Jak czytać „Świat dysku”? Kolejność czytania książek Terry’ego Pratchetta

Spis treści:

1. Świat Dysku - dlaczego kolejność jest ważna?
2. Pełna kolejność Świata Dysku
3. Kolejność cyklu o Ricewindzie
4. Kolejność cyklu o wiedźmach
5. Kolejność cyklu o Śmierci
6. Kolejność cyklu o rewolucji przemysłowej
7. Kolejność cyklu o straży

Nowi bohaterowie, głaskanie kotków, rewolucje przemysłowe, (nie)poważne rozważania nad narkotykami i piłką nożną – to wszystko zawiera się w ponad 40 książkach Terry’ego Pratchetta, które składają się na „Świat Dysku”. Serie w seriach, podcykle w cyklach i kilka powieści dla młodszych czytelników – brzmi jak przepis na zupełne pogubienie się w kolejności czytania. Ale spokojnie, jeśli wszystko sobie uporządkujemy, rozpoczęcie przygody z Pratchettem nie powinno być trudne.
 

 

Świat Dysku - dlaczego kolejność jest ważna?

Na początek krótkie wyjaśnienie, dlaczego w przypadku „Świata Dysku” kolejność czytania odgrywa większą rolę, niż gdy sięgamy po losowe opowiadanie Andrzeja Sapkowskiego o Geralcie z Rivii. Otóż Terry Pratchett jest o tyle genialnym, co specyficznym pisarzem. Z pewnością nie każdy, kto sięgnie po książki z cyklu „Świat Dysku”, nie ważne czy w prawidłowej czy losowej kolejności, może odbić się od równie skomplikowanego co absurdalnego świata wykreowanego przez Anglika.

Mieszanka filozofii, niebanalnego humoru oraz akcji nie zawsze ułatwia zanurzenie się w uniwersum „Świata Dysku”. Dlatego nawet jeśli jesteście optymistycznie nastawieni do książek Pratchetta, lepiej otwierać drzwi do jego świata właściwym kluczem, ponieważ w innym wypadku możemy szybko pogubić się w labiryncie postaci i wydarzeń.

Nierzadko bywa, że po danego autora sięgamy po rekomendacji znajomego lub osoby publicznej, której gust podzielamy. Załóżmy więc, że spotykamy znakomitą rekomendację książki „Niuch” Pratchetta. Bez zwłoki kupujemy powieść, zaczynamy pierwszy rozdział i… o co tutaj chodzi? Coś o urlopie, ale też o narkotykach… Bohaterowie ciekawi, ale właściwie nic o nich nie wiemy… Jednym słowem – wyzwanie. „Niuch” jest tutaj przykładem nieprzypadkowym, ponieważ niejeden fan twórczości Pratchetta wskazuje ten tytuł jako jedno z najbardziej udanych dzieł Anglika. Jednocześnie jednak „Niuch” 39. w ogóle, a ostatnia w cyklu o straży powieść psiarza. Wydarzenia są tu już dobrze uporządkowane, a narrator traktuje czytelników jak starych znajomych, z którymi widzi się po raz setny. Dlatego żeby nie zniechęcić się niepotrzebnie do „Świata Dysku”, przygotowaliśmy małe wprowadzenie w ten fascynujący świat, a także wyjaśniamy kilka zagwozdek związanych z serią i samym Pratchettem.
 

 

Pełna kolejność Świata Dysku

Terry Pratchett lubi wykreowany przez siebie świat w kształcie dysku, który spoczywa na grzbietach czterech słoni: Berilii, Tubula, Wielkiego T’Phona i Jerakeena. Te z kolei stoją na skorupie A’Tuina –wielkiego żółwia, który płynie niespiesznie przez wszechświat. Największą aglomeracją na dysku jest Ankh-Morpork ze swoją słynną dzielnicą Mroki. To właśnie w Ankh-Morpork funkcjonuje m.in. straż miejska, której poświęcony jest jeden z cykli, a jedną z najważniejszych budowli jest Niewidzialny Uniwersytet.

Dziwów i fantasmagorii jest tam wiele, ale żeby ogarnąć je od początku do końca, warto trzymać się pewnego porządku w twórczości Pratchetta. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby czytać dzieła tego pisarza zgodnie z kolejnością ich powstawania. Pozwala to nie tylko obserwować rozwój samego autora, ale też proces ewolucji tytułowego Świata Dysku. Czytając Pratchetta w ten sposób, możemy wręcz być świadkami, jak rodzi się to niesamowite uniwersum. Jeśli zdecydujecie się na taką ścieżkę, kolejność „Świata Dysku” będzie następująca:

1. „Kolor magii”
2. „Blask fantastyczny”
3. „Równoumagicznienie”
4. „Mort”
5. „Czarodzicielstwo”
6. „Trzy wiedźmy”
7. „Piramidy”
8. „Straż! Straż!”
9. „Eryk”
10. „Ruchome obrazki”
11. „Kosiarz”
12. „Wyprawa czarownic”
13. „Pomniejsze bóstwa”
14. „Panowie i damy”
15. „Zbrojni”
16. „Muzyka duszy”
17. „Ciekawe czasy”
18. „Maskarada”
19. „Na glinianych nogach”
20. „Wiedźmikołaj”
21. „Bogowie, honor, Ankh-Morpork”
22. „Ostatni kontynent”
23. „Carpe Jugulum”
24. „Piąty elefant”
25. „Prawda”
26. „Złodziej czasu”
27. „Ostatni bohater”
28. „Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie”
29. „Straż nocna”
30. „Wolni Ciut Ludzie”
31. „Potworny regiment”
32. „Kapelusz pełen nieba”
33. „Piekło pocztowe”
34. „Łups!”
35. „Zimistrz”
36. „Świat finansjery”
37. „Niewidoczni Akademicy”
38. „W północ się odzieję”
39. „Niuch”
40. „Para w ruch”
41. „Pasterska korona”

Na wstępie zaznaczyliśmy jednak, że w przypadku Pratchetta i „kolejność zdecydowanie nie jest typowa nawet jak na twórców fantastyki. Otóż wśród 41 tomów „Świata Dysku” znajdziemy podserie, z których każda ma swój niepowtarzalny styl. Dlatego teraz po krótce omówimy każdą z nich i przedstawimy kolejność tomów związanych ze strażą, wiedźmami czy konkretnymi bohaterami.
 

 

Świat Dysku - kolejność cyklu o Ricewindzie

Dobrym sposobem na początek przygody ze „Światem Dysku” jest seria o Rincewindzie. Są to bowiem książki napisane na dużym luzie, gdzie Pratchett koncentruje się głównie na inteligentnym humorze, który nierzadko reprezentuje główny bohater, a właściwie antybohater cyklu, czyli mag Rincewind. Jego tchórzliwość oraz nieudolność nieraz mogą wywołać salwę śmiechu, a niejako przy okazji perypetie Rincewinda pozwalają nam dość swobodnie zwiedzić Świat Dysku. W przypadku tej serii Pratchetta, kolejność istotna jest głównie dla dwóch pierwszych książek: „Koloru Magii” oraz „Blasku fantastycznego”. Dalsza kolejność nie jest już tak ważna, ale zaleca się lekturę następujących części:

1. „Kolor magii”
2. „Blask fantastyczny”
3. „Czarodzicielstwo”
4. „Faust Eryk”
5. „Ciekawe czasy”
6. „Ostatni kontynent”
7. „Ostatni bohater”
8. „Niewidoczni akademicy”
    

|
 

Świat Dysku - kolejność cyklu o wiedźmach

Rozpoczęcie czytania „Świata Dysku” Pratchetta od serii o wiedźmach również jest dobrym pomysłem, ponieważ sam koncept czarownic nie jest zbyt abstrakcyjny – ot, kobiety obdarzone magią w szpiczastych czapkach. Sporo jest tutaj inspiracji brytyjskim folklorem, dlatego próg wejścia nie jest zbyt wysoki. Zatem jeśli chcecie postawić w pierwszej kolejności na wiedźmy, sięgnijcie po te książki w następującej kolejności:

1. „Równoumagicznienie”
2. „Trzy wiedźmy”
3. „Wyprawa czarownic”
4. „Panowie i damy”
5. „Maskarada”
6. „Rybki małe ze wszystkich mórz” (opowiadanie)
7. „Carpe Jugulum”
    

 

W dużej mierze do cyklu o wiedźmach nawiązują książki, w których główną bohaterką jest Tiffany Obolała. Powszechnie uważa się, ze ta podseria skierowana jest do młodszych czytelników, gdyż w głównej mierze traktuje o dorastaniu i braniu odpowiedzialności za własne czyny. Niemniej polecamy je także dorosłym, którzy wciągną się w świat czarownic. W przypadku Tiffany kolejność jest następująca:

1. „Wolni Ciut Ludzie”
2. „Kapelusz pełen nieba”
3. „Zimistrz”
4. „W północ się odzieję”
5. „Pasterska korona”
    

 

Świat Dysku - kolejność cyklu o Śmierci

Osobliwym bohaterem powieści Terry’ego Pratchetta jest Śmierć. Pojawia się w prawie wszystkich książkach „Świata Dysku”, ale kilka pozycji w dorobku pisarza jest mu poświęconych niemal w całości. Swojej charakterystyki Śmierć dokonuje samodzielnie, opisując się jako „antropomorficzną personifikację ludzkich wyobrażeń na swój temat”, co w praktyce oznacza wysoki szkielet z kosą. Poza tym nie jest to jednak typowy Ponury Żniwiarz, gdyż znane jest jego zamiłowanie do kotów, a poza obowiązkami służbowymi mieszka z wnuczką Susan, sługą Albertem oraz Śmiercią Szczurów. Serię wyróżnia prawdopodobnie najwyższy poziom absurdalnego humoru. Serię o Śmierci warto czytać w następującej kolejności:

1. „Mort”
2. „Kosiarz”
3. „Muzyka duszy”
4. „Wiedźmikołaj”
5. „Złodziej czasu”
6. „Śmierć i co potem nadchodzi” (opowiadanie)
    

 

Świat Dysku - kolejność cyklu o rewolucji przemysłowej

Miłośnicy mniej prześmiewczego, za to bardziej klasycznego fantasy mogą odnaleźć się w cyklu o rewolucji przemysłowej. Fani Pratchetta określają te książki jako dojrzalsze. W ramach tej podserii warto wyróżnić także podpodserię, czyli opowieści o Moiście Von Lipwigu. Jest on głównym bohaterem powieści „Piekło pocztowe”, „Świat finansjery” i „Para w ruch”. Był oszustem, ale obecnie jest poczmistrzem w Ankh-Morpork. Książki o Von Lipwigu nie poleca się jednak na początek przygody z Pratchettem. Kolejność cyklu o rewolucji prezentuje się następująco:

1. „Ruchome obrazki”
2. „Prawda”
3. „Potworny regiment”
4. „Piekło Pocztowe”
5. „Świat Finansjery”
6. „Para w ruch”
    

 

Świat Dysku - kolejność cyklu o straży

Jeśli chcecie zanurzyć się w zawiłościach funkcjonowania Ankh-Morpork, a jednocześnie cenicie sobie umiejętne połączenie humoru, wątków obyczajowych z filozoficznymi rozważaniami, cykl o straży miejskiej Ankh-Morpork być może przypadnie wam do gustu. Głównymi bohaterami są Sam Vimes oraz Lord Vetinari i warto zauważyć, że poznajemy tych bohaterów stopniowo, dlatego tym bardziej warto trzymać się chronologicznej kolejności. A ta prezentuje się następująco:

1. „Straż! Straż!”
2. „Teatr okrucieństwa” (opowiadanie)
3. „Zbrojni”
4. „Na glinianych nogach”
5. „Bogowie, honor, Ankh-Morpork”
6. „Piąty Elefant”
7. „Prawda”
8. „Straż nocna”
9. „Łups!”
10. „Niuch”
     

 

Wisienką na torcie może być seria „Nauka Świata Dysku”, jednak tę pozostawiamy tym z was, którzy po lekturze serii nie mają dość Ankh-Morpork i wszystkich niezwyczajnych zwyczajów związanych z tym fantastycznym uniwersum. A po więcej czytelniczych inspiracji i porad zapraszamy do sekcji Czytam.

Zdjęcie okładkowe: shutterstock.com // Terry Pratchett / okładka książki „Terry Pratchett. Życie z przypisami. Oficjalna biografia”, Robert Wilkins – materiały wydawnictwa Insignis