Alergia na słońce – przyczyny, objawy i leczenie

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.

Co to jest alergia na słońce?

To, co jest powszechnie nazywane „alergią na słońce”, jest w nadmierną reakcją skóry wyzwalaną przez promieniowanie UV, które jest naturalną częścią światła słonecznego. O uczuleniu na słońce, czyli fotodermatozie, mówimy wtedy, kiedy pod wpływem światła słonecznego na skórze pojawiają się zmiany chorobowe np.:

• swędząca wysypka
• grudki
• plamki
• pęcherze
• pokrzywka

Alergia na słońce może wystąpić zarówno u dzieci, jak u dorosłych.

 

 

Alergia na słońce - objawy nadwrażliwości na światło słoneczne

Objawy nadwrażliwości na słońce występują zawsze w związku z wystawieniem skóry na promienie słoneczne. Najczęściej dotknięte są odsłonięte obszary skóry (np. dekolt, ramiona, plecy, ręce, twarz), jednak, rzadziej, zmiany mogą wystąpić także w miejscach ukrytych pod ubraniem. Często rozpoznawanym objawem jest wielopostaciowa osutka świetlna, czyli wysypka (często swędząca) w postaci grudek, krostek, plam lub większych albo mniejszych pęcherzy, a także innych zmian świadczących o stanie zapalnym.

Czasem występuje pokrzywka, czyli objaw podobny, jak po oparzeniu pokrzywą – swędzące lub piekące wypukłe „bąble” na skórze, niewypełnione płynem, zaczerwienione lub jasne, otoczone zaczerwienioną skórą. Pokrzywka słoneczna występuje zwykle zaraz po ekspozycji na światło, inne formy fotodermatoz mogą wystąpić po kilku minutach, godzinach, a nawet dniach po przebywaniu na słońcu.

Co ważne, u zdrowych osób o podobnej karnacji taka sama ekspozycja na słońce nie wywoła żadnych dolegliwości – to jedno z kryteriów rozpoznania fotonadwrażliwości.

 

 

Jak rozpoznać alergię na słońce? Diagnostyka

Jak upewnić się, że wysypka na skórze po pobycie na plaży to alergia na słońce, a nie jakaś inna dolegliwość? Trudno określić to samemu, ponieważ zbieżność wystąpienia wysypki, pokrzywki lub opuchlizny na skórze z przebywaniem na słońcu może być przypadkowa lub nie. Należy zgłosić się do lekarza, najlepiej doświadczonego dermatologa, pokazać zmiany na skórze i opowiedzieć, w jaki sposób się pojawiły, czy występowały już wcześniej i w jakich okolicznościach.

Warto przygotować sobie listę leków, kosmetyków, suplementów i ziół, jakie się stosowało kilka dni przed wystąpieniem objawów, a także potraw, jakie się spożywało w tym czasie. W razie wątpliwości lekarz może zlecić specjalne fototesty, czyli próbne naświetlanie fragmentów skóry (czystej lub z naniesionym potencjalnym alergenem) za pomocą odpowiednich lamp emitujących światło UV.

 

 

Najczęstsze przyczyny alergii na słońce

Alergia to, ściśle mówiąc, stan zapalny wywołany nadmierną reakcją układu odpornościowego. Jednak nie wszystkie przypadki fotodermatoz mają związek z reakcją immunologiczną. Niektóre są warunkowane toksycznym działaniem niektórych substancji pod wpływem swiatła. Przyczyn fotodermatozy może być wiele, stąd różnorodność postaci i objawów towarzyszącym nadwrażliwości na słońce. Nadmierne reakcje skóry na światło możemy podzielić na kilka głównych grup:

• Reakcje fototoksyczne (wyprysk fototoksyczny), związane z niektórymi lekami, kosmetykami, ziołami lub produktami spożywczymi. Wiele produktów zawiera substancje, które pod wpływem promieni UV zmieniają swoją strukturę lub reagują z innymi cząsteczkami obecnymi w skórze, powodując jej uszkodzenie. Mówimy wtedy o fototoksyczności, czyli zjawisku, kiedy jakaś substancja pod wpływem światła staje się szkodliwa dla organizmu Poniże wymienione są niektóre substancje, które mogą powodować reakcję fototoksyczną:
  • Niektóre leki – przeciwbólowe (w tym te sprzedawane bez recepty), przeciwcukrzycowe, przeciw nadciśnieniu, moczopędne, antybiotyki i sulfonamidy, wiele leków psychiatrycznych lub jeszcze innych. Oczywiście nie każdy lek taką reakcję wywołuje – w razie wątpliwości należy dokładnie przeczytać ulotkę zażywanego leku albo zapytać swojego lekarza lub farmaceutę.
  • Zioła, leki i suplementy ziołowe, np. dziurawiec, arcydzięgiel, ruta, wrotycz, nawłoć, bylica, piołun i wiele innych.
  • Niektóre kosmetyki i olejki eteryczne – olejek bergamotowy, olejki z owoców cytrusowych, cedrowy czy sandałowy, kosmetyki zawierające linalol, limonen lub inne terpenowe związki zapachowe, a nawet niektóre kremy przeciwsłoneczne zawierające chemiczne filtry UV.
  • Niektóre produkty spożywcze – w tym rośliny z rodziny selerowatych (seler, pietruszka, pasternak, lubczyk), które zawierają fotouczulające związki zwane psoralenami.

---

Ciekawostka!

Czasami zjawisko fototoksyczności wykorzystuje się w leczeniu chorób skóry, np. łuszczycy – na chorobowo zmienione miejsca nanosi się lek fotouczulający i naświetla je specjalną lampą, a reakcja fototoksyczna niszczy chore komórki skóry.

---

• Reakcje fotoalergiczne (wyprysk fotoalergiczny), czyli „prawdziwa” alergia na słońce. Występuje wtedy, kiedy promieniowanie UV lub związki reagujące pod jego wpływem wyzwalają niewspółmierną reakcję immunologiczną, dającą objawy skórne, a czasem także ogólne (np. opuchliznę, katar, duszności, łzawienie).
• Choroby wrodzone lub przewlekłe, które mogą wywoływać lub zaostrzać przebieg fotodermatozy:
  • Porfirie lub protoporfirie. To choroby genetyczne, polegające na zaburzonym metabolizmie porfiryn, czyli związków występujących np. w hemoglobinie. Porfiryny należą do czynników fotouczulających, a nagromadzone w skórze wywołują reakcję fototoksyczną.
  • Choroby autommunologiczne (np. toczeń rumieniowaty) – pod wpływem słońca może dojść do zaostrzenia objawów.
  • Genetyczne defekty naprawy DNA, np. skóra pergaminowa (xeroderma pigmentosum).
• Fotodermatozy idiopatyczne. Wielu czynników wyzwalających uczulenie na słońce nie znamy lub nie potrafimy ich ustalić w danym przypadku. Wtedy mówi się o idiopatycznej nadwrażliwości na słońce. Słowo „idiopatyczny” w języku medycyny oznacza schorzenie o nieznanej przyczynie.

 

 

Alergia na słońce – leczenie

Leczenie nadwrażliwości na słońce polega na unikaniu ekspozycji na światło słoneczne, szczególnie w połączeniu z czynnikami fotouczulającymi. Jeśli lekarz ustalił, jaka substancja przyczynia się do takiej reakcji, eliminacja tej substancji z organizmu powinna rozwiązać problem. Jeśli jednak nie można ustalić przyczyny lub jest ona niemożliwa do usunięcia (np. chodzi o lek przyjmowany na stałe lub wrodzoną chorobę przewlekłą), to jedynym rozwiązaniem jest unikanie słońca i solarium.

 Wiosną i latem, w słoneczne dni, należy nosić kapelusze z szerokim rondem, ubrania osłaniające nogi i ręce, a także używać kremów przeciwsłonecznych z bardzo wysokim współczynnikiem ochrony (SPF 50 lub 50+). Czasem w trakcie sezonu letniego skóra „przyzwyczaja się” do słońca i objawy pod koniec lata nie są już tak dokuczliwe jak na początku, a czasami nawet ustępują.

 

 

Alergia na słońce – leczenie objawów

Do złagodzenia objawów alergii na słońce – wysypki, pokrzywki, świądu – stosuje się miejscowe lub doustne leki przeciwhistaminowe lub przeciwzapalne. Najlepiej, jeśli przepisze je lekarz. Jeśli jednak wizyta jest umówiona za kilka dni, a objawy dokuczają już teraz, można zapytać farmaceutę w aptece o leki bez recepty. Należą do nich:

• Pianka z pantenolem, alantoiną lub inne łagodzące środki na skórę;
• Leki przeciwhistaminowe zawierające cetyryzynę (np. Zyrtec, Allertec, Amertil), lewocetyryzynę (Zyx), loratadynę (Claritine, Loratan, Flonidan) lub feksofenadynę (Allegra, Telfexo);
• Kremy lub żele na skórę z hydrokortyzonem 0,5% lub 1%, żel przeciwhistaminowy łagodzący świąd (np. Fenistil).

Jeśli dolegliwości się nasilą, a szczególnie kiedy wystąpią nowe objawy – obrzęk, duszności, osłabienie, omdlenie itp., należy natychmiast zgłosić się na pogotowie. Nasilona i uogólniona reakcja alergiczna może doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Lekarz lub ratownik podaje wtedy adrenalinę w zastrzyku i zaleca dalsze postępowanie. Jeśli chory miał już epizody ciężkiej reakcji alergicznej i ma adrenalinę przepisaną przez lekarza, to powinien nosić ją przy sobie i w razie potrzeby szybko zrobić zastrzyk.

 

 

Więcej artykułów znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com

Bibliografia

1. Dr hab. n. med. Radosław Śpiewak, „Wyprysk fotoalergiczny i fototoksyczny”, Alergoprofil 2009, Vol. 5, Nr 2, 2-7. Link: https://journalsmededu.pl/index.php/alergoprofil/article/download/127/106 (dostęp: 08.07.2022)