"Oblicza Rosji" to zestaw filmów dokumentalnych na DVD z cyklu Magazyn Sztuki Dokumentu: Oblicza... Wśród nich są 4 unikatowe dokumenty pokazujące kondycję współczesnej Rosji oraz 2 filmy krótkometrażowe.


Durakowo, wioska głupców
Reżyseria: Nino Kirtadze
Produkcja: ARTE France, Zadig Production; Francja 2007, 91 min.
Nagrody i festiwale: Festiwal Filmowy Sundance 2008 – Nagroda za Reżyserię oraz Nominacja do Nagrody Głównej Festiwalu

Durakowo to niewielka miejscowość w sercu Rosji, w której były spadochroniarz Armii Radzieckiej prowadzi centrum odnowy duchowej dla zagubionych obywateli i dzieci kombatantów. Michaił Fiodorowicz Morozow ma krzepę i cieszy się poważaniem wśród rezydentów swojego ośrodka. Dzień mija tutaj przede wszystkim na pracy fizycznej, która stanowi jeden z głównych elementów programu reedukacji. Drugim jej ogniwem są pogadanki z charyzmatycznym opiekunem, będące mieszaniną prawosławnej pobożności i zebrań partyjnego aktywu. Ludzie pytają Michaiła Fiodorowicza o zdanie na temat demokracji w Rosji, sytuacji w kraju i o to, czego właściwie od Rosji chce NATO. Autorzy „Durakowa” uważnie słuchają Michaiła Fiodorowicza i zaprzyjaźnionego z nim rosyjskiego parlamentarzystę, członka prorządowej partii „Narodnaja Wolja”. Są oni odzwierciedleniem kształtującego się w Rosji nowego światopoglądu, zbudowanego na imperialnym sentymentalizmie i dziewiętnastowiecznej duchowości. „Czy Rosji naprawdę potrzeba demokracji w stylu zachodnim? – pyta Michaił Fiedorowicz – o wiele bardziej Rosja potrzebuje dziś silnego przywódcy”. Komandos lubi wiążący się z tą filozofią bizantyjski styl. Dużo czasu spędza w saunie, na wódce z kumplami z oddziału i luźnych dyskusjach na temat świata. W końcu, podchmielonym wojakom także puszczają hamulce. „Patrzcie, jacy jesteśmy silni! Niech NATO do nas przyjdzie, to dopiero mu pokażemy!” – wykrzykują. Pobyt w Durakowie ma też swoją mroczną stronę. Ludzie są tu nie tylko całkowicie odcięci od świata, ale również zobowiązani donosić na siebie, nie mogą się więc czuć pewnie i bezpiecznie. Przyjrzenie się porządkom panującym w ośrodku czyni z Durakowa metaforę Rosji ery putinowskiej. Ironia ukryta w nazwie miejscowości wydaje się wyjątkowo trafnym zbiegiem okoliczności.

Rublowka
Reżyseria: Irene Langemann,
Produkcja: Wolfgang Bergmann; Niemcy 2007, 94 min.
Nagrody: Viennale - Nagroda Jury Standard Reader’s, Golden Chest – Nagroda za Najlepszą Reżyserię i Zdjęcia

Co łączy Putina ze Stalinem? Chodorkowskiego z Szostakowiczem i Roztropowicza z Sacharowem? Adres. Wszyscy mieszkają lub mieszkali na Rublowce, ulicy cudów łączącej centrum Moskwy z przedmieściem. Do lat osiemdziesiątych Rublowka była cichym miejscem, gdzie w swoich daczach wypoczywali carowie i zasłużeni Sowieci. Teraz to rewir służb specjalnych. Najbardziej strzeżone 30 kilometrów w kraju. Autostrada na Kreml.
Drogą suną luksusowe limuzyny. Szary obywatel musi być pokorny. Ceny w tym miejscu są tak absurdalne, jak miniatury pałacu z Wersalu wyrastające tam spod ziemi. To dwa światy, w których ten z petrodolarów bezwzględnie pożera ten biedny. Film Irene Langemann jaskrawo pokazuje kontrasty rosyjskiego społeczeństwa. Życie codzienne projektantki sobolich futer i babci sprzedającej miotły, zubożałych Romanowów i milionerki poszukującej męża. Tam rządzą prawa narzucone tylko przez jedną ze stron. To społeczny obraz sterowanej demokracji.

W czterech ścianach
Reżyseria: Alexandra Westmeier
Produkcja: Linker On Filmproduction, ARTE; Niemcy 2007, 85 min.
Nagrody i festiwale: FF 2008 w Sundance (World Cinema Competition); MFF w Locarno 2007 (Grand Price Tygodnia Krytyki, the Prix SRG SSR ide’e Suisse)

Sto dwadzieścioro dzieci. Sto dwadzieścia historii, w które trudno uwierzyć. Mają za sobą kradzieże, morderstwa. Nie mają nawet czternastu lat i wolą siedzieć za kratkami w uralskim więzieniu, niż na wolności walczyć o przetrwanie. Tutaj mogą być tym, czym naprawdę są – dziećmi. Właśnie przywieźli Loszę. Nie pozwolili mu nawet pożegnać się z matką. Nie zobaczy jej dwa lata – takie jest prawo. Losza, łykając łzy, próbuje odnaleźć się w nowej sytuacji.
Tola ma czternaście lat i zabójstwo na koncie. Niedługo wyjdzie. Nie ma jednak dokąd pójść. Mieszkańcy wioski, z której pochodzi, nie mają litości. „Nie chcemy szczeniaka. Niech zginie”. Sto dwadzieścioro dzieci. Możemy widzieć w nich bandytów. Jeśli jednak nikt nie zobaczy w nich dzieci, nie pomoże wyrwać się z zaklętego koła przestępczości – po latach, już jako dorośli, wrócą do więzienia.

Borys Ryży – historia poety
Reżyseria: Aliona van der Horst
Produkcja: Zeppers Film & TV; Holandia 2008, 60 min
Wybrane nagrody i festiwale: 2008 – IDFA, International Documentary Film Festival Amsterdam – Silver Wolf Award

Wszystkie moje wiersze są o miłości lub o śmierci. Nie ma innych tematów – napisał w 2000 roku znany rosyjski kontestator i poeta Borys Ryży. Rok później, w wieku 26 lat, powiesił się w swoim mieszkaniu. Siedem lat po tym zdarzeniu siostra poety postanawia poznać prawdziwe motywy samobójstwa brata. Wraz z reżyserką filmu za pośrednictwem kamery próbuje przywrócić pamięć o krótkim, lecz burzliwym życiu człowieka, którego poezja idealnie odzwierciedla życie oraz emocje przejściowego pokolenia okresu pierestrojki.
Zostaliśmy wyrzuceni z komunizmu, ale nie udało nam się wprowadzić do kapitalizmu – pisał Ryży, wyrażając niezadowolenie z powodu braku zmian w swoim kraju. Czasy pierestrojki, powszechnie kojarzone z demokracją i ładem, tak naprawdę były bardzo dalekie od ideału. Młodzi ludzie z małych robotniczych miast zostali zawieszeni w próżni, żyjąc bez żadnej nadziei. Powszechnie szerzył się rozbój, kradzież i gangsterstwo. Najtragiczniejszym bohaterem filmu okazuje się być jednak sam Borys Ryży, który podjął ostateczną, katastrofalną decyzję, dotyczącą swego życia.
Film pokazuje postać Ryżego w różnych ujęciach i z różnych punktów widzenia. Znajomi i rodzina wspominają poetę raz jako delikatnego i wrażliwego mężczyznę, innym razem jako pozbawionego taktu gbura, chuligana i awanturnika. W archiwalnych nagraniach Ryży jawi się jako kontestujący, zbuntowany i melancholijny artysta, który w czarnym uniformie i z nostalgicznym uśmiechem na twarzy swobodnie spaceruje po zaśnieżonych ulicach Jekaterynburga. W ten sposób powraca on na chwilę do świata żywych…

Elektryczka
Reżyseria: Maciej Cuske
Produkcja: Eureka Media; Polska 2006, 18 min
Wybrane nagrody i festiwale: 2007 - Grand Prix 15. Festival International Train, Metro & Cinema w Paryżu

Ktokolwiek "jechał" z Wieniczką Jerofiejewem z Moskwy do Pietuszek, niewątpliwie zastanawiał się jak wygląda dziś podróż rosyjską elektryczką? Odpowiedź na pewno pomoże znaleźć dokument Macieja Cuske. Dziecko stawiające pierwsze kroki, elegant rozmawiający przez komórkę, mężczyzna z walizeczką i wiele innych postaci pozwala ukazać przekrój dzisiejszego społeczeństwa Rosji. Film powstał w ramach projektu "Rosja-Polska. Nowe spojrzenie" realizowanego przez Instytut Adama Mickiewicza i Eureka Media przy wsparciu Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.

7x Moskwa
Reżyseria: Piotr Stasik
Produkcja: Eureka Media; Polska 2005, 19 min.

Dokument Piotra Stasika można porównać do poezji bez słów. Widzimy siedem długich ujęć pokazujących Moskwę. Punkty, w których ustawiono kamerę, nie zostały bynajmniej wybrane przypadkowo: to charakterystyczne, newralgiczne i całkowicie różne miejsca stolicy Rosji. W każdym ujęciu coraz głębiej wchodzimy w materię miasta i odkrywamy jego rzeczywistość. Film powstał w ramach projektu „Rosja-Polska. Nowe spojrzenie” realizowanego przez Instytut Adama Mickiewicza i Eureka Media przy wsparciu Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.

Against Gravity /F.N.