Jan Brzechwa

Dzieciństwo i młodość

Jan Brzechwa, a właściwie Jan Wiktor Lesman, bo tak brzmiało jego prawdziwe nazwisko, urodził się 15 sierpnia 1989 roku w Żmerynce na Podolu. Jego ojcem był Aleksander Lesman, inżynier kolejowy, a dziadkiem warszawski księgarz i wydawca, Bernard Lesman. W jego rodzinie był też inny poeta – Bolesław Leśmian, stryjeczny brat Jana. To właśnie Leśmian namówił Jana, by ten przybrał pseudonim artystyczny „Brzechwa”, argumentując, że to pięknie brzmiące słowo oznaczające opierzoną część strzały.

W młodości Jan ukończył Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie, a następnie pojechał do Warszawy, by rozpocząć studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie wstąpił do 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej. W latach 1920–1921, jako ochotnik, uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony.

Dorosłość poety

Z zawodu Jan Brzechwa był adwokatem – w latach 1924–1939 zajmował stanowisko radcy prawnego ZAiKS-u jako specjalista w dziedzinie prawa autorskiego. Po II wojnie światowej Brzechwa powrócił do zawodu i był m.in. radcą prawnym w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Działał też w PEN Clubie, jak wielu innych pisarzy.

Pierwszą żoną Jana Brzechwy była Maria Sunderland, z którą wziął ślub w 1926 roku, drugą – Karolina Lentowa z domu Meyer, a trzecią – Janina Magajewska. Brzechwa miał jednak tylko jedną córkę z pierwszego małżeństwa, Krystynę, urodzoną w 1928 roku. Dziewczynka zobaczyła ojca po raz pierwszy, gdy miała 9 lat, z uwagi na to, że porzucił on jej matkę dla swojej kochanki, Karoliny.

Jan Brzechwa zmarł 2 lipca 1966 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Kariera literacka Jana Brzechwy

Debiut literacki Jana Brzechwy miał miejsce w 1915 roku – wydrukowano wtedy jego wiersze w petersburskim „Sztandarze” redagowanym przez Remigiusza Kwiatkowskiego. Później pisarz publikował utwory napisane w młodości w kijowskich „Kłosach Ukraińskich”. Został uhonorowany nagrodą za wiersz poświęcony Henrykowi Sienkiewiczowi, który zmarł w 1916 roku.

Od 1920 roku Jan Brzechwa dorabiał jako twórca tekstów satyrycznych, piosenek i skeczy. W czasie studiów prawniczych współpracował ze znanymi kabaretami, m.in. „Czarnym Kotem”. Posługiwał się wówczas pseudonimem artystycznym „Szer-Szeń” oraz „Inspicjent Brzeszczot”. W 1926 roku ukazał się tom jego poezji pt. „Oblicza zmyślone”, zaś w 1938 roku wydano pierwszy tomik jego wierszy skierowanych do najmłodszych – „Tańcowała igła z nitką”. W 1939 roku opublikowany został zbiór zatytułowany „Kaczka Dziwaczka”.

Na II wojnę światową przypadł niezwykle płodny okres w życiu literackim Jana Brzechwy. Napisał on w tym czasie przede wszystkim „Akademię pana Kleksa”, z której jest najbardziej znany, oraz utwór „Pan Drops i jego trupa”. Kontynuacje kultowej powieści, czyli „Podróże pana Kleksa” i „Triumf pana Kleksa”, powstały odpowiednio w 1961 i 1965 roku.