Fiodor Dostojewski

Lektura książek Fiodora Dostojewskiego odsłania zwrócenie się ku pierwotnym ideałom chrześcijaństwa, prostocie i ludzkiej miłości, a także niechęć do anarchizmu, nihilizmu i skrajnego indywidualizmu. Twórczość Fiodora Dostojewskiego wywarła ogromny wpływ na kulturę rosyjską i światową, a jego książki do dziś należą lektur obowiązkowych – także w polskich szkołach.

Dzieciństwo i młodość Fiodora Dostojewskiego

Fiodor Dostojewski urodził się w 1821 roku w Moskwie, jako drugie z sześciorga dzieci Michaiła i Marii Dostojewskich. Jego ojciec był lekarzem, pełnił funkcję ordynatora w szpitalu Maryjskim dla ubogich. Najbliższym członkiem rodziny, nawet w dorosłym życiu, był dla Fiodora jego starszy brat Michaił. Bracia w 1834 roku razem poszli do szkoły z internatem i spędzili w niej 3 lata. W 1837 roku zmarła matka Fiodora Dostojewskiego, a rok później, z nakazu ojca, w wbrew własnym chęciom, młodzieniec wstąpił do Wojskowej Szkoły Inżynierskiej w Petersburgu. Śmierć ojca w 1839 roku zbiegła się w czasie z wystąpieniem u Fiodora Dostojewskiego pierwszego ataku epilepsji, choroby, na którą pisarz miał cierpieć przez całe życie. Przez cały ten czas Fiodor Dostojewski interesował się literaturą rosyjską i światową, uwielbiał poezję Puszkina, czytał Szekspira, Goethego i Gogola, a po ukończeniu szkoły zajął się twórczością literacką. Z początku nie pisał własnych książek, tylko zajął się tłumaczeniem na rosyjski dzieł Balzaka, jednak wkrótce sam zaczął tworzyć. W 1846 roku ukazała się debiutancka powieść Fiodora Dostojewskiego „Biedni ludzie” i zwróciła uwagę na osobę autora jako na świetnie zapowiadającego się pisarza.

Pietraszewcy, zesłanie na katorgę i powrót do Petersburga

W kolejnych latach Fiodor Dostojewski napisał szereg opowiadań i nowel: m.in. „Sobowtór”, „Białe noce”, „Nietoczka Niezwanowa”. Jednak przynależność do tzw. koła pietraszewców, sympatyzujących z ideami socjalizmu i republikanizmu skończyła się dla Dostojewskiego i jego towarzyszy aresztowaniem i skazaniem w 1849 na karę śmierci. W ostatniej chwili car ułaskawił skazańców i zamienił im karę na 4 lata ciężkich robót. Lata katorgi zaowocowały później „Wspomnieniami z domu umarłych” (wg innego przekładu tytuł to „Zapiski z martwego domu”) – beletryzowaną wersją wspomnień pisarza z zesłania. Po odbyciu katorgi, Fiodor Dostojewski został wcielony do wojska, w 1857 roku ożenił się z Marią Isajewną, a w 1859 roku przeniósł się do Petersburga. Pobyt na zesłaniu stanowił przełom w życiu i filozofii pisarza, zwrot ku etyce i myśli chrześcijańskiej, której ideał – według Dostojewskiego – najlepiej zachował się pośród prostego, prawosławnego ludu rosyjskiego. W kolejnych latach Fiodor Dostojewski pisał i prowadził wyawnictwa pism „Wriemia” i „Epocha”. W 1864 roku zmarła jednak żona pisarza i ukochany brat Michaił, „Epocha” zbankrutowała, a sam Dostojewski uzależnił się od hazardu i popadł w długi. Rok 1866 przyniósł wydanie jednej z najsłynniejszych powieści autora – „Zbrodni i kary”, a także „Gracza” – powieści inspirowanej własnymi doświadczeniami Dostojewskiego jako hazardzisty.

Największe dzieła Fiodora Dostojewskiego

W 1867 roku Dostojewski ożenił się po raz drugi - poślubił Annę Snitkinę, z którą doczekał się czwroga dzieci. Jego sława wybitnego pisarza ugruntowała się, choć z powodu długów przez kilka lat musiał przebywać za granicą. Przez ten czas napisał „Idiotę” (1968) – wielką powieść o człowieku idealnie dobrym, a następnie „Biesy” (1871-72). Uwieńczeniem twórczości Fiodora Dostojewskiego była wydana w latach 1879-80 powieść „Bracia Karamazow”, wielki traktat o ludzkiej naturze, więzach rodzinnych, skłonności do zła i dobra, o zbrodni, niewinnym cierpieniu i pokucie, penetrująca najskrytsze zakamarki ludzkiej duszy. Pisarz zamierzał kontynuować opowieść o braciach Karamazow, jednak w lutym 1881 roku zmarł w Petersburgu na postępującą chorobę płuc. Wpływ Fiodora Dostojewskiego na literaturę i kulturę światową był i pozostał ogromny. Jego książki wielokrotnie tłumaczono na języki obce, adaptowano na sztuki teatralne i filmy. Idee w nich zawarte wciąż inspirują myśl etyczną i psychologiczną, zmuszają do rozważania kwestii dobra i zła, a także osobistej odpowiedzialności każdego człowieka.