Joseph Conrad

Dzieciństwo i młodość

Józef Teodor Konrad Korzeniowski urodził się 3 grudnia 1857 roku w Berdyczowie (obecnie Ukraina). Jego matką była Ewa z Bobrowskich, a ojcem Apollo Korzeniowski, również literat – poeta i tłumacz, ale może przede wszystkim działacz niepodległościowy o wybitnych osiągnięciach. Założył on w Warszawie podziemny Komitet Ruchu, na podwalinach którego powstał Rząd Narodowy, kierujący później powstaniem styczniowym w 1863 roku.

Korzeniowscy należeli do szlachty pozbawionej ziem po powstaniu listopadowym, ale bliscy ze strony matki zachowali wysoki status materialny i rodzina pisarza mogła liczyć na ich wsparcie.

Korzeniowscy przeprowadzali się dosyć często, głównie z uwagi na polityczne zaangażowanie głowy rodziny. W 1861 roku przenieśli się do Warszawy, gdzie Apollo został aresztowany m.in. za stworzenie organizacji konspiracyjnej. W wyniku tego w tym samym roku rodzice Józefa Korzeniowskiego zostali zesłani w głąb Rosji, do Permu. Jednym z przywódców powstania styczniowego był wuj Józefa, Stefan Bobrowski. Zamiast do Permu, dzięki protekcji znajomego, Korzeniowscy trafili do Wołodygi. W 1863 roku wyrok Apolla został złagodzony i rodzina mogła przenieść się do Czernihowa na Ukrainie. Matka pisarza, Ewa, zmarła w 1865 roku na gruźlicę, on sam trafił pod opiekę jej brata – wuja Tadeusza Bobrowskiego, człowieka o bardzo dobrej pozycji społecznej i materialnej.

W 1867 roku z wygnania powrócił ojciec Józefa, a wówczas Korzeniowscy przenieśli się do Lwowa, który znajdował się w owym czasie w zaborze austriackim. Dwa lata później zamieszkali w Krakowie, gdzie Józef uczęszczał do gimnazjum św. Anny, choć nie ukończył tej szkoły. W 1969 roku zmarł ojciec pisarza – tak jak matka, na gruźlicę. W wieku zaledwie 13 lat Józef Korzeniowski zdecydował, że chce być marynarzem. W 1973 roku Bobrowski wysłał go do Lwowa, do szkoły z internatem przeznaczonej dla chłopców osieroconych w powstaniu styczniowym, ale pozostał tam tylko rok. W 1974 roku, jako niespełna 17-letni młodzieniec, Józef wyjechał do Marsylii, gdzie pracował jako marynarz. Miał cały czas wsparcie ze strony wuja, który wypłacał mu roczne uposażenie.

Marynarska kariera Józefa Korzeniowskiego

Marzenia o pracy na morzu ziściły się i Józef Korzeniowski zaczął żeglować. Był dwa razy na Martynice, odwiedził Karaiby i Amerykę Południową. W międzyczasie pojawiły się problemy z obywatelstwem Korzeniowskiego. Jako poddany cara rosyjskiego, musiałby mieć pozwolenie od rosyjskiego konsula, by podjąć pracę we francuskiej flocie. Jednak nie dostał go, a sam był wówczas w wieku poborowym. Popadł w długi i nie widział żadnego rozwiązania swoich problemów, dlatego targnął się na własne życie. Próba samobójcza, strzał z broni palnej w pierś, okazała się nieudana i pisarz szybko doszedł do siebie. Na nogi pomógł mu stanąć Tadeusz Bobrowski, który spłacił jego długi i wypłacał mu wyższą roczną pensję.

Korzeniowski zaciągnął się na statek brytyjskiej marynarki handlowej, z którą był związany przez kolejne lata. Piął się po kolejnych szczeblach kariery zawodowej i zwiedzał świat. W 1880 roku zdał egzamin na drugiego oficera, a w 1884 roku na pierwszego. Dwa lata później aplikował o nadanie mu obywatelstwa brytyjskiego, które otrzymał w krótkim czasie. Uzyskał też stopień kapitana w brytyjskiej marynarce handlowej. Pływał do Singapuru, Bangkoku, Australii, a także wielu innych zakątków świata. W 1889 roku powrócił do Londynu i przez dłuższy czas nie pracował.

Znamienna wyprawa do Afryki

Na życie Józefa Korzeniowskiego bardzo wpłynęła wyprawa do Afryki. Podjął pracę w Belgijskiej Spółce Akcyjnej do Handlu z Górnym Kongiem. Parowcem z francuskiego Bordeaux Józef popłynął do Afryki. Był pewien, że jest to ekspedycja badawcza, ale wcale tak nie było. Korzeniowski miał zastąpić kapitana parowca „Florida”. W międzyczasie zachorował na malarię i był bliski śmierci. Odbył kilka ekspedycji, chorował na febrę i na dyzenterię. Kiedy w październiku 1890 roku ruszyła ekspedycja do Katangi, Korzeniowski zdecydował o powrocie do Europy. W styczniu 1891 roku dotarł do Brukseli, a później do Londynu. Afrykańskie przygody spowodowały nieodwracalne zniszczenia w jego organizmie. Przez wiele miesięcy leczył się w Wielkiej Brytanii i we Francji, a później pracował na pasażerskim statku „Torrens”, jako pierwszy oficer.

Kariera pisarska i narodziny Josepha Conrada

W styczniu 1894 roku Józef Korzeniowski ostatecznie uzyskał zwolnienie z pracy i już nigdy nie próbował zatrudnić się w marynarce. Później umarł jego wuj, po którym uzyskał pokaźny spadek. Dało mu to komfort finansowy. Mógł zająć się nową pasją, jaką stało się pisarstwo. Już podczas swoich podróży tworzył pierwsze powieści. W 1895 roku ukończył debiutancką książkę „Szaleństwo Almayera”. Jego kariera marynarska dała mu niekończące się źródło inspiracji do pisania.

Ważnym wydarzeniem w karierze literackiej Josepha Conrada było poznanie Forda Madoksa Forda, prozaika, z którym Józef Korzeniowski nawiązał współpracę. Wspólnie napisali m.in. „Spadkobierców” czy „Przygodę”.

Wiele powieści Conrada podejmuje problematykę psychologiczno-moralną, a ich akcja rozgrywa się na morzu czy w egzotycznych sceneriach. Jego dzieła były wielokrotnie ekranizowane, np. „Lord Jim” w 1925 i 1965 roku, „Smugę cienia” w 1976 roku wyreżyserował Andrzeja Wajdy, a „Czas apokalipsy”, oparty o opowiadanie „Jądro ciemności”, zekranizował Francis Ford Coppola.

Dorosłość i schyłek życia

W 1896 roku Joseph Conrad ożenił się z Jessie Emmeline George, a po dwóch latach małżonkowie doczekali się pierwszego dziecka – Alfreda Borysa. W 1906 urodził się drugi potomek pisarza – syn John Alexander. Rodzina mieszkała na farmie Pent Farm, w hrabstwie Kent, a później m.in. w domu obok zamku Someries koło Luton.

Po powrocie z Afryki Korzeniowski popadł w depresję, która z mniejszym lub większym nasileniem trwała do końca jego życia. Borykał się z podagrą, a poza tym miewał poważne kłopoty finansowe, które ostatecznie zakończyły się wraz z opublikowaniem „Gry losu”.

Po wybuchu I wojny światowej Conradowie udali się wspólnie do Polski, gdzie przebywali w Krakowie i w Zakopanem. Później wyjechali z kraju do Wiednia i przez Włochy z powrotem dotarli do Anglii. Józef chciał wrócić do Polski, ale nie udało mu się to. W 1924 roku rząd brytyjski, w imieniu króla Jerzego V, zaproponował Conradowi nadanie szlacheckiego tytułu, ale pisarz odmówił. Ostatecznie, 3 sierpnia 1924 roku, Joseph Conrad zmarł w posiadłości Oswalds we wsi Bishopsbourne, najprawdopodobniej w wyniku zawału serca.