W górach szaleństwa (okładka miękka)

„W Górach Szaleństwa” to zbiór czterech opowiadań, z czego dwa pierwsze mogą aspirować do miana mini-powieści, a zatem jest możliwość poznania Lovecrafta w dłuższej, jak i krótszej formie literackiej. Wszystkie cztery utwory dotyczą eksploracji opuszczonych, prastarych miast, rozrzuconych po najdalszych zakątkach świata. Co znajdują w nich bohaterowie i do jakich wniosków doprowadza to owych nieszczęśników – przekonacie się czytając. Jestem urzeczony kreacją świata, zaglądaniem w bezbrzeżne otchłanie czasu, by wydobyć z nich zagrożenie tak stare, że samo myślenie o jego pierwotności budzi lęk. Mam jednak z H.P. Lovecraftem pewien problem. Mianowicie czytając opowiadania, odczuwam pewien dyskomfort. Samotnik z Providence miał specyficzną manierę używania powtórzeń, opisywania rzeczy ulubionymi przymiotnikami, a nade wszystko – i tutaj podnoszę tarczę przed ciosami fanów – pisania o grozie, zamiast faktycznego jej budowania. Od razu wyjaśniam, że ta maniera zdaje się być całkowicie zamierzona, bo każdy, kto przeczytał choćby kilka jego tekstów, będzie pod wrażeniem plastyczności języka i kunsztu słowa. Wiem, że to co wytykam, dla wielu jest zaletą i znakiem firmowym autora. Warto poznać Lovecrafta, bo wytyczył w fantastyce zupełnie nowy kierunek. Sięgnął do otchłani czasu i wyciągnął na światło dzienne straszliwe prawdy o wszechświecie – wszechświecie z jego kosmologii. Mimo moich osobistych przytyków, to światowa półka, ikona literatury. Bardzo polecam.

Ostatnio pisałem o opowiadaniach Lovecrafta rodem z sennych majaków. Tym razem też zwrócę uwagę na podgatunek, wypływający z opowieści niesamowitych, jakimi parał się autor. Podgatunek, który omówię, stał się spoiwem kolejnego zbioru opowiadań Lovecrafta i kolejnym dublem Wydawnictwa Vesper z 2020 roku. Tym razem motywem przewodnim stała się podróż w głąb ziemi. W zakamarki świata, o których mówią legendy i mity. Chodzi o miejsca pierwotniejsze niż pierwszy człowiek, w których jedynym, co można spotkać to tytułowe szaleństwo, gdyż zwykły człowiek nie jest w stanie ogarnąć pewnych tajemnic. W zbiorze, jak sam tytuł mówi, przeczytamy jedno z dłuższych i najciekawszych opowiadań Lovecrafta - "W Górach Szaleństwa". Opowiadanie mówi o ekspedycji na Antarktydę, na której badacze napotykają w głębiach lądu góry, których nie powinno być w tej szerokości geograficznej. W tych górach badacze odkrywają coś jeszcze - szczątki prehistorycznych lub nawet przed prehistorycznych istot. Rzecz dzieje się pod natchnieniem faktycznych wydarzeń opisywanych niegdyś w Dzienniku Admirała Byrda. Mowa o teorii pustej ziemi, która obecnie jest śmiało zamiatana pod dywan rzekomych "teorii spiskowych", a ma więcej racji bytu, niż najabsurdalniejsza i dziś bardzo wiarygodna średniowieczna teoria o płaskiej ziemi. W ówczesnych czasach życia autora to odkrycie mogło być wiekopomne, lecz jest ono tak naprawdę tylko zmyślnym tłem, na którym zgrabniej mógł wypaść główny motyw niesamowitości stwarzanej przez Lovecrafta. Niesposobna omówić wplecionych w opowiadanie wszystkich odniesień, które oceniamy, jako "teorie spiskowe dziejów" i będące jednocześnie mitami i legendami tak świetnie przekazywanymi na naszym świecie - m. in. hiperborea czy Atlantyda. Zwraca na to uwagę nawet Mikołaj Kołyszko - autor posłowia. Natomiast tym na czym powinien się skupić czytelnik to wszystko zgrabnie łączące się z całym cyklem tworzonym przez Lovecrafta z przedwiecznymi i starszymi istotami na czele. Zbiór zawiera również trzy inne opowiadania - "Cień spoza Czasu", "Bezimienne Miasto" oraz "Pod Piramidami" także traktujące o podróżach w głąb ziemi. Każde opowiadanie rozgrywa się w innych częściach świata - Arabia, Australia i Egipt (co ciekawe teoria pustej ziemi mówi o istnieniu na naszej planecie kilku zejść w jej trzewia - między innymi chodzi o zejście umiejscowione we wnętrzu egipskich piramid). Konsekwencją wypraw w opowiadaniach są oczywiście odkrycie nieznanych, przedwiecznych istot, zjawisk, bądź kultów, pojmowanie, których prowadzi narratorów do głębokiego obłędu. Te niebezpieczne podróże skłaniają więc do kategoryzowania tych opowiadań, jako przygodówek, gdzie słowo "przygodówka" to naiwna herezja wobec klimatu, jaki Lovecraft rozsiewa w powyższych opowiadaniach. Niemniej przy lekturze możemy poczuć sznyt powieści Dickensa lub filmów z Indiana Jones'em. Szczególnie taką aurę rozsiewa "W Górach Szaleństwa", gdzie opisy szczątków pradawnych istot przywiodą nam na myśl również film lub powieść "Coś". Malownicze i detaliczne opisy otoczenia na dodatek przenoszą nas myślami w katakumby, po których bohaterowie mogliby schodzić w pustaci ziemi. Całość zbioru podsumowuje wspomniany Mikołaj Kołyszko, który odwodzi nas, a szczególnie siebie od "teorii spiskowych" i bardziej zwraca uwagę na bóstwa i wierzenia zawarte w mitach Lovecrafta, będących odniesieniem do wielu starożytnych podań lub odkryć. Daje nam znać, że Lovecraft nie do wszystkich źródeł mógł mieć dostęp, a mimo to nieświadomie stworzył fikcyjny świat spójny z rzeczywistymi zjawiskami mitologicznymi. Tym bardzo krótkim posłowiem Kołyszko zachęca nas do badań mitów Lovecrafta dogłębniej, pytając o odwagę, niczym śmiałków, chcących zejść w nieprzebyte i nieodkryte bezdnie skorupy ziemskiej, w poszukiwaniu ukrytego świata. Tym samym i ja zachęcam do lektury przy świetnie wizualizującej nam tekst muzyce Cryo Chamber. Niech te odkrycia nie niepokoją dzisiejszych sceptyków lub badaczy, a pozostaną w sferze grozowego weird science fiction opartego na fabule przygodowej.

"Nie umarło, co wiecznie może trwać uśpione, Z biegiem dziwnych eonów i śmierć może skona." Zanim zabiorę się za publikację wydawnictwa Vesper czuję potrzebę stworzenia szczególnej przestrzeni do czytania, w zamkniętym pokoju, z daleka od głosów ogniska domowego, w zaciemnionym kącie gabinetu, ze światłem zogniskowanym na stronach książki, najchętniej z szumem wiatru za oknem w wieczornej scenerii. Odgradzam się od tego, co zbędne, całą uwagę skupiam na opowieściach wypełnionych grozą. Przede wszystkim doceniam kunszt pisarzy, ale również zwracam uwagę na kolekcjonerskie wydania książek, oprawionych w cudowną grafikę intensyfikującą klimat utworów i sugestywnie oddziałującą na wyobraźnię, na piękne tłumaczenia oddające ducha przesłań, na pedantyczną korektę tekstów. Dzięki temu opowieści czuję pod głębszymi warstwami skóry, intensywniej przemawiają, mocniej zapadają w pamięć. Książka zawiera cztery historie grozy ("W górach szaleństwa", Cień spoza czasu", "Bezimienne miasto", "Pod piramidami"), stanowiące odrębne całości, ale połączone wspólnymi elementami. Szalenie interesującą stycznością jest odwołanie do pradawnych wierzeń, pierwotnych mitów, prawiekowych, starożytnych sekretów, dziwnych opowieści. Z nich wyłaniają się pomysły na fabułę, fantazyjne unoszenie myśli, imaginacje obrazów. Każde miejsce na Ziemi może okrywać niedostępna dotąd tajemnica, która za sprawą naukowej ekspedycji, ciekawości człowieka, sprzyjających okoliczności, nagle staje się polem minowym lęku, strachu, obsesji, histerii, szaleństwa, halucynacji i sennych koszmarów. Antarktyczne lodowe krajobrazy, wulkaniczne szczyty, podziemne jaskinie, pustynne obszary, wszędzie można trafić na zatrważające ślady obecności czegoś nieuchwytnego w znaczeniu, wymykającego się ludzkiemu rozumowaniu, a nawet wykraczającego poza wyznaczniki czasu. Nowe perspektywy multiprahistorycznych obecności, wysoko zaawansowanych ewolucyjnie organizmów, znacznie starszych niż antyczne cywilizacje istot, pozbawionych cielesności świadomości, infernalnych wrót wnętrza planety. Narracja bogata w detale nieustannie podgrzewa atmosferę wyczekiwania i strachu, jeden skrawek sekretu mnoży się przez kolejne. Z każdym opisem obraz zyskuje na uszczegółowieniu, barwnym wypełnieniu, aż do uzyskania pełnego odbicia rozpaczy i grozy. Plastyczne i ekspresyjne podprowadzenie ku krytycznego momentu świadomości, kiedy bohater wyposażony jedynie w ogólnie dostępną wiedzę nie nadąża za tym, co się przed nim odkrywa, co go wabi i przywołuje różnorodną mocą, ale i bezlitośnie pragnie zniszczyć. Autor potwierdził, że interesował się wieloma dyscyplinami nauk, przyjmował z zachwytem osiągnięcia ludzkości, ale też wskazywał na drzemiące zagrożenia i niebezpieczeństwa. Czy nadmiar wiedzy może okazać się czynnikiem zguby? Dlaczego czasami lepiej nie drążyć na archeologicznych stanowiskach? Jak przyroda zdolna jest sprytnie skrywać architektoniczne świadectwa przeszłości? Co może skłonić gatunek ludzki do przyjęcia nowego rozumienia kosmosu? Bookendorfina.pl

"W górach szaleństwa" to zbiór czterech opowiadań H.P.Lovecrafta. Około rok temu na księgarnianych półkach pojawił się wydany w podobnej koncepcji "Zew Cthulhu", zawierający pięć najpopularniejszych utworów autora. Takie mniejsze zbiorki są świetną propozycją dla osób, które nie miały jeszcze okazji spotkać się z prozą Samotnika z Providence i poszukują czegoś na początek.⠀ ⠀ Tym razem opowiadania zawarte w najnowszym mini zbiorze łączy wspólny motyw - w każdym pojawia się monumentalne, zaginione miasto, z pewnością nie będące dziełem ludzkim. Dwa pierwsze, najobszerniejsze opowiadania ("W górach szaleństwa" oraz "Cień spoza czasu") były mi znane już wcześniej. Dwa kolejne, czyli "Bezimienne miasto" oraz napisane na zlecenie Harry'ego Houdiniego "Pod piramidami" stanowiły dla mnie nowość.⠀ Parę słów na temat wprowadzenia do fabuły każdego z tych dwóch utworów:⠀ ⠀ "Bezimienne miasto"⠀ Narrator natrafia na bezimienne miasto położone na piaszczystej, arabskiej pustyni. W sieci podziemnych korytarzy ukrytych głęboko pod ziemią niczym echo świszczącego wiatru rozbrzmiewa dwuwiersz szalonego Araba Abdula Alhazreda, któremu niegdyś przyśniło się to miejsce. Za słowami tekstu kryje się ostrzeżenie, które pojmie dopiero ten, kto odważy się zstąpić do rzeczonego siedliska sił nieczystych.⠀ ⠀ "Pod piramidami"⠀ Podczas wycieczki do Egiptu znany iluzjonista pada ofiarą pułapki zastawionej przez tubylców. W efekcie zostaje wtrącony do miejsca ogarniętego mrokiem, najprawdopodobniej nie poznanego jeszcze przez człowieka. Wydarzenia, których świadkiem się tam stanie na zawsze odcisną się piętnem w jego umyśle.⠀ ⠀ Na uwagę zasługuje także interesujące posłowie, napisane przez Mikołaja Kołyszko, który naukowo zajmuje się badaniem dzieł Lovecrafta. Ozdobą książki są piękne ilustracje Krzysztofa Wrońskiego. Szkoda tylko, że nie ma ich więcej! Czuję lekki niedosyt. Tłumaczenie (jedyne właściwe!) jest z kolei dziełem znakomitego Macieja Płazy. Zdecydowanie warto upiększyć swoją biblioteczkę tym cudeńkiem.

„W górach szaleństwa” to nie pierwsze opowiadania Lovecrafta, które miałam okazję czytać. Wiedziałam więc, że mogę spodziewać się nawiązania do legend, mitów, wielu faktów i wplecionych w nie wytworów fantazji autora. Granice pomiędzy nimi się zacierają i jedynie poważna analiza każdej historii pomogłaby w ich odróżnieniu. Mnogość szczegółów, obrazowość opisów i w końcu pierwszoosobowa narracja, czynią te opowiadania tak prawdziwymi i sugestywnymi. Cztery historie zawarte w książce są swoistym apelem i ostrzeżeniem przed nieznanym, pradawnym złem. Literacką, mistrzowsko przeprowadzoną, próbą zmierzenia się z tajemnicą istnienia rodzaju ludzkiego, historią Ziemi, tym co było przed nami, skąd się wywodzimy. Snute przez autora opowieści przenikają się wzajemnie powołując w wielu przypadkach na dzieło Abdula Alhazreda "Necronomicon" (które powstało zresztą w wyobraźni autora) . Nie liczcie na lekką lekturę i zajmujące dialogi. Tych tu nie znajdziecie. Jeżeli jednak dacie się porwać opowieści i zanurzycie w klimacie powolnie budowanej grozy, docenicie kunszt i niesamowitą wyobraźnię Howarda Phillipsa Lovecrafta. A Wasze postrzeganie świata już nigdy nie będzie takie samo.

Ja jestem zachwycona. Każde z opowiadań znajdujących się w zbiorze „W górach szaleństwa” ma niezwykły klimat. Znajdują się tu teksty krótsze i dłuższe, wszystkie skonstruowane z misternych opisów, szczegółowych, rozbudowanych, a przy tym szalenie obrazowych. Nie znajdziemy tu ani jednego dialogu. Wcale mi to jednak nie przeszkadzało bo kunszt autora przeniósł mnie w inny świat, pełen niezgłębionej ciemności. Głębokiej, nieludzkiej. Lovecraft ma niezwykle precyzyjne pióro do kreowania nieoczywistej, potężnie człapiącej grozy. Do tego wyobraźnia, która sięga od jądra ziemi po bezkres wszechświata. Jego dzieła pełne są warstw upiorności, pradawnych legend, mitów i nadludzkich stworzeń - i tak jak one - misteria autora sięga wszech czasów. Tej książki nie czyta się na raz, warto delektować się każdym z bogatych w detale opowiadań. Autor używa często swoich utartych eonowych zwrotów i cyklopowych wyrażeń, ale uważam, że służą one jako „podpis” do jego twórczości, a nie zbędne powtórzenia. Przekład na język polski jest po prostu genialny, dopracowany. A wydanie piękne.

Jeszcze nie czytalem.............................