- Co to jest gastroskopia?
- W jakim celu przeprowadza się gastroskopię?
- Kiedy przeprowadza się gastroskopię?
- Czy gastroskopia jest bezpieczna?
- Czy gastroskopia boli?
- Jak przygotować się do gastroskopii?
- Gastroskopia – jak przebiega badanie?
- Co robić po gastroskopii?
Co to jest gastroskopia?
Gastroskopia to badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli przełyku, żołądka i dwunastnicy. Badanie polega na wprowadzeniu tam (przez jamę ustną) endoskopu, czyli elastycznej sondy wyposażonej w kamerę i źródło światła, aby dokładnie obejrzeć wnętrze badanego odcinka przewodu pokarmowego. Za pomocą sondy można także wprowadzać odpowiednie narzędzia, aby np. pobrać wycinki tkanek do badania, usunąć polipy lub zatamować krwawienie.
W jakim celu przeprowadza się gastroskopię?
Gastroskopia to bardzo cenne narzędzie do diagnostyki chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pozwala bezpośrednio i dokładnie obejrzeć wnętrze przełyku, żołądka i dwunastnicy. Dzięki gastroskopii diagnostycznej lekarz może ocenić, czy nie ma tam niepokojących zmian, np. stanów zapalnych, polipów, guzów, wrzodów lub nadżerek. Przy okazji badania można także pobrać wycinki błony śluzowej lub podejrzanie wyglądających fragmentów tkanek do badania histopatologicznego. W ten sposób wykrywa się np. nadżerki przełyku, przepuklinę rozworu przełykowego, wrzody żołądka, infekcję bakterią Helicobacter pylori, zmiany nowotworowe lub przednowotworowe. Gastroskopia terapeutyczna to zabieg przeprowadzany w celach leczniczych. Dzięki niej można - bez rozcinania powłok ciała – usunąć guzki lub polipy żołądka, zatamować krwawienie z wrzodu lub urazu, usunąć żylaki przełyku lub wyciągnąć ciało obce, które np. uwięzło w przełyku.
Kiedy przeprowadza się gastroskopię?
Wskazaniami do gastroskopii są różne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, szczególnie jeśli towarzyszą im pewne charakterystyczne objawy. Należą do nich między innymi:
- bóle brzucha, dyspepsja, zgaga, mdłości, pieczenie w żołądku lub przełyku,
- objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (np. smoliste stolce, krwawe lub fusowate wymioty),
- anemia z braku żelaza, która może wskazywać na wystąpienie krwawienia,
- dysfagia i odynofagia (trudności i ból towarzyszące przełykaniu),
- niewyjaśniona utrata masy ciała, szczególnie połączona z osłabieniem – może ona wskazywać na proces nowotworowy lub chorobę powodującą zaburzenia wchłaniania składników odżywczych,
- podejrzenie stanu wymagającego szybkiej interwencji (np. obecność ciała obcego, urazu lub krwawienia),
- konieczność usunięcia polipów lub innych zmian (gastroskopia terapeutyczna).
Powyższa lista nie jest wyczerpująca. Za każdym razem skierowanie na gastroskopię musi wystawić lekarz, po dokładnym zbadaniu pacjenta i szczegółowym wypytaniu go o wszystkie objawy.
Czy gastroskopia jest bezpieczna?
Gastroskopia jest zabiegiem zasadniczo bezpiecznym, choć – jak żadna procedura medyczna – nie jest w stu procentach wolna od ryzyka. Dlatego w każdym przypadku lekarz musi ocenić, czy przewidywane korzyści przeważają nad ewentualnym ryzykiem. Powikłania w czasie lub po gastroskopii są na szczęście rzadkie. W większości przypadków zdarzają się podczas procedur terapeutycznych, kiedy coś się wycina lub w inny sposób ingeruje w tkanki. Do najczęstszych powikłań gastroskopii należą perforacje, czyli przebicie ściany przełyku lub żołądka (częstość ok. 1/1000 przy gastroskopii diagnostycznej) i krwawienia (głównie przy zabiegach leczniczych).
Ryzyko powikłań wzrasta, jeśli pacjent choruje na niektóre choroby przewlekłe lub przyjmuje pewne leki, szczególnie leki obniżające krzepliwość krwi. Czasem choroba lub przyjmowane leki mogą stanowić przeciwwskazanie do gastroskopii lub konieczność specjalnego przygotowania do zabiegu. Jeśli na cokolwiek chorujesz lub przyjmujesz leki (nawet bez recepty), o wszystkim poinformuj lekarza i zastosuj się do jego wskazówek przy przygotowaniu się do gastroskopii, podczas procedury i po niej.
Przed każdym badaniem lekarz lub pielęgniarka dadzą ci do wypełnienia specjalną ankietę informacyjną i wyjaśniają, jakie powikłania mogą się zdarzyć, na co zwracać szczególną uwagę i co robić w razie zauważenia niepokojących objawów.
Czy gastroskopia boli?
Nie, gastroskopia nie jest badaniem bolesnym, chociaż faktycznie jest nieprzyjemna. Dla wielu osób najgorszą częścią badania jest wprowadzanie sondy przez przełyk. Powoduje to odruch wymiotny, kiedy organizm „protestuje” przeciwko wprowadzaniu tak dużego przedmiotu do gardła. Jednak większość osób znosi gastroskopię względnie dobrze. Pomaga, jeśli skupisz się na regularnym oddechu, według poleceń personelu wykonującego zabieg. To doświadczone osoby, które wykonują wiele gastroskopii dziennie i na pewno wiedzą, co robić!
Aby ułatwić pacjentowi „połknięcie” sondy, każdemu znieczula się gardło lidokainą w spray lub w żelu. W szczególnych przypadkach – np. u dzieci, osób chorych psychicznie lub takich, które wyjątkowo źle znoszą badanie - lekarz może podać leki uspokajające lub nawet zastosować narkozę. O taką możliwość należy zapytać wcześniej, bo sedacja (uspokojenie) lub znieczulenie ogólne wymaga obecności anestezjologa, a nie każdy gabinet ma takiego specjalistę pośród personelu.
Jak przygotować się do gastroskopii?
- Przede wszystkim należy być na czczo, aby żołądek i dwunastnica były całkowicie puste. Nie należy jeść przez co najmniej 6 godzin i nie pić przez 4 godziny przed badaniem. Dokładnych wskazówek w razie potrzeby udzieli lekarz, który kieruje na badanie lub osoba w rejestracji poradni czy szpitala.
- Jeśli codziennie przyjmujesz leki, zapytaj, które masz rano normalnie wziąć, a które nie. Większość leków należy przyjąć jak zwykle, popijając wodą. Wyjątek mogą stanowić np. leki przeciwcukrzycowe i zmniejszające krzepliwość krwi.
- Jeśli bierzesz leki przeciwzakrzepowe (czyli „rozrzedzające krew”), to koniecznie powiedz o tym lekarzowi, który kieruje cię na badanie. Pamiętaj, że na krzepliwość krwi wpływają także leki dostępne bez recepty, szczególnie kwas acetylosalicylowy (obecny w aspirynie, polopirynie lub acardzie) i inne NLPZ. Być może będzie konieczne odstawienie ich na jakiś czas, aby zminimalizować ryzyko krwawienia. Nie wolno jednak robić tego na własną rękę, tylko ściśle według wskazówek lekarza.
- Podobnej ostrożności i uzgodnienia z lekarzem wymaga przygotowanie się do badania, jeśli np. jesteś w ciąży, masz cukrzycę, choroby serca lub układu krążenia, albo inne choroby przewlekłe.
- Bezpośrednio przed badaniem musisz wyrazić na nie pisemną zgodę (w przypadku dzieci zgodę wyraża rodzic lub opiekun prawny) i wypełnić ankietę o stanie zdrowia, którą wręczy ci lekarz lub pielęgniarka. Wtedy też możesz wypytać o wszystkie szczegóły i nurtujące cię wątpliwości.
- Na badanie najlepiej przyjdź osobą towarzyszącą, aby stanowiła wsparcie emocjonalne i w razie potrzeby odwiozła cię do domu. Jest to bezwzględnie konieczne, jeśli gastroskopia ma się odbyć w znieczuleniu lub pod narkozą.
Gastroskopia – jak przebiega badanie?
Samo badanie trwa zwykle od kilku do kilkunastu minut. Po znieczuleniu gardła lidokainą pacjent kładzie się na leżance, na lewym boku. Przedtem musi wyjąć protezy zębowe (jeśli je nosi) i włożyć do ust specjalny ustnik z otworem. Pod głowę pacjenta pielęgniarka kładzie specjalny podkład lub ligninę, aby zapewnić higienę i komfort. Następnie lekarz wprowadza do gardła sondę. To najmniej przyjemny moment – pojawia się odruch wymiotny, czasem skurcze lub czkawka. Postaraj się wtedy zachować spokój i miarowo oddychać przez nos. Wszystko będzie dobrze! Kiedy lekarz obejrzy już wszystko i ewentualnie pobierze wycinki do badania (to także nie boli), zaraz wyciągnie sondę i ustnik. Po badaniu należy przez jakiś czas posiedzieć spokojnie przed gabinetem, aby odpocząć i uspokoić się. Przez dwie godziny nie wolno nic jeść ani pić. Dlaczego? Gardło masz odrętwiałe od lidokainy i podrażnione przez wprowadzenie sondy, więc mogłoby to się skończyć zachłyśnięciem lub zadławieniem.
Jak długo czeka się na wynik gastroskopii?
Wynik jest najczęściej dostępny zaraz po badaniu. Po krótkim czasie dostaniesz wynik z opisem, z którym musisz zgłosić się do lekarza kierującego cię na badanie.
Co robić po gastroskopii?
Jeszcze w gabinecie pielęgniarka powinna poinformować cię, na jakie objawy musisz zwrócić uwagę po badaniu. Przez kilka następnych godzin i dni uważaj, czy nic niepokojącego się nie dzieje. Jeśli czujesz ból w przełyku lub żołądku, albo podejrzewasz, że masz krwawienie (np. wymiotujesz krwią lub „fusami z kawy”, lub zauważyłeś smolisty stolec) lub zaniepokoi cię coś innego, koniecznie zgłoś się do lekarza i powiedz, że niedawno miałeś (miałaś) gastroskopię!
Kiedy upłyną co najmniej dwie godziny od badania, możesz coś zjeść i wypić. Najlepiej, zacznij od małej porcji i wybierz coś łagodnego, lekkostrawnego. Potem stopniowo powracaj do normalnego sposobu odżywiania.
Jeśli nie zastosowano u ciebie sedacji ani narkozy, to możesz samodzielnie wrócić do domu. Po zwyczajnym badaniu zwykle nie ma przeciwwskazań do prowadzenia samochodu. Upewnij się tylko, że czujesz się dobrze, bez oznak osłabienia czy stresu. Jeśli trzeba, zaczekaj, aż poczujesz się lepiej. Możesz też poprosić kogoś o odwiezienie do domu, skorzystać z taksówki lub komunikacji publicznej.
Więcej artykułów znajdziecie na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Bibliografia
- Piotr Jarzynkowski, Renata Piotrkowska, Janina Książek, Marek Dobosz „Satysfakcja pacjentów z badań endoskopowych górnego odcinka przewodu pokarmowego”, Medycyna Rodzinna 2/2017, s. 90-97,
- Lek. Magdalena Wiercińska „Gastroskopia: wskazania, przygotowanie i przebieg badania”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta. Link: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51054,gastroskopia (dostęp 21.02.2024).
Komentarze (0)