Spis treści:
- Co to jest czkawka?
- Przyczyny czkawki - skąd się bierze czkawka?
- Jak przerwać napad czkawki?
- Po co istnieje czkawka?
- Przyczyny czkawki nawracającej, przedłużającej się i przewlekłej
Co to jest czkawka?
Czkawka (łac. singultus, ang. hiccups) to odruch bezwarunkowy, pojawiający się wskutek podrażnienia zakończeń nerwowych unerwiających przeponę lub inne miejsca klatki piersiowej. Polega na mimowolnym, gwałtownym skurczu przepony, a czasem także mięśni międzyżebrowych, co skutkuje nagłym wciągnięciem powietrza do płuc. Jednocześnie następuje zamknięcie nagłośni (łącznotkankowej „pokrywki” zamykającej wejście do krtani i tchawicy) i przerwanie napływu powietrza, co daje charakterystyczny odgłos czknięcia. Powoduje to spadek ciśnienia w jamie klatki piersiowej przy jednoczesnym wzroście ciśnienia w górnej części jamy brzusznej. Czkawka występuje nie tylko u człowieka, ale i u wielu innych wielu gatunków ssaków. Sporadyczna czkawka pojawia się u osób w każdym wieku, jednak najczęściej obserwuje się ją u noworodków i niemowląt.
Gwarancja najniższej ceny
Gwarancja najniższej ceny
Gwarancja najniższej ceny
Gwarancja najniższej ceny
Gwarancja najniższej ceny
Przyczyny czkawki – skąd się bierze czkawka?
W warunkach prawidłowych, czyli fizjologicznych, czkawka najczęściej jest spowodowana nadmiernym rozciągnięciem ścian żołądka, np. na skutek połykania powietrza wraz z piciem lub jedzeniem, piciem napojów gazowanych lub zbyt szybkim zjedzeniem posiłku. Czasem czkawka może być spowodowana spożyciem alkoholu, nikotyną lub przyjmowaniem niektórych leków. Zwykły, fizjologiczny napad czkawki powinien ustąpić sam w ciągu kilku lub kilkunastu minut i nie stanowi powodu do niepokoju. Jeśli jednak czkawka pojawia się często lub przedłuża się, może to oznaczać poważniejsze problemy zdrowotne. Czkawkę trwającą powyżej dwóch dni określa się jako przedłużającą się, a powyżej miesiąca – jako przewlekłą i uporczywą. Takie przypadki bezwzględnie wymagają konsultacji lekarskiej oraz pogłębionej diagnostyki.
Gwarancja najniższej ceny
Jak przerwać napad czkawki?
Zwykła, fizjologiczna czkawka, występująca sporadycznie, nie jest niczym groźnym i zwykle mija samoistnie w ciągu paru minut. Istnieją jednak domowe sposoby, które mogą pomóc w szybszym pozbyciu się czkawki. Należą do nich:
- powolne wypicie zimnego płynu,
- wypicie mocno osłodzonej herbaty lub zjedzenie łyżeczki cukru,
- wstrzymanie oddechu na kilkanaście sekund lub oddychanie do papierowej torby (wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi pomaga wyciszyć odruch czkawki),
- uniesienie kolan do piersi i przechylenie się w przód.
Aby przerwać napad czkawki u niemowląt należy unieść dziecko do pozycji pionowej, aby mu się odbiło. Można też delikatnie poklepać je po plecach. W większości przypadków czkawka u noworodka jest spowodowana połykaniem powietrza podczas ssania i mija po tym, jak bąbel powietrza wydostanie się z żołądka.
Po co istnieje czkawka?
Mimo tego, że czkawka jest bardzo częstym zjawiskiem, nie ma pośród naukowców zgody co pochodzenia i funkcji tego odruchu. Najbardziej przekonującą hipotezę dotyczącą roli czkawki u ssaków wysunął w 2012 roku kanadyjski lekarz Daniel Howes. Postuluje on, że odruch czkawki to przystosowanie do usuwania z żołądka oseska (młodego ssaka karmionego przez matkę) nadmiaru powietrza połkniętego podczas ssania mleka. Ucisk na żołądek spowodowany skurczem przepony pomaga usunąć nagromadzone powietrze i zrobić w żołądku więcej miejsca na pokarm. To tłumaczyłoby występowanie czkawki jedynie u ssaków i fakt, że najczęściej występuje ona u noworodków i niemowląt. Odruch ten u dorosłych nie pełni już tak ważnej roli, jednak czynny łuk odruchowy pozostaje przez całe życie i może uruchamiać odruch czkawki w warunkach fizjologicznych (np. po zbyt obfitym jedzeniu) lub patologicznych (w wyniku schorzenia lub zaburzenia).
Przyczyny czkawki nawracającej, przedłużającej się i przewlekłej
Czkawka, która często nawraca, trwa długo i mocno utrudnia codzienne funkcjonowanie, nie jest prawidłowym zjawiskiem. Nie jest może groźna sama w sobie, ale wskazuje na istnienie jakiegoś stanu, który powoduje ciągłe drażnienie nerwu przeponowego lub błędnego, nerwów klatki piersiowej lub nerwowego ośrodka czkawki, który znajduje się w rdzeniu przedłużonym. Przyczyny uporczywej czkawki mogą być poważne, dlatego nie należy lekceważyć tego objawu. Oto niektóre z nich:
- schorzenia metaboliczne (mocznica, cukrzyca, zaburzenia stężenia elektrolitów lub gazów oddechowych we krwi),
- schorzenia neurologiczne zlokalizowane w ośrodkowym lub obwodowym układzie nerwowym (urazy głowy lub nerwów, guz, krwiak, udar lub wylew, stwardnienie rozsiane, zapalenie opon mózgowych, zaburzenia przepływu krwi przez układ nerwowy itd.),
- choroby serca i układu krążenia (ponieważ serce oraz główne naczynia krwionośne znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie przepony i innych narządów klatki piersiowej),
- choroby układu pokarmowego, szczególnie przełyku i żołądka (np. przepuklina rozworu przełykowego, refluks, choroba wrzodowa, nowotwory żołądka i przełyku),
- choroby innych narządów zlokalizowanych w obszarze występowania nerwów unerwiających przeponę i mięśnie międzyżebrowe (np. okolicy szyi i klatki piersiowej, jamy brzusznej, otrzewnej, a nawet nerek lub jelit),
- niepożądane następstwa zabiegów medycznych lub operacji chirurgicznych (w tym znieczulenia ogólnego),
- nadużywanie alkoholu lub nikotyny,
- przyjmowanie niektórych leków (np. leków psychotropowych lub cytostatyków do chemioterapii nowotworów),
- przyczyny psychogenne, np. związane z silnym stresem lub nerwicą.
Lista możliwych przyczyn uporczywej czkawki jest o wiele szersza, a identyfikacja przyczyny czkawki i skuteczne leczenie u poszczególnych pacjentów bywają bardzo trudne. Dlatego zawsze, kiedy czkawka trwa długo, pojawia się często i przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu, należy zwrócić się do doświadczonego lekarza, który pokieruje dalszą diagnostyką i dobraniem właściwego leczenia.
Po więcej podobnych artykułów zaglądajcie do działu Zdrowie.
Źródło zdjęć w artykule i zdjęcia okładkowego: Shutterstock
Bibliografia
- Howes D. Hiccups: a new explanation for the mysterious reflex. Bioessays. 2012;34(6):451-453. doi:10.1002/bies.201100194,
- lek. Magdalena Wiercińska, lek. Piotr Kudłacz, „Czkawka - co to jest czkawka, jakie są przyczyny czkawki, jak się jej pozbyć i co zrobić w przypadku częstej czkawki”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175304,czkawka (dostęp 28.03.2025),
- dr med. Joanna Lange, „Czkawka u dziecka”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/76129,czkawka-u-dziecka (dostęp 28.02025),
- Chang FY, Lu CL. Hiccup: mystery, nature and treatment. J Neurogastroenterol Motil. 2012 Apr;18(2):123-30. doi: 10.5056/jnm.2012.18.2.123. Epub 2012 Apr 9. PMID: 22523721; PMCID: PMC3325297.
Komentarze (0)