Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.
Kreatynina – co to jest?
Kreatynina jest związkiem azotowym występującym w mięśniach, krwi i moczu. Powstaje jako produkt metabolizmu aminokwasu kreatyny, a właściwie fosforanu kreatyny, który jest kluczowy do pozyskiwania energii w komórkach mięśniowych. Część kreatyny wytwarzana jest w organizmie z innych aminokwasów, a część dostarczana z pokarmem, szczególnie mięsnym. Kreatynina z mięśni przechodzi do krwi, skąd jest usuwana z moczem, po przefiltrowaniu krwi przez kłębuszki nerkowe.
Proces filtracji kreatyniny jest prosty, związek ten nie jest wchłaniany zwrotnie (resorbowany), więc wydalanie zależy bezpośrednio od sprawności filtracji kłębuszkowej. Stężenie kreatyniny we krwi zależy więc od masy mięśniowej, zawartości białka w diecie i od czynności nerek. Dlatego badanie poziomu kreatyniny (w surowicy krwi, rzadziej w moczu) wykonuje się zawsze wtedy, kiedy konieczna jest ocena stanu zdrowia nerek.
Normy kreatyniny
Normy kreatyniny są zależne od wieku, płci i ogólnego stanu pacjenta, dlatego wyniki badań zawsze powinny być interpretowane przez lekarza. Normy stężenia kreatyniny w surowicy krwi u dzieci w wieku 0-14 lat wynoszą od 0,2 do 0,87 mg/dl (miligramów na decylitr, czyli 100 ml surowicy) i są inne dla noworodków i dla dzieci w późniejszych miesiącach i kolejnych latach życia.
U dorosłych kobiet zawartość kreatyniny w surowicy powinna wynosić około 0,5-0,9 mg/dl, a u mężczyzn – około 0,6-1,2 mg/dl. Przyjmuje się, że mężczyźni mogą mieć więcej kreatyniny niż kobiety ze względu na większą masę mięśniową. Podane wartości są jedynie orientacyjne, mogą nieznacznie różnić się zależnie od laboratorium, zastosowanej metody pomiarowej i aparatu do analizy.
Dokładne normy kreatyniny ustalone w danym laboratorium powinny być podane na wyniku badania, razem z informacją, czy dana wartość jest zbyt niska lub zbyt wysoka. Znak „↑” lub litera „H” oznacza wynik powyżej normy, znak „↓” lub litera „L” – poniżej.
Podwyższony poziom kreatyniny może świadczyć o:
- niewydolności nerek (czasowej lub trwałej)
- zatruciu lekami
- zatruciu substancjami toksycznymi
Podwyższony poziom kreatyniny może także wystąpić przy:
- urazach
- dużym wysiłku fizycznym
- rabdomiolizie (rozpadzie mięśni)
- cukrzycy
- nadczynności tarczycy
- zaburzeniach wzrostu, takich jak akromegalia lub gigantyzm.
GFR i eGFR, czyli klirens kreatyniny
Zawartość kreatyniny w surowicy krwi i moczu stanowi podstawę do wyliczenia wydajności filtracji nerkowej, czyli wielkości przesączania kłębuszkowego (inaczej GFR, od ang. Glomerular Filtration Rate) lub klirensu kreatyniny (od angielskiego słowa clearance - „usuwanie”). Jednak dokładne oznaczenie kreatyniny we krwi i moczu dla wyliczenia GFR wykonuje się rzadko. Częściej wylicza się szacowany wskaźnik klirensu kreatyniny, czyli eGFR (estimated Glomerular Filtration Rate), na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy, wieku, płci i masy ciała pacjenta. Lekarze korzystają zwykle z tzw. wzoru Cockrofta-Gaulta.
W Internecie dostępne są także kalkulatory GFR (kalkulatory klirensu kreatyniny), które pozwalają na wyliczenie tej wartości na podstawie wyników badań. Normy i jednostki GFR lub eGFR są także podane na wyniku badania.
Zwykle za normę uznaje się wynik GFR powyżej ≥90 ml/min/1,73 m2, najlepiej 120 ml/min/1,73 m2 u kobiet i 130 ml/min/1,73 m2 u mężczyzn.
Wynik poniżej <60 ml/min/1,73 m2 oznacza, że wydolność nerek jest osłabiona, a wynik poniżej 30 ml/min/1,73 m2 świadczy o poważnej niewydolności nerek.
Należy jednak pamiętać, że wynik badania zawsze musi być interpretowany przez lekarza prowadzącego.
Badanie poziomu kreatyniny – jak przygotować się do badania?
Krew do badania kreatyniny pobiera się na czczo, w godzinach porannych. Wynik jest zwykle dostępny już następnego dnia, a czasem tego samego dnia wieczorem, jeśli mamy dostęp do wyników online.
Do badania dobowego wydalania kreatyniny z moczem przeprowadza się zbiórkę moczu z całej doby, do specjalnego, dużego naczynia – dokładnych informacji o tym, kiedy rozpocząć i zakończyć zbieranie moczu, udzieli lekarz zlecający badanie lub personel laboratorium analitycznego. Lekarz powie także, czy należy odstawić na ten dzień przyjmowane leki, czy zażywać je normalnie. Mocz z całej doby należy dokładnie wymieszać i jego próbkę zanieść do laboratorium. Całodobową zbiórkę moczu często przeprowadza się przy okazji pobytu w szpitalu, wtedy personel medyczny dostarczy naczynie i zabierze mocz do analizy.
Kiedy robi się badanie kreatyniny?
Badanie stężenia kreatyniny we krwi i GFR powinno się wykonywać regularnie (np. raz w roku), w ramach pakietu podstawowych badan profilaktycznych. Oprócz tego lekarz może zlecić pomiar poziomu kreatyniny w przypadku podejrzenia choroby nerek i układu moczowego, zatrucia, a także okresowo przy monitorowaniu leczenia niewydolności nerek, cukrzycy i innych chorób.
U pacjentów z przeszczepioną nerką systematycznie monitoruje się stan nowego narządu. Badanie kreatyniny przeprowadza się także przed wykonaniem tomografii lub rezonansu magnetycznego z kontrastem, ponieważ środki kontrastujące są wydalane właśnie przez nerki. Klirens kreatyniny sprawdzany jest także przed zastosowaniem leków mogących uszkodzić nerki (np. przy chemioterapii nowotworów), lub wtedy, kiedy dawka leku dla pacjenta musi być indywidualnie dobrana na podstawie stanu wydolności nerek.
Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com
Komentarze (0)