Epoka hipokryzji. Seks i erotyka w przedwojennej Polsce (okładka twarda)

W nocie o książce czytamy: "Seks jest wszędzie. Jest w gazetach, w radiu, w reklamach i w kinie (...) Jest rok 1930. I tylko jakoś samo słowo „seks” nie pada. Nie pozwala na to cenzura". Dziś też można banalnie stwierdzić, że seks jest wszędzie- od internetu po reklamy kosmetyków, butów, biżuterii, w filmie, prasie, telewizji, w galeriach handlowych królują galerianki, a w gimnazjach afery typu zabawa w słoneczko. Ale czy tylko tak wygląda świat za moim/twoim/naszym oknem? Czy w Takim razie tylko tak wyglądała przedwojenna Polską, jaką opisał Kamil Janicki? Książkę uzyskała miano bestselleru, a autor też miano bestsellerowego. Taka moda? A może taki chwyt marketingowy, by w dobie niskiego czytelnictwa i drogiej cenowo książki, sprzedać ponad 470 stron opowieści o seksie, który w XXI wieku jest już nawet nie tematem tabu, ale jest po prostu przereklamowany. Druga istotna sprawa dotyczy stwierdzenia, iż "samo słowo „seks” nie pada. Nie pozwala na to cenzura". Otóż wyraz "seks", współcześnie odnoszący się przede wszystkim do kontaktów fizycznych, pojawił się w języku polskim, można powiedzieć, że dość późno. Nie odnotowują go słowniki przed XX wiekiem. Wydany na początku lat 60. "Słownik wyrazów obcych" pod redakcją Rysiewicza jeszcze go nie odnotowuje, ale już odnotowują leksem "seks" takie słowniki jak "Słownik języka polskiego" Doroszewskiego z roku 1964 oraz "Słownik wyrazów obcych" pod red. Tokarskiego z rok 1972. Zatem nie o cenzurę czy tabu tu chodzi, ale o kwestie typowo językowe. Książka sama w sobie warta przeczytania, ale czy warta aż takiego szumu, a w szczególności takiego tytułu: "Epoka hipokryzji". To jak nazwiemy naszą epokę?

Seks atakuje nas, że tak powiem z każdej strony. Filmy, seriale, reklamy, każde o podtekście seksualnym. Już nie wspomnę tu o filmach które w uproszczeniu traktują tylko o seksie właśnie. Mam przed sobą książkę niezwykłą. Kamil Janicki pokusił się o rzecz niemożliwą, a raczej trudną do wykonania. Epoka Hipokryzji-Seks i Erotyka w Przedwojennej Polsce to książka traktująca właśnie o tej naszej seksualności, a raczej o spojrzeniu na nią we wczesnych latach 20 i 30 XX wieku w Polsce. Tamte nieodległe wcale czasy nie były zaludnione przez nieskazitelnych dżentelmenów i egzaltowane panny. To były czasy rewolucji seksualnej, pierwsze próby edukacji seksualnej młodzieży. Wszystkie tematy tabu takie jak seks, pornografia, aborcja czy homoseksualizm. To właśnie epoka hipokryzji. Tadeusz Boy Żeleński i Jego Nowoczesna Sztuka Chędożenia, autor ten uznawany za pierwszego w tamtym okresie rewolucjonistę w tym jakże wstydliwym temacie. I o wiele więcej... Książkę czyta się rewelacyjnie, znakomicie wydana, snuta wybornie przez uznanego historyka. Czegóż chcieć więcej. Całości dopełniają, a jakże fotografie i rysunki wszystko stonowane w czarno-białym wydaniu. Ciekawostki Historyczne tą właśnie książką wchodzą szturmem na rynek wydawniczy i czynią to znakomicie. Cóż mogę dodać, polecam. Wydawnictwu dziękuję za udostępnienie mi tej pozycji.

XX-lecie międzywojenne to wspaniałe lata świetności Polski. Odradzała się ona z popiołów nieistnienia, przynajmniej formalnego. Cały naród walczy o nowe państwo, społeczeństwo stara się stworzyć podwaliny nowej biurokracji. Gdyby nie II wojna, kto wie, jak Polska wyglądałaby w chwili obecnej. A jednak ta wizja XX-lecia ma również drugą stronę, bardziej mroczną, o której się nie mówi. Zwykłe życie tysięcy Polaków skupiało się nie tylko na wspomaganiu odbudowy kraju. "W 1918 roku narodziła się nie tylko jedna Polska, ale co najmniej dwie. Ta pruderyjna, a często zakłamana. Polska, która zdelegalizowała domy publiczne i sutenerstwo, pozostawiając prostytucję i udając, że nie ma problemu. Ta, w której życie płciowe funkcjonowało wyłącznie w kategoriach grzechu, zboczenia lub przykrej konieczności. Oto druga Polska - domagająca się, w ślad za Zofią Nałkowską, "całego życia". Ale domagająca się go w wielu przypadkach bezładnie, roszczeniowo i bez żadnej kontroli. Dla idei wolnej miłości gotowa była akceptować rozpad rodziny, krzywdę kobiet, a nawet przypadki pedofilii" I te wszystkie problemy i aspekty życia erotycznego i seksualnego autor stara się przedstawić w niniejszym tytule.

Kamil Janicki podjął się tematu dość kontrowersyjnego, w naszych czasach nie wszyscy są gotowi, żeby rozmawiać o seksie. A jak wyglądało to niecałe sto lat temu? Okazuje się, że ludzie byli tam o wiele bardziej otwarci, choć jednocześnie skryci. Jak autor poradził sobie z tematem? Bezdyskusyjne to jedna z lepszych książek z gatunku popularnonaukowego, jakie w ostatnich czasach miałam okazję czytać. Nie bójcie się trudnych słów i usypiającego, monotonnego monologu. Ta książka Was zaskoczy, rozbawi, wprawi w konsternację i zniesmaczy - jednym słowem wywoła całą gamę emocji. Temat jest na pewno wdzięczny, ale sposób jego ujęcia sprawia, że nie można się oderwać od książki.

Niektóre zagadnienia były szokujące lub też bulwersujące. Tak było w przypadku "skrobanek", które były czasami jedynym ratunkiem w biednych wielodzietnych rodzinach (patrz ośmioro dzieci i więcej, nie to co w dzisiejszych czasach). Zabezpieczenia? Coś takiego było bardzo niepopularne i ciężko dostępne. Władza oficjalnie zabraniała wielu rzeczy na tej płaszczyźnie. Prezerwatywa przeszkadzała mężczyznom, więc nich to kobiety się zabezpieczają. Czytając o naświetlaniach macicy radem włos mi się jeżył na głowie. Z drugiej strony władze Polski jako jedyne nie chciały przyznać się, że pod ich nosem dzieje się coś złego. Przemoc seksualna według nich nie istniała. Pedofilia? Wole żarty. Gwałty? A gdzie tam. W ogólnoświatowym porównaniu kryminalnych spraw polska odnotowała ilość spraw, które można było policzyć na palcach jednej ręki. Można uwierzyć? Może wtedy wierzyli.

Wśród poruszanych tematów pojawiła się miłość homoseksualna. I tutaj również można znaleźć bardzo wyraźne rozróżnienie jeśli chodzi o płeć. Ale jak na to patrzyli ówcześni, zdradzać Wam nie będę, bo kogo to interesuje, znajdzie wszystko w książce. Jak również kwestie pornografii, seksu zbiorowego, domów publicznych (których nie było), seksu i erotyki w prasie i filmie, seksie zbiorowym i wielu, wielu innych zagadnieniach.

W dwóch słowach wspomnę jeszcze o jednej postaci przytaczanej przez autora, która zapadła mi w pamięć, a określenia, których używał do dziś chodzą mi po głowie i pewnie na długo zostaną. Mam na myśli polskiego lekarza-płciownika Stanisława Kurkiewicza. Ten żyjący i pracujący na początku XX wieku, a więc jeszcze przed 1918 rokiem, lekarz wymyślił cały terminarz spraw związanych z seksem w polskiej mowie. Niestety nie przyjęły się one, a szkoda, bo brzmią szalenie zabawnie - zwisak, błogoszczenie, samieństwo, płcenie. Jak wyglądałaby współczesna rozmowa na temat seksu, gdybyśmy używali tego typu wyrazów?

Zastrzeżenia? Jedno, malutkie. Przeszkadzało mi stworzenie przypisów na końcu książki. Ciągłe przeskakiwanie między poszczególnymi częściami książki było lekko irytujące. Osobiście wolę przypisy na dole strony, ale to oczywiście kwestia gustu.

"Epoka hipokryzji" to zupełnie nowe spojrzenie na społeczeństwo XX-lecia międzywojennego. Sprawy erotyki i seksu - tak bardzo naturalne, a jednak nigdy wcześniej nie podejmowane jeśli chodzi o ten okres w historii. Książka, która wciąga, uświadamiając nam, że nasi dziadowie i pradziadowie również walczyli o swoje prawa do wolności seksualnej. Książka napisana w sposób niesamowicie wciągający, poruszający i zabawny. Literatura popularnonaukowa bardzo wysokich lotów. Okazuje się, że o seksie można pisać na poważnie. Można pisać ciekawie. Skusicie się?

Kamilowi Janickiemu w „Epoce hipokryzji” poza odkrywaniem międzywojennej alkowy udała się jeszcze jedna rzecz. Mianowicie mówienie o seksie i erotyce bez często towarzyszącej tej tematyce wulgaryzacji, ba!, bez opierania się na stricte naukowych terminach czy zapożyczeniach. Autor, co udowodnił już w poprzednich swych publikacjach, świetnie potrafi łączyć w swym wywodzie cytaty, a gdy zajdzie taka potrzeba, to nawet wykorzystać język epoki jak swój. I tak tym sposobem możemy mówić o merdankach, samieństwu, gmerankach, zwisakach, płciwiu etc.

Trzeba przyznać, że autor wykonał kawał dobrej roboty. To chyba pierwsza tak wnikliwa publikacja na temat seksu i erotyki w przedwojennej Polsce, jaka ukazała się do tej pory. Książkę czyta się doskonale, nieraz z lekkim uśmieszkiem na ustach czy wypiekami, a nieraz z wielkim przerażeniem i zdziwieniem. Niemniej jednak, nieustannie z wielkim zaciekawieniem. Polecam gorąco.

Z czym kojarzy Wam się II Rzeczpospolita? Z Piłsudskim, Mościckim, Dmowskim i innymi politykami? A może z otwartymi związkami, niecodziennymi sposobami antykoncepcji, schadzkami w parku, zdradą małżeńską, homoseksualistami i prasą erotyczną? Zdziwieni? W takim razie musicie uzupełnić swoją wiedzę, bo przedwojenna Polska potrafi zaskoczyć. „Epoka hipokryzji” Kamila Janickiego tylko to potwierdza.
Autor poruszył tematykę erotyki, seksu i intymności ówczesnych ludzi. Chyba nie ma zagadnienia, o którym w książce nie zostałoby nic wspomniane. Noce poślubne, zabawki erotyczne, pornografia, zabawy nastolatków, a nawet pozycje seksualne. W tej książce nie ma tabu. Dla niektórych poruszanie takich tematów w publikacji historycznej może być co najmniej zadziwiające. Jednak wszystko zostało podparte naprawdę bogatą i ciekawą bazą źródłową. Autor sięgnął po literaturę fachową ówczesnych lat, wspomnienia przeróżnych osób, a także przedwojenną prasę. Nie zabrakło również materiału ikonograficznego.
Janicki potrafi zaciekawić czytelnika. Świetne prowadzenie narracji i bardzo dobrze dobrane cytaty. W „Epoce hipokryzji” wykorzystano wypowiedzi zarówno polskich, jak i zagranicznych ekspertów od seksu z epoki. Autor oddaje im głos w sprawach masturbacji, antykoncepcji, aborcji, homoseksualizmu. Mimo poruszania trudnych, a niekiedy wręcz kontrowersyjnych tematów, w książce nie brak poczucia humoru. Zabawne anegdoty, wycinki z prasy, czy wspomnienia praktycznego taksówkarza. Przy tej książce nie idzie się nudzić.

Książka Janickiego wciąga. Choć autor zaznacza, że ledwo zarysował temat i chciał tylko pokazać ogólnie życie erotyczne Polaków 90 lat temu, ogrom informacji, ciekawostek, anegdot, wycinków prasowych bardzo bogato przedstawia tamten okres. Napisana lekko i nieraz dowcipnie czyta się doskonale, nieraz można się porządnie uśmiać czytając dziwaczne poglądy panujące w tamtych czasach. Jednak jest też mroczniejsza strona tamtych lat – m.in. szkodliwe, trujące i zabójcze środki antykoncepcyjne (np. trujące środki pokroju współczesnego domestosa, albo promieniotwórczy rad!), nierówne traktowanie kobiet i mężczyzn (zdrada małżeńska tylko dopuszczalna dla mężczyzn), czy homoseksualistów. Jednak Janicki także opisuje przełom jaki zaczął się dokonywać w tamtych latach, dzięki któremu polskie kobiety stawały się coraz bardziej wyzwolone. Zdecydowanie polecam.

Świetna książka. Janicki obala mity i nasze utarte spojrzenie na dawne lata. Okazuje się, że lata dwudzieste i trzydzieste, a także okres początku XX wieku w cale taki grzeczny nie był, jakby można było przypuszczać. Prostytucja na szeroką skalę, pionierskie w skali Europy badania nad seksem, głosy nawołujące do tolerancji homoseksualistów, powszechne stosowanie środków antykoncepcyjnych (niestety bardzo często szkodliwych dla zdrowia)… Pod wieloma względami okazuje się, że tamte czasy były o wiele bardziej wyzwolone od naszych, ale z drugiej strony potrafiły być też o wiele bardziej opresyjne, czy zaskakująco podszyte fałszywą pruderią. Stąd ten bardzo adekwatny tytuł. Polecam!

Wydaje się, że gdziekolwiek nie odwrócilibyśmy głowy, atakuje nas seks. Seks wylewa się już nie tylko z ekranów telewizji czy Internetu (który zawdzięcza mu swoje komercyjne istnienie), ale nawet bilbordy ociekają model(k)ami udającymi orgazm, zwykłe, niewinne zdawałoby się magazyny i gazety atakują wzrok ogłoszeniami seks telefonów czy towarzyskimi rubrykami. Wystarczy wyjść na ulice, by ujrzeć za chwil kilka ubrania, które zwolennicy określiliby mianem skromnych, przeciwnicy zaś – brakiem ubioru. Wprawdzie daleko nam jeszcze do Ameryki, gdzie starsze dzieci raczy się literaturą pro-homoseksualną, albo Japonii, w której co i rusz natknąć się można na automaty z używaną bielizną dziewcząt – o Holandii z jej legendarnym Amsterdamem nawet nie wspomnę, nie mniej gonimy zarówno zachód jak i wschód. Może to zasługa dość późnej przecież rewolucji seksualnej, a może mody. Każdy jednak na pierwszy rzut oka widzi już jak wygląda seksualność w Polsce.

Ale jak wyglądała kiedyś?

Coś się Wam kojarzy, prawda? Sprośności Fredry, erotyki Morsztyna, Boy-Żeleński raczył czytelników choćby taką „Nowoczesną sztuką chędożenia”. W porównaniu z nowoczesnością sama przedwojenna Polska wydaje się skromna i purytańska, ale nic bardziej mylnego. Czasy sprzed słynnej rewolucji seksualnej, tożsamej z upadkiem komunizmu w Polsce, wcale nie były zaludniane przez grzecznych dżentelmenów i niewinne panny, które oblewały się pąsem na sam widok źle dopiętego guzika sukni, tudzież koszuli. Seks, pornografia, antykoncepcja, aborcja, homoseksualizm… Wszystko to, czego nie uczą nas w szkołach. Witajcie w epoce hipokryzji!

Znany i ceniony portal ciekawostkihistoryczne.pl wchodzi na rynek wydawniczy w znakomitym stylu. Znakomicie napisana rewelacyjna książka udowadnia, że o historii można mówić bez nudzenia, bez sypania datami, za to z pasją i wielką mocą przykuwania czytelnika. Już temat sam w sobie, to fascynujący samograj, niestety zazwyczaj traktowany przez historyków po macoszemu. A dlaczego, skoro więcej mówi o nas samych, niż cała rzesza opracowań socjologicznych? Wstyd? Zażenowanie? A może kultywowanie tradycji, że kiedyś było inaczej? Lepiej? To tylko moje wnioski i przemyślenia, ale warto wysnuć własne, a by to zrobić, trzeba zgłębić temat. „Epoka hipokryzji” zaś pozwala na to znakomicie, ubarwiając temat rysunkami i zdjęciami, a ogromu pracy jaką włożył w nią autor, trudno jest nie docenić.

Dlatego też książkę polecam Waszej uwadze, a wydawnictwu ciekawostkihistoryczne.pl składam podziękowania za udostępnienie mi książki do recenzji.

W swoim kolejnym rewelacyjnym opracowaniu autor bierze pod lupę niemal wszystkie tematy związane z seksem. Przytacza naukowców lub pseudonaukowców badających seksualność społeczeństwa. Ukazuje szokujący obraz ludności polskiej, która nie przypominała grzecznych misiów. Wiele z odkryć Janickiego fascynuje, inne wręcz szokują. Tutaj nie ma nawet miejsca na wymienienie kilku z nich! Książka jest wypełniona opisami absurdów rodem z ciemnych wieków. Niemniej warto zwrócić uwagę na starania naukowców, którzy próbowali zagłębić się w ten temat, dokonując niekiedy wnikliwych badań na tym polu na długo przed odkryciami doktora Williama Mastersa.

Z wielkim zainteresowaniem i niekiedy wypiekami na twarzy czytałem poprzednie książki Kamila Janickiego - Damy złotego wieku, Upadłe Damy II RP oraz Pierwsze Damy II RP. Sposób narracji autora jest niezwykle wyjątkowy i bardzo przystępny. Janicki łatwo nawiązuje kontakt z czytelnikiem i w prosty sposób wykłada wszystkie za i przeciw dotyczące danego tematu. Nie inaczej jest w "Epoce hipokryzji". Niemniej jest ona jeszcze bardziej rozpustna.

W książce, jak podkreśla sam autor, jedynie zarysował czubek problemu dotyczącego sposobu obyczajów seksualnych II Rzeczpospolitej. Do odkrycia jest jeszcze wiele aspektów tego złożonego zagadnienia. Ale biorąc pod uwagę poprzednie książki Kamila Janickiego, jestem pewien, że poradzi sobie z kolejnym tematem wprost rewelacyjnie.


Jak zawsze autor posiłkuje się obszerną bibliografią, a także zdjęciami i rysunkami z ówczesnych wydań gazet i magazynów. Nie jest to typowa analiza problemów medycznych, ale zbiór przypadków opisanych przez ludzi z krwi i kości. Tym bardziej warto zajrzeć im pod pierzynkę i zobaczyć jak kiedyś radzono sobie z tymi problemami. Wtedy zauważymy, że nasz XXI wiek wcale nie wypada tak zbereźnie, jak nam wmawiają.