- Co to jest zaćma?
- Jaskra a zaćma – czym się różnią?
- Przyczyny zaćmy
- Objawy zaćmy
- Diagnostyka zaćmy
- Leczenie zaćmy
- Jak wygląda operacja zaćmy?
- Operacja zaćmy – zalecenia
Co to jest zaćma?
Zaćma to zaburzenie widzenia spowodowane zmętnieniem soczewki oka. Soczewka w ludzkim oku ma postać przezroczystego, dwuwypukłego krążka, który skupia promienie światła przechodzące przez źrenicę. Jeśli ta część oka straci swoją przejrzystość, obraz powstający na siatkówce będzie podobny do tego, który można zobaczyć przez brudną lub zamgloną szybę: niewyraźny, zamazany, pozbawiony wyraźnych barw i kontrastów.
Jaskra a zaćma – czym się różnią?
Zaćma i jaskra to dwa różne schorzenia. Czasem mogą występować u tej samej osoby, ale nie muszą. Zaćma (katarakta) to zmętnienie, czyli utrata przejrzystości soczewki oka. Z kolei jaskra (glaukoma) to choroba prowadząca do degeneracji nerwu wzrokowego. Jest ona najczęściej związana ze wzrostem ciśnienia w gałce ocznej wskutek zwężenia lub zamknięcia tzw. kąta przesączania, czyli struktury umożliwiającej odpływ płynu (cieczy wodnistej) z komory przedniej oka.
Przyczyny zaćmy
Przyczyny zaćmy są rozmaite. Najczęściej katarakta występuje u osób starszych i jest następstwem naturalnego zmętnienia soczewki postępującego z wiekiem. Istnieją pewne czynniki ryzyka, które podwyższają prawdopodobieństwo wystąpienia zaćmy. Należą do nich między innymi:
- urazy gałki ocznej,
- zakażenia i stany zapalne gałki ocznej,
- długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. kortykosteroidów),
- cukrzyca,
- silna krótkowzroczność,
- palenie tytoniu,
- nadmierna ekspozycja na światło słoneczne lub promieniowanie podczerwone.
Zaćma może wystąpić także u niemowląt i małych dzieci. Zaćma dziecięca może być wrodzona lub nabyta. Zaćma wrodzona, czyli taka, z którą dziecko przychodzi na świat, bywa spowodowana czynnikami dziedzicznymi, zakażeniem wewnątrzmacicznym (kiedy matka podczas ciąży chorowała np. na toksoplazmozę, różyczkę, cytomegalię lub kiłę) lub ekspozycją na fizyczne albo chemiczne czynniki szkodliwe. Zaćma nabyta, czyli rozwijająca się już po urodzeniu, może być skutkiem urazu, zakażenia lub innych chorób oka, zaburzeń metabolicznych lub choroby genetycznej.
Trzeba jednak pamiętać, że wszystkie przyczyny zaćmy nie są poznane. Zarówno u dorosłych, jak i dzieci często nie udaje się ustalić konkretnego powodu rozwoju tej choroby.
Objawy zaćmy
Po czym można rozpoznać zaćmę u siebie lub innej osoby?
Zmętnienie soczewki jest często widoczne dla innych osób w postaci białawej, „mlecznej” źrenicy. Osoby, u których katarakta się rozwija, często skarżą się na pogorszenie widzenia. Do najczęstszych dolegliwości należą:
- niewyraźne widzenie, obraz o rozmytych konturach (jak przez brudną lub zaparowaną szybę),
- gorsze widzenie barw, słabszy kontrast, niekiedy podwojenie obrazu,
- gorsze widzenie przy bardzo jasnym świetle (oślepienie przez ostre światło, tzw. „olśnienie”) – ten objaw występuje głównie przy zaćmie obejmującej centralną część soczewki,
- gorsze widzenie po zmroku i słabym świetle - ten objaw występuje głównie przy zaćmie obejmującej obwód soczewki.
Co ważne, nawet przy bardzo zaawansowanej zaćmie, powodującej praktyczną ślepotę, zdolność rozróżniania światła i ciemności pozostaje zachowana.
Diagnostyka zaćmy
Objawy zaćmy są mało specyficzne (szczególnie w początkowych stadiach choroby) i trudno jest postawić precyzyjną diagnozę jedynie na ich podstawie. Dlatego w przypadku zauważenia jakichkolwiek zmian w wyglądzie oka lub pogorszenia widzenia należy jak najszybciej zgłosić się do okulisty. Lekarz, po zebraniu dokładnego wywiadu od pacjenta, przeprowadza badanie za pomocą narzędzi okulistycznych i tzw. lampy szczelinowej. Takie badanie pozwala dokładnie obejrzeć struktury gałki ocznej i ocenić, czy soczewka wykazuje cechy zmętnienia, a jeśli tak, to w jakim stopniu. Przy diagnostyce zaćmy lekarz zwykle przeprowadza też inne badania okulistyczne, aby sprawdzić, czy u danej osoby nie występują również inne choroby oka, takie jak jaskra, degeneracja plamki żółtej, odwarstwienie siatkówki itd.
Leczenie zaćmy
Zaćma jest chorobą uleczalną i u większości pacjentów udaje się osiągnąć trwałą poprawę widzenia. W początkowych etapach zaćmy, kiedy widzenie nie jest mocno pogorszone i choroba nie utrudnia codziennego funkcjonowania, okulista może przepisać leki (np. w postaci kropli do oczu), które spowalniają postęp zmętnienia. Jednak jedyną skuteczną metodą przywrócenia dobrego wzroku pacjentowi z zaawansowaną zaćmą jest leczenie chirurgiczne.
Jak wygląda operacja zaćmy?
Operacja zaćmy polega na usunięciu zmętniałej soczewki z otoczki zwanej torebką soczewki i włożeniu na jej miejsce sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Jest ona wykonana z miękkiego i przezroczystego tworzywa, które jest neutralne dla otaczających tkanek. Obecnie usunięcie zmętniałej soczewki jest zabiegiem szybkim, a poważne powikłania zdarzają się rzadko. Operację zaćmy zwykle przeprowadza się pod znieczuleniem miejscowym, w ramach tzw. chirurgii jednego dnia. Oznacza to, że pacjent już w kilka godzin po zabiegu może wrócić do domu. Lekarz robi w rogówce niewielkie nacięcie (do 3 mm), przez które wprowadza końcówkę emitującą ultradźwięki rozbijające soczewkę na kawałki, które są następnie usuwane. Zabieg ten nazywa się fakoemulsyfikacją. Przez to samo nacięcie do torebki soczewki wprowadzana jest zwinięta sztuczna soczewka. Wewnątrz oka nowa soczewka rozwija się i dopasowuje do kształtu zachowanej torebki soczewki.
Operacja zaćmy – zalecenia
Po operacji zaćmy nie należy wykonywać czynności wymagających dużego wysiłku fizycznego. Należy unikać wstrząsów i gwałtownych ruchów. Trzeba też unikać czynników drażniących oko, a także zachowywać odpowiednią higienę. Przy wypisie lekarz zawsze podaje indywidualne zalecenia, których należy ściśle przestrzegać. Zwykle pacjent dostaje również krople do oczu, które zapobiegają zakażeniu, zmniejszają stan zapalny i ułatwiają regenerację rogówki. Po upływie miesiąca, jeśli nie wystąpiły żadne problemy ani powikłania, okulista może już dobrać nowe okulary lub soczewki kontaktowe dopasowane do aktualnych potrzeb, a pacjent wraca do normalnego trybu życia.
Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dzaiel Zdrowie.
Bibliografia
- prof. dr hab. med. Wojciech Omulecki, „Zaćma”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta. Link: https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma (dostęp 14.03.2024),
- Komentarz prof. dr hab. med. Mirosławy Grałek do publikacji „Zaćma dziecięca” (Pediatric cataract, Casey Mickler, John Bodwen, Rupal H. Trivedi, M. Edward Wilson, Pediatric Annals, 2011; 40 (2): 83–87) w serwisie Medycyna Praktyczna dla lekarzy. Link: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/82134,zacma-dziecieca (dostęp 14.03.2024).
Komentarze (0)