Leszek Kołakowski

Leszek Kołakowski był wybitnym filozofem, który przez wiele lat wykładał na m.in. Uniwersytecie Oksfordzkim, Uniwersytecie Yale'a czy Uniwersytecie Chicagowskim. Współpracował z Telewizją Polską przy przygotowywaniu wykładów z zakresu filozofii kultury. Jest także autorem opowiadań i bajek. W 1997 roku odznaczony został Orderem Orła Białego.

Podstawowe dane:

Data i miejsce urodzenia: 23 października 1927, Radom
Data i miejsce śmierci: 17 lipca 2009, Oksford
Gatunek literacki: Filozofia, Nauki społeczne i humanistyczne

Opis autora

Dzieciństwo i młodość

Leszek Kołakowski urodził się w Radomiu 23 października 1927 roku. Matka osierociła Leszka we wczesnym dzieciństwie, kiedy ten miał zaledwie 3 lata. Wychowywał go ojciec – działacz społeczny i oświatowy, Jerzy Julian Kołakowski, pseudonim „Jerzy Karon”. Leszek Kołakowski uczęszczał do szkoły powszechnej w Radomiu, a także w Łodzi, gdzie mieszkał do września 1939 roku.

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Leszek Kołakowski miał niespełna 12 lat. Wówczas przeniósł się wraz z ojcem do wsi Skórnice, a później do Garbatki koło Kozienic. W 1943 roku mieszkał w Warszawie, w tym samym mieszkaniu, w którym Irena Sendlerowa pomagała Żydom.

W 1943 roku Leszek Kołakowski stracił ojca – po aresztowaniu przez Gestapo, został on zgładzony na Pawiaku. Wówczas Leszkiem zajęła się ciotka, która mieszkała na Żoliborzu, a później na Saskiej Kępie. Już pod koniec okupacji chłopak zdał maturę, częściowo w Warszawie, częściowo w Radomiu.

Z uwagi na przekonania ojca, Leszek Kołakowski nie wyrastał w religii chrześcijańskiej i od wczesnych lat młodzieńczych deklarował się jako osoba bezwyznaniowa. Po II wojnie światowej, w 1945 roku, Leszek Kołakowski rozpoczął studia na Uniwersytecie Łódzkim i przyłączył się do komunistycznego Akademickiego Związku Walki Młodych „Życie”. W tym samym roku wstąpił do PPR-u.

Dorosłość i praca zawodowa

W 1949 roku, wraz z żoną Tamarą z domu Dynenson, Leszek Kołakowski przeniósł się do Warszawy. Jako członek PZPR-u był pracownikiem Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. W 1953 roku obronił doktorat dotyczący filozofii Barucha Spinozy. Współtworzył warszawską szkołę historyków idei. Kierował w latach 1957–1968 Katedrą Historii Filozofii Nowożytnej na Uniwersytecie Warszawskim, zaś w 1957 roku został też redaktorem naczelnym „Studiów Filozoficznych”.

Początek nowej drogi

Ważnym momentem w życiu Leszka Kołakowskiego był dzień 21 października 1966 roku. To właśnie wówczas wygłosił na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego wykład pod tytułem „Rozwój kultury polskiej w ostatnim 10-leciu”. Opisywał wydarzenia ostatniej dekady w Polsce, upamiętniając przełom październikowy. Wykazał zależności pomiędzy marksizmem a religią. Za swoje poglądy i krytyczne odnoszenie się do władzy w Polsce, Kołakowski został wydalony z partii. Wstawiło się za nim wielu literatów i intelektualistów. W 1968 roku, za udział w tzw. wydarzeniach marcowych, Leszek Kołakowski stracił prawo do wykładania i publikowania, dlatego zmuszony był do wyjazdu z kraju.

Emigracja

Po wyjeździe z Polski Leszek Kołakowski udał się do Paryża, a stamtąd do Montrealu. Wykładał na Uniwersytecie McGilla, a następnie w Berkeley w Kalifornii. Ostatecznie zamieszkał na stałe w Anglii, gdzie publikował i pracował.

Najsłynniejszym esejem Kołakowskiego jest tekst opublikowany w paryskiej „Kulturze” w 1971 roku pod tytułem „Tezy o nadziei i beznadziejności”. Na jego podstawie stworzono strategię opozycji antykomunistycznej. Zainspirował on twórców KOR-u i Uniwersytetu Latającego.

Jednak debiut literacki Kołakowskiego miał miejsce w 1956 roku. Wtedy to w „Po Prostu” ukazał się manifest „Czym jest socjalizm”. W 1958 roku wydana została monografia „Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy”. Filozofia i religia były motywem przewodnim prac Kołakowskiego. W latach 1968–1976 napisał on trzytomowe dzieło „Główne nurty marksizmu. Powstanie, rozwój, rozkład”.

W latach 1977–1980 Kołakowski był oficjalnym przedstawicielem KOR-u za granicą i odpowiadał za kontakty pomiędzy nim a emigracją. W Anglii wykładał na Uniwersytecie Oksfordzkim – w latach 1972–1991 pracował w All Souls College. Kiedy przeszedł na emeryturę, przyznano mu tytuł Honorary Member of Staff. Prócz tego pracował jako wykładowca na kilku innych uniwersytetach: Yale University, Univeristy of New Heaven, Berkeley University oraz Chicago University.

W 1991 roku został członkiem Polskiej Akademii Nauk, a później również członkiem Fundacji im. Stefana Batorego oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1996 roku nagrał dla Telewizji Polskiej 30 miniwykładów poświęconych filozofii kultury. Od 2004 roku z kolei zaczęły powstawać programy z cyklu „O co nas pytają wielcy filozofowie”.

Co ciekawe, Leszek Kołakowski został pierwszym laureatem nagrody im. Johna Klugego, która przyznawana jest za osiągnięcia w dziedzinie nauk humanistycznych przez Bibliotekę Kongresu Stanów Zjednoczonych i nazywana jest amerykańską Nagrodą Nobla.

Filozof zmarł 17 lipca 2009 roku w Oksfordzie. Jego ciało sprowadzono do Polski i pochowano na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

więcej