Laszlo Krasznahorkai

Laszlo Krasznahorkai jest węgierskim pisarzem i scenarzystą filmowym, urodzonym 5 stycznia 1954 roku w miejscowości Gyula na południu Węgier. Laureat literackiej Nagrody Nobla (2025) pochodzi z rodziny prawniczej i sam studiował prawo na uniwersytecie w Segedynie i Budapeszcie. Zdecydował się jednak przerwać studia, po czym przeniósł się na wydział humanistyczny Uniwersytetu Loránda Eötvösa, gdzie uzyskał wykształcenie filologiczne.

W latach 1977–1982 Laszlo Krasznahorkai podejmował pracę dokumentalisty. W 1987 roku udał się na stypendium do Berlina Zachodniego, a następnie samotnie podróżował do wielu miejsc świata – m.in. Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Chin, Japonii czy Mongolii. Właśnie podróże, zwłaszcza kontakt z kulturą Azji, miały ogromny wpływ na jego sposób postrzegania świata oraz na kształt jego późniejszej twórczości.

Pisarz jest znany z niezwykle precyzyjnego stylu i rozbudowanych, często wielostronicowych zdań. Jego język wymaga skupienia, a zarazem odwdzięcza się czytelnikowi głębią refleksji. W swojej pracy Krasznahorkai łączy filozoficzne rozważania z intensywnym obrazowaniem, tworząc prozę o silnym, niemal filmowym rytmie. Sam autor często powtarzał, że jego celem nie jest przedstawienie fabuły, lecz uchwycenie stanu świata – chaosu, rozpadu i duchowego zmęczenia współczesności.

Ważną częścią kariery Laszlo Krasznahorkaiego jest współpraca z reżyserem Bélą Tarrem. Wspólnie stworzyli scenariusze do kilku filmów uznawanych za arcydzieła europejskiego kina, m.in. do adaptacji jego powieści „Szatańskie tango” oraz „Melancholii sprzeciwu” (ekranizowanej jako „Werckmeister harmóniák”). Filmy te zdobyły uznanie krytyków na całym świecie i przyczyniły się do umocnienia międzynarodowej pozycji pisarza.

W ciągu kolejnych dekad Krasznahorkai mieszkał w różnych częściach świata – w Berlinie, Nowym Jorku i Japonii – utrzymując jednak stały związek z kulturą węgierską. Był laureatem wielu prestiżowych nagród literackich, takich jak Międzynarodowa Nagroda Bookera (2015), Nagroda Kossutha oraz Man Booker International Prize przyznana za całokształt twórczości.

Autor znany jest również ze swojej skromności i niechęci do medialnego rozgłosu. Rzadko udziela wywiadów, unikając interpretowania własnych dzieł. Uważa, że literatura powinna mówić sama za siebie, a czytelnik ma prawo do własnych odczytań. Jego postać często określana jest mianem „ostatniego wielkiego modernisty”, a styl – jako połączenie prozy Kafki, Musila i Dostojewskiego z elementami filozoficznego traktatu.

Dziś Laszlo Krasznahorkai uważany jest za jednego z najważniejszych pisarzy współczesnej Europy Środkowo-Wschodniej. Jego dzieła zostały przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, a sam autor regularnie uczestniczy w międzynarodowych festiwalach literackich. Jego twórczość inspiruje zarówno czytelników, jak i filmowców, filozofów oraz artystów wizualnych na całym świecie.

Początki twórczości

Laszlo Krasznahorkai swój debiut literacki zanotował w 1977 roku, gdy na łamach czasopisma „Mozgó Világ” ukazała się jego nowela „Tebenned hittem”. Swoją pierwszą powieść pt. „Szatańskie tango” opublikował w 1985 roku – książka ta szybko stała się bestsellerem i zapewniła autorowi międzynarodową popularność.

Książki Laszlo Krasznahorkaiego – cechy charakterystyczne

Książki Laszlo Krasznahorkaiego są przepełnione groteską, absurdem, ironią oraz apokaliptyczną atmosferą. Bohaterowie powieści węgierskiego autora żyją w nieustannym napięciu i poczuciu nieuchronnej katastrofy. Są zagubieni, zepchnięci na społeczny margines, pogrążeni w pesymizmie, melancholii oraz poczuciu braku sensu życia. Węgierski pisarz wielokrotnie opisuje drzemiące w nich zło, lecz unika ocen moralnych. Często podejmuje motyw nierówności społecznych, nietolerancji czy faszyzmu.

Laszlo Krasznahorkai w swojej twórczości ukazuje również rolę artysty w nietrwałym świecie. Przedstawia go jako samotną i niezrozumianą jednostkę, która próbuje zrozumieć, zinterpretować i opisać otaczającą go rzeczywistość. Jest świadkiem nieuchronnej katastrofy, której nie potrafi zapobiec.

W książkach Laszlo Krasznahorkaiego można odnaleźć bogatą symbolikę oraz nawiązania do azjatyckiej mitologii. Osadza on akcję swoich utworów zarówno w komunistycznej rzeczywistości węgierskiej, jak i współczesnej kulturze dalekowschodniej.

Laszlo Krasznahorkai – książki, które przyniosły mu sławę

Już pierwsza książka Laszlo Krasznahorkaiego „Szatańskie tango” ukazała jego mistrzowski warsztat pisarski. Węgierski autor przybliża w niej obraz małej węgierskiej społeczności w okresie poprzedzającym upadek komunizmu. Jej mieszkańcy żyją pogrążeni w nędzy, rozpaczy i poczuciu beznadziei. Często dopuszczają się moralnie złych czynów – kradną, zdradzają się, oddają się pijaństwu czy seksualnej rozpuście. Nadzieję na odmianę ich losu przywraca charyzmatyczny włóczęga Irimias, który przybywa do osady i zaczyna być postrzegany jako wybawiciel.

Laszlo Krasznahorkai napisał także bestsellerową powieść „Melancholia sprzeciwu”, której akcja rozgrywa się w małym węgierskim miasteczku na prowincji. Jego mieszkańcy są pełni wzajemnej zazdrości, zawiści, pychy, wścibstwa i nietolerancji. Pewnego dnia do tej pogrążonej w rozpadzie miejscowości przybywa groteskowy cyrk z wypchanymi zwłokami wieloryba jako główną atrakcją. Niepokojący spektakl potęguje w lokalnej społeczności niepokój oraz poczucie zagrożenia. Szybko zaczyna narastać chaos i dochodzi do brutalnych aktów przemocy oraz wandalizmu.

Do najważniejszych utworów autora należą także „Pod ochroną boskiego pioruna”, „Wojna i wojna” oraz „Seiobo tam na dole”. Wszystkie te dzieła ukazują obsesję autora na punkcie upadku, przemijania i duchowego kryzysu człowieka. Jego proza stanowi jeden z najważniejszych głosów współczesnej literatury europejskiej.