Jak wybrać odpowiedni laktator i karmić odciągniętym mlekiem matki?

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie może zastąpić specjalistycznej konsultacji z lekarzem, położną lub doradcą laktacyjnym.

Korzyści z karmienia mlekiem matki 

Specjaliści od zdrowia i odżywiania niemowląt nie mają wątpliwości, że karmienie piersią to najzdrowszy sposób karmienia niemowląt. Nie trzeba być jednak specjalistą, aby dojść do tego samego wniosku – przecież skład mleka matki i potrzeby żywieniowe dzieci ewoluowały wspólnie przez setki tysięcy lat historii gatunku ludzkiego. Skład mleka matki zmienia się w czasie, dostosowując do potrzeb dziecka. Mleko z pierwszych godzin i dni po porodzie to tzw. siara – szczególnie bogata w białko i immunoglobuliny, czyli przeciwciała. Zapewnia dziecku pierwszy, wartościowy pokarm i stanowi naturalną ochronę przed infekcjami. Potem stopniowo pokarm przekształca się w tzw. mleko dojrzałe, zawierające trochę mniej białka, za to więcej węglowodanów (laktozy), niż siara. Mleko dojrzałe nadal zawiera immunoglobuliny, a także komórki odpornościowe i inne biologicznie aktywne składniki oraz cały zestaw mikro- i makroskładników odżywczych w odpowiednich proporcjach.

Nie można zapominać też o korzyściach wykraczających poza odżywianie. Karmienie piersią zaspokaja u niemowlęcia potrzebę poczucia bezpieczeństwa i bliskości, a także wzmacnia naturalną więź matki i dziecka.

 

 

Laktator – urządzenie do ściągania mleka matki 

Dzięki nowoczesnym laktatorom karmienie mlekiem matki nie zawsze jest jednoznaczne z karmieniem piersią. Odciąganie i przechowywanie mleka matki pozwala zapewnić dziecku najzdrowszy pokarm, nawet kiedy matka czasowo nie może przystawiać go do piersi. Może się to zdarzyć z różnych powodów – z powodu powrotu do pracy, podróży, choroby lub czasowego przyjmowania leków, które przenikają do mleka, a także z powodu choroby dziecka i jego pobytu w szpitalu. Warto w czasie, kiedy pokarmu jest pod dostatkiem – np. w czasie tzw. nawału pokarmu lub już po ustabilizowaniu laktacji, zrobić zapas mleka, aby móc podawać go dziecku w razie niemożności bezpośredniego karmienia piersią. Regularne odciąganie pokarmu jest także konieczne do podtrzymania laktacji, jeśli kobieta czasowo nie może karmić piersią, ale zamierza wrócić do niego w niedalekiej przyszłości (pokarm odciągnięty w celu utrzymania laktacji, w czasie, kiedy kobiet bierze leki lub jest chora na chorobę uniemożliwiającą karmienie piersią oczywiście nie nadaje się dla dziecka i należy go wylać). Do odciągania pokarmu służą laktatory.

Laktator (ang. breast pump) to urządzenie, które dzięki wytwarzaniu podciśnienia i specjalnie ukształtowanym nakładkom (lejkom) na brodawki sutkowe, pozwala „zasysać” i odciągać mleko do naczynia przymocowanego do laktatora. Dwa podstawowe rodzaje laktatorów to laktatory ręczne, gdzie podciśnienie uzyskuje się za pomocą ręcznej pompki i laktatory elektryczne, gdzie efekt ssania uzyskiwany jest dzięki silniczkowi elektrycznemu. Laktatory elektryczne są dostępne w wersjach na jedną pierś lub na dwie piersi. Te drugie pozwalają odciągać pokarm z dwóch piersi jednocześnie, co pozwala zwiększyć wydajność i oszczędzać czas.

 

 

Laktatory ręczne 

Laktatory ręczne lub odciągacze pokarmu to proste urządzenia, obsługiwane manualnie. Aby sprawnie się nimi posługiwać, zwykle potrzeba trochę wprawy, jednak obsługa jest prosta i intuicyjna. Do ich zalet należy niska cena, cicha praca i niewielkie rozmiary. Polecane są tym kobietom, które niezbyt często ściągają pokarm. Przydadzą się także wtedy, kiedy trzeba ściągnąć trochę mleka, aby przynieść sobie ulgę przy nawale pokarmu lub zastoju pokarmu. Do takiego laktatora mocuje się butelkę lub pojemnik na pokarm. Akcesoria jednej marki są zwykle do siebie dopasowane i mogą być łączone, dlatego warto zaopatrzyć się w cały zestaw od jednego producenta. Wtedy butelki, nakrętki, pojemniki i laktatory będą do siebie pasować i można ich bez problemu używać łącznie.

 

 

Laktatory elektryczne (elektroniczne) 

To bardziej zaawansowane urządzenia, choć zasada ich działania jest taka sama, jak przy laktatorach ręcznych. Tu jednak podciśnienie (czyli „ssanie”) wytwarzane jest przez silniczek elektryczny. Nowoczesne silniczki są zwykle bardzo ciche i dość lekkie, więc ich praca nie jest uciążliwa. Zaletami laktatorów elektrycznych są: wydajność w odciąganiu mleka, brak konieczności męczącego, ręcznego odciągania, a także komfort i możliwość dopasowania trybu odciągania do indywidualnych preferencji kobiety. Nowoczesne laktatory elektryczne często reklamowane są jako „dwufazowe”. Co to znaczy? Otóż urządzenia te naśladują sposób ssania niemowlęcia. Dziecko przystawione do piersi najpierw wykonuje szybkie i płytkie ruchy ssące, co pobudza laktację. Wypływa wtedy tzw. mleko pierwszej fazy, bogate w węglowodany i wodniste. Następnie dziecko zaczyna ssać powoli, dłuższymi „pociągnięciami”. Te wolniejsze i głębokie ruchy ssące stymulują wypływ mleka drugiej fazy, gęstszego i bogatszego w tłuszcz. Producenci laktatorów elektrycznych programują swoje urządzenia tak, aby naśladowały ten rytm ssania. Czasem dodają jeszcze dodatkowe opcje dostosowania faz odciągania oraz ustawiania ruchów masujących. Większość urządzeń ma także możliwość ustawienia siły ssania, aby dostosować je do preferencji kobiety.

 

 

Może ona wybrać takie ustawienia, aby ściąganie pokarmu było efektywne, ale jednocześnie komfortowe. W tym celu należy wybrać nakładki ssące (tzw. lejki) na brodawki piersiowe w odpowiednim rozmiarze, jeśli te uniwersalne, dołączane do urządzenia nie pasują.

Jaki laktator jest najlepszy? Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Niektóre marki specjalizują się głównie w produkcji laktatorów i akcesoriów do podawania mleka matki, np. marka Medela lub Lansinoh. Jednak mnóstwo firm na rynku oferuje podobne urządzenia, konkurencja jest duża i można założyć, że dostępne na polskim rynku laktatory są wysokiej jakości i spełniają swoje zadania. Jeśli szukamy urządzenia o konkretnych cechach, najlepiej zapytać zaprzyjaźnionych młodych mam lub odwiedzić fora internetowe z poradami dla karmiących kobiet.

 

 

Jak przechowywać odciągnięty pokarm? 

Kiedy już odciągnie się mleko, pojawia się pytanie – jak i w czym je przechować? Świeżo odciągnięte mleko matki jest najbardziej wartościowe, jednak chłodzone i zamrażane także zachowuje większość swoich cennych właściwości. Jak długo można przechowywać odciągnięte mleko, aby się nie zepsuło? Po pierwsze, zawsze należy pamiętać, aby przy odciąganiu pokarmu zachowywać szczególną higienę i używać czystych laktatorów i butelek. O tym, jak myć i dezynfekować części laktatora, można przeczytać w jego instrukcji obsługi. Im mniej bakterii dostanie się do mleka z zewnątrz, tym dłużej mleko pozostanie świeże. Przy zachowaniu wszelkich zasad higieny, mleko dla zdrowych, donoszonych niemowląt można przechowywać przez około 3-4 godziny w temperaturze pokojowej. Jeśli od razu je schłodzimy, to w lodówce (temp. 4°C, najlepiej stawiać je w głębi lodówki, nie na drzwiach) mleko może stać do 3-4 dni, a w zamrażarce (temperatura -18°C lub niższa) od kilku tygodni do kilku miesięcy.

 

 

Do przechowywania pokarmu można używać specjalnych pojemników lub butelek. Trzeba je myć i dezynfekować według zaleceń producenta, a także zawsze opisywać – na każdym naczyniu piszemy datę i godzinę odciągnięcia pokarmu oraz jego objętość. Dostępne są także jednorazowe, sterylne woreczki do przechowywania pokarmu, które można stosować w lodówce lub w zamrażarce. Najlepiej jest przechowywać niezbyt duże porcje – 60 do 120 ml, aby dziecko zjadło wszystko od razu. Pozwala to uniknąć marnowania cennego pokarmu, ponieważ jeśli dziecko napocznie porcję mleka, ale nie skończy jej pić, to resztki należy wyrzucić. Bakterie z buzi dziecka powodują szybkie psucie się mleka, więc nie powinno się go dalej przechowywać. Przed zamrożeniem pokarmu należy pamiętać, aby napełniać pojemnik lub woreczek najwyżej w trzech czwartych, żeby nie pękł w zamrażarce. Mleko zawiera wodę, a ta, zamarzając, zwiększa swoją objętość, trzeba więc zostawić w pojemniku trochę miejsca.

 

 

Jak rozmrażać i ogrzewać odciągnięty pokarm? 

Niemowlęta mogą pić mleko o temperaturze pokojowej lub lekko ciepłe, w temperaturze około 37°C. Pokarm z lodówki można ogrzać, zanurzając pojemnik lub butelkę w ciepłej wodzie lub w specjalnym ogrzewaczu do butelek. Rozmrażanie mleka można przeprowadzić w ciepłej wodzie, można też wyjąć porcję mleka z zamrażarki i pozostawić na noc w lodówce, wtedy rozmrozi się powoli. Następnie należy ogrzać je tak, jak mleko z lodówki. Nie zaleca się ogrzewania mleka w kuchenkach mikrofalowych, ponieważ mikrofale ogrzewają nierównomiernie i mogą powodować miejscowe przegrzanie mleka i utratę jego cennych właściwości. Po rozmrożeniu i ogrzaniu, pokarm należy łagodnie wymieszać, aby równomiernie rozprowadzić tłuszcz, który mógł się oddzielić (podobnie, jak zbiera się śmietanka). Na rynku dostępne są specjalne butelki Nanobebe do przechowywania, ogrzewania i podawania mleka matki, o specjalnym kształcie przypominającym pierś. Ten kształt pozwala na efektywniejsze ogrzewanie mleka, co – jak zapewnia producent – przyczynia się do zmniejszenia strat wartości odżywczych.

 

 

Raz rozmrożonego pokarmu nie należy zamrażać ponownie, a także nie należy mieszać mleka świeżo odciągniętego ze schłodzonym lub rozmrożonym.

 

Bibliografia

1. „Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin” Wydawnictwo Medycyny Praktycznej - https://adst.mp.pl/s/www/pacjenci/poradnik-zywienia-niemowlat-aktualizacja.PDF (dostęp 11.12.2020).
2. Eglash A, Simon L; Academy of Breastfeeding Medicine. ABM Clinical Protocol #8: Human Milk Storage Information for Home Use for Full-Term Infants, Revised 2017. Breastfeed Med. 2017 Sep;12(7):390-395. doi: 10.1089/bfm.2017.29047.aje. Epub 2017 Jun 29. Erratum in: Breastfeed Med. 2018 Jul/Aug;13(6):459. PMID: 29624432.
3. Poradnik laktacyjny NFZ:  http://www.nfz-szczecin.pl/dutwv_news_1268_karmienie_piersia_ndash_praktyczne_porady_doswiadczonych_poloznych.htm (dostęp 11.12.2020)

Zdjęcie okładkowe - źródło: Shutterstock