Rameau: The Opera Collection (CD)

12 września 2013 roku przypadła 250 rocznica śmierci Jeana-Philippe’a Rameau (1683-1764), którego wspaniałe, misternie zbudowane dzieła sceniczne reprezentują szczyt osiągnięć muzyki francuskiej.

27-płytowy box zawiera nagrania 9 oper kompozytora oraz muzykę z 4 innych jego dzieł scenicznych w interpretacji 7 dyrygentów, którzy na przestrzeni ostatnich 30 lat odegrali największą rolę w ożywianiu zainteresowania muzyką Rameau. Wszystkie nagrania z tego albumu, wniosły znaczący wkład w odbudowywanie reputacji kompozytora, jako mistrza teatru muzycznego.

W minionych dekadach, wykonania oper Rameau – w szczególności „Hippolyte et Aricie”, „Platée” i „Les Indes galantes”, ale także „Castor et Pollux” i „Les Boréades” – stały się częstsze zarówno we Francji, jak i na świecie. W minionych latach, jego dzieła były wykonywane m.in. w Opéra National de Paris, English National Opera, Glyndebourne Festival Opera oraz the Theater an der Wien. Jeśli brakuje im włoskiego charakteru typowego dla oper Handela czy Vivaldiego – które bezsprzecznie udowodniły, że opera barokowa przemawia do współczesnej publiczności z dużą siłą – to są to jednocześnie dzieła o niespotykanej urodzie i subtelności, a w odpowiedniej interpretacji uwalniają także ogromną siłę dramatyczną.

Sceniczne dzieła Rameau reprezentują szczyt osiągnięć francuskiej opery barokowej. Kompozytor zaczerpnął ze znanej formy – tragédie lyrique, dopracowanej do perfekcji przez jego znakomitego poprzenika Jeana-Baptiste’a Lully’ego (1632-1687) i potraktował ją z wielką techniczną i ekspresyjną wrażliwością i delikatnością, ale także z wyjątkowym wyczuciem dla wokalnego i instrumentalnego koloru. Francuski styl opery barokowej, który znalazł odzwierciedlenie w muzyce Lully’ego i Rameau, różni się od opery włoskiej. Wymaga też różnorodnych rodzajów wokalnej i ekspresyjnej wirtuozerii – największy nacisk kładziony jest tu na śpiew wykorzystujący subtelną grę barwą, z jednoczesnym dramatycznym, wyrazistym podawaniem tekstu, raczej niż na spektakularne wokalne popisy. Głos tenora (wykorzystywany częściej niż kastrata), chóry i balety również odgrywają o wiele większą rolę niż we włoskiej operze barokowej.

Jean-Philippe Rameau urodził się w Dijon w 1683 roku, zmarł w Paryżu w 1764 roku. Ceniony był początkowo głównie jako organista i teoretyk (szczególnie po jego Traité de l’harmonie, wydanym w 1722 r.), a także jako kompozytor muzyki klawiszowej. Jego pierwsza opera „Hippolyte et Aricie”, tragédie lyrique oparta na historii Fedry, wykonana została w 1733 roku (Rameau miał wówczas 50 lat), wzbudzając zarówno zachwyt, jak i kontrowersje. Szczyt kariery kompozytora operowego przyszedł dla Rameau dopiero w 1740 roku – napisał 9 dzieł scenicznych na przestrzeni dekady i został powołany na dwór Króla Ludwika XV w 1745 roku.

W 1750 roku, po sukcesie paryskiej premiery opery komicznej Pergolesiego „La serva padrona”, rozpoczął się spór estetyczny znany jako „wojna buffonistów z antybuffonistami”, pomiędzy zwolennikami opery włoskiej i francuskiej. Filozof, pisarz i kompozytor – Jean-Jacques Rousseau stał się adwokatem prostszej stylistycznie opery włoskiej, oczerniając wysublimowany styl opery francuskiej reprezentowany przez Rameau.

Operowy dorobek, jaki pozostawił po sobie Rameau zawiera obok dzieł poświęconym tematom tragicznym i heroicznym, także kompozycje lżejsze, takie jak: “Platée” opisywana zarówno jako comédie lyrique czy balet komiczny, oraz “Les Indes galantes”, spektakularna opera-balet, której akcja rozgrywa się na Bliskim Wschodzie oraz w Amerykach. Jest uznawany za jednego z najważniejszych i najbardziej wpływowych kompozytorów francuskich; Debussy poświęcił mu jeden ze swoich utworów – “Hommage à Rameau”, a jego opera “Pelléas et Mélisande” bywa postrzegana, jako kontynuacja tradycji tragédie lyrique.

Wszyscy dyrygenci, którzy dokonali nagrań wykorzystanych w tej kolekcji (William Christie, John Eliot Gardiner, Nikolaus Harnoncourt, Marc Minkowski, Nicholas McGegan, oraz ich poprzednicy Jean-François Paillard and Raymond Leppard) są znani, jako mistrzowie francuskiego stylu barokowego, którzy od lat 70. XX w. odgrywają szalenie istotną rolę w przywracaniu publiczności muzyki Rameau.

Wśród wokalistów również znajdziemy legendy: Frederica von Stade, Lorraine Hunt, José van Dam, Christiane Eda-Pierre, Jean-Paul Fouchécourt, François Leroux, Sarah Connolly, Mark Padmore oraz John Tomlinson. Nagrań dokonali muzycy z tak znakomitych zespołów, jak: Les Arts florissants, English Baroque Soloists/Monteverdi Choir, Concentus Musicus Wien oraz Les Musiciens du Louvre.

Tracklista:

CD 1–3 Hippolyte et Aricie – William Christie

CD 4–6 Les Indes galantes – Jean-François Paillard

CD 7–9 Castor et Pollux – Nikolaus Harnoncourt

CD 10 & 11 Les Fêtes d’Hébé – William Christie

CD 12 & 13 Dardanus – Raymond Leppard

CD 14 & 15 Platée – Marc Minkowski

CD 16 Pigmalion – Nicholas McGegan

CD 17 Les Surprises de l’Amour – Marc Minkowski

CD 18 & 19 Naïs – Nicholas McGegan

CD 20–22 Zoroastre – William Christie

CD 23 La Guirlande – William Christie

CD 24 Zéphyre – William Christie

CD 25–27 Les Boréades – John Eliot Gardiner