlecznych, ich skład i sposób wytwarzania są regulowane prawem i zaleceniami instytucji zdrowotnych. Dzięki temu mamy pewność, że każdy odpowiednio dobrany produkt – niezależnie od producenta – zaspokoi wszystkie ważne potrzeby żywieniowe dziecka.
Mleko początkowe i następne – produkty dla zdrowych dzieci
Podstawowym kryterium doboru mleka modyfikowanego dla zdrowego dziecka jest wiek. Dla niemowląt od urodzenia do ukończenia 6. miesiąca życia przeznaczone jest tzw. mleko początkowe (ang. infant formula), oznaczone cyfrą 1. W okresie pierwszego półrocza życia dziecka mleko jest jego jedynym pożywieniem, dlatego taki preparat musi zawierać komplet wartości odżywczych. Co się na niego składa?
Mleko modyfikowane oznaczone cyfrą 1 składa się z odtłuszczonego i odmineralizowanego mleka krowiego w proszku, do którego dodaje się białka serwatkowe, aby uzyskać odpowiedni stosunek białek serwatkowych do kazeiny, laktozę, aby jej ilość była taka jak w mleku kobiecym i mieszankę tłuszczów roślinnych, która ma za zadanie dostarczyć odpowiedni zestaw kwasów tłuszczowych. Odżywkę taką wzbogaca się także czasem w olej rybi lub z alg, witaminy, mikroelementy (szczególnie żelazo i cynk), nukleotydy, cholinę, taurynę i inozytol. Dodaje się także lecytynę, która pełni rolę emulgatora i sprawia, że proszek dobrze rozprowadza się wodą.
Kiedy dziecko skończy pół roku, można powoli zamienić podawane mu mleko początkowe na tzw. mleko następne (ang. follow-on formula), oznaczane cyfrą 2. Takie mleko nie może już być jedynym pokarmem dziecka, chociaż wciąż stanowi podstawę żywienia. Dietę niemowlęcia można już w tym okresie stopniowo rozszerzać o inne produkty, odpowiednie dla wieku. Mleko następne zawiera zwykle trochę więcej białka i żelaza niż mleko początkowe. Ma również nieco inny skład tłuszczów, składników mineralnych i witamin.
Niektóre mleka następne i „junior” oprócz cyfry mają także oznaczenie literą „R”. To znaczy, że dodano do nich skrobię ryżową. Takie produkty są gęstsze, bardziej kaloryczne i sycące od standardowego mleka. Polecane są małym „głodomorkom”, zwłaszcza takim dzieciom, które zbyt często budzą się głodne w nocy i są potem niewyspane. Porcja gęstego, wzbogaconego skrobią mleka na kolację zapewni dłuższe uczucie sytości i spokojny sen.
Mleko typu junior – dla roczniaka i dwulatka
Roczne dziecko ma już pierwsze ząbki, jada urozmaicone posiłki i poznaje nowe smaki. Jednak mleko ciągle jest niezbędnym składnikiem jego diety i tak będzie przez kilka pierwszych lat życia. Jeśli w tym czasie matka już nie karmi piersią, dziecko powinno dostawać specjalne mleko modyfikowane typu „junior”, oznaczane na opakowaniach cyfrą 3 – dla dzieci rocznych, cyfrą 4 – dla dwulatków, cyfrą 5 – dla dzieci po ukończeniu dwóch i pół roku. Takie mleko można podawać także trzylatkom i przedszkolakom, jeśli im smakuje.
Mleko dla starszych dzieci nie jest tak mocno przetworzone, jak mleko dla niemowląt, jednak wciąż ma nieco zmodyfikowany skład białek, tłuszczów i jest wzbogacone w laktozę, witaminy i składniki mineralne. Kiedy dziecko ukończy dwa lata (a jeśli lekarz pozwoli, to nawet trochę wcześniej), można także stopniowo wprowadzać do jego jadłospisu małe porcje zwykłego mleka – krowiego lub koziego. W ramach zbilansowanej i urozmaiconej diety, produkty mleczne stanowią cenne źródło białka i wapnia dla rosnącego organizmu.
Mleko modyfikowane dla niemowląt o specjalnych potrzebach – mleko specjalistyczne
Kiedy niemowlę ma problemy zdrowotne, standardowe mleka modyfikowane mogą być nieodpowiednie. Lekarz zaleci wtedy podawanie jednej ze specjalistycznych odżywek, dobierając ją do potrzeb danego dziecka. To ważne, aby zawsze radzić się lekarza, ponieważ nieodpowiednie dobranie preparatu może dziecku zaszkodzić.
Na kolki, zaparcia i wzdęcia często wybiera się mleko specjalistyczne typu „comfort” lub „anticolic”. Takie mleko ma zwykle mniejszą zawartość laktozy, a zawartość węglowodanów jest uzupełniona dodatkiem glukozy lub lekkostrawnej maltodekstryny – substancji podobnej do skrobi. Poza tym białka w takim mleku są poddane częściowej hydrolizie, czyli mówiąc prościej – lekko nadtrawiane specjalnymi enzymami, aby stały się lżej strawne dla małego brzuszka. Zazwyczaj mleko typu comfort zawiera też dodatek kwasu palmitynowego – ten kwas tłuszczowy sprawia, że kupki dziecka są bardziej luźne i dziecko mniej wysila się przy wypróżnianiu.
Odpowiednie mleko (typu HN) można podawać dziecku w przypadku biegunek. Takie mleko zawiera mniej laktozy i mączkę bananową, która wpływa normująco na pracę jelit.
Niektóre noworodki i niemowlęta cierpią na refluks i ulewania. Ulewanie jest zupełnie naturalne u noworodków i zwykle mija samo, kiedy układ pokarmowy dojrzewa. Jednak w ciężkich przypadkach, kiedy refluks i cofanie pokarmu stanowi poważny kłopot, pomocą może być podawanie mleka typu AR, czyli anty-refluksowego. Mieszanki mleczne AR zawierają zagęstniki – mączkę chleba świętojańskiego, skrobię ryżową lub inne podobne dodatki, które sprawiają, że pokarm jest mniej płynny i nie cofa się tak łatwo z żołądka dziecka.
Kiedy w rodzinie występowała alergia na krowie mleko i istnieje ryzyko, że dziecko też będzie miało alergię, zaleca się profilaktyczne stosowanie mleka typu HA – hipoalergicznego, które jest dostępne jako mleko początkowe bądź następne. Takie mleko zawiera częściowo nadtrawione (zhydrolizowane) białka. Dzięki temu białka te są mniej alergenne, a podawanie mleka HA może zmniejszyć ryzyko wystąpienia alergii.
Kiedy dziecko ma już zdiagnozowaną alergię pokarmową (tzw. skazę białkową), podaje się mu mieszanki zawierające białka hydrolizowane w stopniu znacznym, lub nawet nie zawierające białek, a jedynie wolne aminokwasy (tzw. dieta elementarna). Czasem dobrym rozwiązaniem jest preparat mlekozastępczy na bazie białek sojowych. Takie produkty dla najmłodszych alergików są dostępne na receptę i stosowane w ciężkich przypadkach alergii.
Czasem rodzice pytają o mleko modyfikowane bez laktozy, czyli cukru mlecznego, który składa się z galaktozy i glukozy. Trzeba pamiętać, że laktoza jest potrzebna dziecku i można z niej zrezygnować tylko w bardzo szczególnych przypadkach. Niezwykle rzadko może wystąpić u niemowląt galaktozemia, czyli zaburzenia metabolizmu galaktozy. Także bardzo rzadko występuje wrodzony niedobór lub brak enzymu laktazy, przez co dziecko nie trawi laktozy. W takich przypadkach można stosować u dzieci specjalne mleko bez laktozy (O-lac), lub preparaty mlekozastępcze na bazie białek soi (SL). O wyborze odpowiedniego żywienia decyduje zawsze lekarz prowadzący, który ma całościowy wgląd w stan zdrowia danego dziecka.
Jak przygotować mleko modyfikowane dla dziecka? Przeczytaj nasz artykuł z niezbędnymi wskazówkami. Dowiedz się także, dlaczego warto wybrać kozie mleko modyfikowane.
Bibliografia
- Dyrektywa Komisji 2006/141/WE z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz zmieniająca dyrektywę 1999/21/WE Tekst mający znaczenie dla EOG.
- Koletzko B, Baker S, Cleghorn G, Neto UF, Gopalan S, Hernell O, Hock QS, Jirapinyo P, Lonnerdal B, Pencharz P, Pzyrembel H, Ramirez-Mayans J, Shamir R, Turck D, Yamashiro Y, Zong-Yi D. Global standard for the composition of infant formula: recommendations of an ESPGHAN coordinated international expert group. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2005 Nov;41(5):584-99. doi: 10.1097/01.mpg.0000187817.38836.4 PMID: 16254515.
- O'Connor NR. Infant formula. Am Fam Physician. 2009 Apr 1;79(7):565-70. PMID: 1937887
Mleko matki jest najlepszym sposobem odżywiania niemowląt. Mleko modyfikowane służy uzupełnieniu diety dzieci, które z różnych względów nie mogą być karmione piersią.
Komentarze (0)