Każdy z nas ma przynajmniej jedną szkolną lekturę, która kojarzy się przede wszystkim ze szkolnymi trudnościami – może być to słynne już „Nad Niemnem” z jego wyjątkowo malowniczymi opisami przyrody, tytuł pochodzący z głębokiej starożytności albo jedna z rodzimych pereł literatury romantycznej. Wszyscy wiemy, że rok szkolny potrafi stać się bardzo intensywny, a walka z niektórymi książkami bywa wyzwaniem nawet wśród piątkowych uczniów. Zastanówmy się, skąd biorą się tego typu trudności oraz jak można im zapobiegać, żeby poznawanie szkolnych lektur było możliwie przyjemne, wartościowe i efektywne. A jest ku temu doskonała okazja – wydawnictwo Wilga właśnie wystartowało ze swoją serią lektur szkolnych „Masz zdane!” przygotowaną z udziałem doświadczonych nauczycieli. Całość została specjalnie zaprojektowana tak, by ułatwić młodym czytelnikom szkolną pracę z konkretnymi tytułami.
Dlaczego lektury bywają trudne?
Na początku warto uświadomić sobie jedną kwestię – każdemu, na każdym etapie edukacji lektury szkolne jak najbardziej mogą sprawiać trudność i nie ma w tym nic dziwnego. Nie zapominajmy, że wiele z książek, które uczniowie poznają na języku polskim to teksty sprzed wielu, wielu lat, pisane zupełnie innym językiem. A przecież do tego dochodzą wszelkie utwory poetyckie wymagające od czytelnika kapitału kulturowego, który w przypadku dzieci czy nastolatków dopiero się buduje. Stosunkowo wysoki próg wejścia może powodować trudności – i nie trzeba się tego wstydzić, ani przesadnie się tym zadręczać. To tylko pokazuje, że do czytania klasyków literatury czasami potrzebne będzie nieco inne podejście, niż w przypadku treści rozrywkowych czy opartych na współczesnej, dobrze uczniom znanej, popkulturze.
Do tego dochodzi też cały rys historyczno-kulturowy. Wiele lektur szkolnych to książki bardzo mocno tematycznie osadzone w ówczesnych wydarzeniach historycznych, kontekstach społecznych czy założeniach danej epoki literackiej. Wystarczy wspomnieć chociażby głęboką i złożoną polityczność 3. części „Dziadów” Mickiewicza czy polemiczny charakter „Kordiana” Juliusza Słowackiego. Wychwycenie wszystkich tych ważnych tropów nawet dla dorosłego czytelnika obeznanego w kulturze polskiej może być wyzwaniem. A co się dzieje, kiedy czytamy książkę, której zwyczajnie nie rozumiemy albo trudno nam się zaangażować? Dopada nas nuda.
Jak sobie ułatwić czytanie lektur?
Eksperci współpracujący z wydawnictwem Wilga nad serią „Masz zdane!” wykorzystali kilka sprytnych rozwiązań. W przypadku tekstów trudnych pod względem językowym nieocenioną pomocą będą drobne notatki pojawiające się na marginesach stron, tłumaczące bardzo ogólnie, co w danej scenie się wydarza. Tego rodzaju zaczepienie uwagi czy nakierowanie na konkretny temat znacząco ułatwi uważne czytanie tekstu, który pod względem stylistycznym jest trudny. Notatki przydadzą się też później, jeżeli chcemy wrócić do konkretnego fragmentu albo znaleźć dany cytat. Do tego drobne notatki pomagają zapamiętywać chronologię wydarzeń, można je później wykorzystać do zrobienia planu oraz sygnalizują, że konkretne wydarzenie w książce może być istotne przy jej omawianiu. Odpowiednie ich umieszczenie jednocześnie sprawia, że stanowią pomoc, ale nie odrywają od lektury.
W przypadku lektur szkolnych trudnych pod względem kontekstów historyczno-kulturowych doskonałym rozwiązaniem będą przygotowane na końcu każdej z książek serii opracowania. Znajdziemy tam między innymi sekcje z głównymi motywami literackimi tekstu, dającą tak potrzebny rys genezę powstania utworu, problematykę, a nawet wiele ułatwiające szybkie informacje w rodzaju gatunku literackiego, ważnych cytatów czy nawet samego wyjaśnienia tytułu. Taka pigułka wiedzy (obejmująca kwestie stricte polonistyczne i historyczne) dostępna w każdym momencie czytania sprawia, że nawet tak trudne teksty jak „Konrad Wallenrod” czy „Pan Tadeusz” stają się znacznie bardziej przystępne. Próg wejścia po prostu się obniża.
W przypadku lektur szczególnie wymagających pod względem objętościowym – jak „Lalka” czy „Zbrodnia i kara” – dobrym pomysłem będzie rozpoczęcie czytania z odpowiednim wyprzedzeniem, jeszcze zanim zaczną być omawiane na lekcji. Odpowiednie kolejkowanie swoich czytelniczych planów to nie tylko dobry sposób, żeby uniknąć zarwanych nocek. Większość tych utworów nigdy nie była pisana z myślą o czytaniu ich bardzo szybko, a najlepiej naraz. Pamiętajmy, że chociażby „Lalka” oryginalnie publikowano w odcinkach, na łamach „Kuriera Codziennego”. I to ma swoje odzwierciedlenie w tekście, który był wręcz zaprojektowany, żeby zapoznawać się z nim powoli, z przerwami. Posiadanie całego pakietu lektur w domu i praca z nimi własnym tempem to jeden z najlepszych sposobów na to, żeby kolejne książki nie okazały się przytłaczające.
Zainteresował cię temat? Sprawdź nasze inne artykuły:
- Baba od polskiego: „Nie będę udawać, że zachwyca, gdy nie zachwyca”. Wywiad z Anetą Korycińską
- Jak się skutecznie uczyć? Podpowiadamy!
- Czy język polski jest trudny? Rozmowa z Katarzyną Dammicco / Trudny Język Polski
Jak ułatwić sobie powtórkę do egzaminu?
Czytanie lektur w ciągu roku szkolnego i przygotowanie do lekcji to jedno, ale wyzwaniem nieraz spędzającym uczniom sen z powiek jest kwestia egzaminu z języka polskiego. I nieważne, czy mówimy o egzaminie ósmoklasisty, czy maturze – stres zawsze jest duży. Jak ułatwić sobie powtórkę?
Przede wszystkim warto korzystać z materiałów przygotowanych z myślą o egzaminach oraz uwzględniających w sobie podstawę programową i wymagania egzaminacyjne – jak te dostępne w lekturach z serii „Masz zdane!”. W przypadku najważniejszych książek dobrze będzie przejść zarówno przez krótkie streszczenie, jak i streszczenie szczegółowe, a także chociaż na chwilę wrócić do konkretnych fragmentów książki. Dzięki takiemu „schodkowemu” podejściu znacznie łatwiej zapamiętać i utrwalić sobie najważniejsze punkty fabularne. To w połączeniu z poznaniem problematyki utworu oraz najważniejszych motywów daje kompletny i możliwie szeroki zestaw potrzebnych informacji, które można przyswoić w krótkim czasie. A nawet wrócić do niego, jeżeli będzie trzeba.
Zapamiętywanie i przyjmowanie wiedzy to jedno, ale w przypadku przygotowań do egzaminów (czy to maturalnych, czy ósmoklasisty) ważną kwestią jest ćwiczenie swoich umiejętności. W ramach lektur z serii „Masz zdane!” przygotowano nie tylko materiały dydaktyczne, ale także przykładowe zagadnienia egzaminacyjne oraz tematy wypracowań – wszystko w oparciu o aktualną podstawę programową. Pisanie próbnych rozprawek czy wykonywanie zadań na bazie treści pozwoli uczniom sprawdzić swoje umiejętności, uzupełnić ewentualne braki i w pełni przygotować do uzyskania satysfakcjonującego wyniku.
W całej tej gorączce szkolnej pamiętajmy, że czytanie lektur szkolnych – nawet tych najtrudniejszych – jest wartościowe i mimo wszystko może być przyjemnością. W końcu w kanonie znajdziemy jedne z naszych najważniejszych tekstów kultury. Książki, które pokazały jaką przeszliśmy drogę pod względem historyczno-literackim, przez lata wzbudzające całą masę emocji, a jednocześnie pod wieloma kwestiami fabularnymi, wciąż aktualne. A jeżeli jednocześnie można sobie ułatwić pracę z nimi i wyciągnąć jak najwięcej – korzystajmy z tego!
Więcej artykułów znajdziecie na Empik Pasje w dziale Czytam.
Zdjęcia w tekście: autorka: Aleksandra Woźniak-Tomaszewska
Komentarze (1)
Komentarze
Były dwie lektury, których nie przeczytałam: "Potop" i "Szewcy". "Potopu" nie żałuję, przeczytałam "Ogniem i Mieczem" i mi starczy naszych rodzimych kowbojów. Ale do tych "Szewców" to kiedyś wrócę.