Spis treści:
- Czym jest i jak działa kompas?
- Rodzaje kompasów
- Jak jest zbudowany kompas?
- Co zakłóca pracę kompasu?
Kompas w swoim fundamencie jest nieskomplikowany i każdy może go stworzyć samodzielnie z przedmiotów znajdujących się w domu. Poniżej odpowiadamy na pytanie, jak działa kompas? Dowiesz się także, jakie rodzaje kompasów można znaleźć i w jaki sposób stworzyć samodzielnie wskaźnik kierunku.
Dlaczego warto nadal korzystać z kompasów? Teoretycznie nawigacja satelitarna w smartfonie, czy smartwatchu zastępuje tradycyjne rozwiązania. Trzeba jednak pamiętać, że urządzenia elektroniczne mogą się rozładować, stracić zasięg lub niekiedy nieprecyzyjnie wskazać kierunek. Kompas nie zawiedzie podczas podróży w nieznane, biegu na orientację czy innej wędrówki.
Czym jest i jak działa kompas?
Kompas jest urządzeniem nawigacyjnym, wykorzystującym igłę magnetyczną do wskazywania kierunku północ-południe. Igła reaguje na pole magnetyczne Ziemi i jej końce zawsze wskazują przeciwległe bieguny. Zazwyczaj kolor czerwony pokazuje północ. Najczęściej pod igłą znajduje się tarcza z różą wiatrów, czyli rozpisanymi kierunkami. Wystarczy ustawić tarczę w taki sposób, aby północ (N) pokrywała się ze wskazaniem igły, co ułatwi zidentyfikowanie wszystkich kierunków.
Kompasy mogą się różnić nieco wyglądem, szatą graficzną i ogólnym projektem, ale ich zasada działania zawsze pozostaje taka sama. Igła wskaże biegun północny. Ta wiedza w połączeniu z mapą turystyczną lub samą wiedzą na temat kierunku, w jakim należy się poruszać, pozwoli na odnalezienie drogi do celu.
Warto podkreślić, że pierwsze wzmianki o wykorzystaniu magnetytu do wskazywania kierunków geograficznych pojawiły się już w IV wieku p.n.e. i pochodzą z Chin. Pierwszy raz kompas został opisany przez chińskiego uczonego Szen Kuo w dziele „Mengxi Bitan” już w 1088 roku. Wynalazek zmieniający oblicze podróży i handlu dotarł do Europy prawdopodobnie na początku XII wieku. Jak widać kompas od dawna jest niezawodnym narzędziem do wyznaczania kierunków.
Współcześnie nadal można wykorzystać kompas podczas wędrówek górskich, biegów na orientację, czy wycieczek rowerowych. Brak elektronicznych komponentów zapewnia ciągłą pracę bez potrzeby regularnego ładowania, a także zapewnia wysoką żywotność.
Rodzaje kompasów
Jak wspomnieliśmy powyżej, klasyczne kompasy magnetyczne posiadają tarczę z kierunkami świata i ruchomą igłę wskazującą kierunek północny. Oprócz tego podstawowego narzędzia występuje jeszcze kilka rodzajów kompasów:
- Geodezyjny – oprócz igły magnetycznej posiada celownik, poziomicę i mocowanie do statywu. Jest wykorzystywany do wyznaczania kątów poziomych w terenie na potrzeby prac geodezyjnych.
- Geologiczny – oprócz igły magnetycznej posiada zestaw poziomic, klizymetr i klinometr. Jego przeznaczeniem jest wyznaczanie kątów poziomych i pionowych w terenie, a także kątów nachylenia. Pozwala to na mierzenie biegu warstw geologicznych Ziemi.
- Słoneczny – pozwala wykorzystać położenie słońca do wyznaczenia kierunku północnego. Ze względu na ruch słońca i działanie tylko za dnia to rozwiązanie nie jest często wykorzystywane i służy głównie specjalistom od survivalu. Dużą zaletą jest możliwość wyznaczenia kierunku blisko biegunów i odporność na wahania pola elektromagnetycznego.
- Elektromechaniczny – kompas wykorzystujący żyroskop. Dzięki tworzeniu wiru zbieżnego z osią wirowania Ziemi można wyznaczyć kierunki geograficzne. Taki sprzęt jest wykorzystywany przede wszystkim w systemach nawigacji pojazdów pokroju statków, czy samolotów.
Jak jest zbudowany kompas?
Kompas posiada igłę magnetyczną osadzoną na ostrzu, aby mogła się swobodnie obracać oraz tarczę z wyznaczonymi kierunkami. Oba te elementy są umieszczone w płaskim cylindrze wypełnionym cieczą stabilizującą igłę. Płyn może być alkoholem lub wodą demineralizowaną. Cylinder może być osadzony w różnych obudowach wzbogaconych np. o linijkę, lupę, czy podziałkę ze skalą map.
Róża wiatrów na tarczy może wskazywać podstawowe kierunki: N – północ, S – południe, E – wschód i W – zachód, a także rozszerzone kombinacje kierunków: NW – północny zachód, NE – północny wschód, SW – południowy zachód i SE – południowy wschód.
Warto nadmienić, że kompas to nie busola, choć często oba określenia wykorzystuje się naprzemiennie. Busola owszem zawiera igłę magnetyczną, ale oprócz tego posiada przyrządy celownicze, jak muszka, szczerbinka i lusterko do wyznaczania azymutu. Do tego dochodzi pierścień z podziałką w stopniach, linijka oraz blokada igły.
Wiesz już, jak działa kompas, więc możesz zrobić samemu takie akcesorium w ramach eksperymentu. Wystarczy do tego kawałek pływającego przedmiotu, naczynie z wodą, magnes i wąski metalowy przedmiot, jak igła lub spinacz. Potrzeba przyłożyć na dłuższą chwilę igłę do magnesu i położyć ją na pływającym przedmiocie w wodzie. Igła obróci się wskazując bieguny. Wynik eksperymentu można porównać z prawdziwym kompasem.
Gwarancja najniższej ceny
Co zakłóca pracę kompasu?
Kompas działa w oparciu o pole magnetyczne, a więc jest czuły na jego zachwiania. Oznacza to, że w pewnych warunkach igła magnetyczna będzie dawała błędny odczyt lub wręcz nie wskaże żadnego kierunku.
Zakłócenia w pracy kompasu wywołują m.in.:
- metalowe przedmioty i złoża metali,
- magnesy i elektromagnesy,
- urządzenia elektryczne,
- przewody wysokiego napięcia.
Teraz już wiesz, jak działa kompas. Jak widać jest to bardzo proste urządzenie, które od wielu wieków pomaga ludzkości w rozwoju i wyznaczaniu nowych szlaków.
A po więcej inspiracji sprawdź inne artykuły w dziale Turystyka na Empik Pasje!
Źródło zdjęcia okładkowego: Shutterstock
Komentarze (0)