Między światami. Moje życie i niewola w Iranie (okładka  miękka, 09.2015)

Jesteśmy ludźmi wolnymi. Nieważne jak głośno wykrzykiwalibyśmy, że jesteśmy więźniami własnej rzeczywistości, że jesteśmy zniewoleni przez rodziców, szefa, pracę domową, zbyt krótką dobę, komunikację miejską czy niewystarczającą ilość spodni, jesteśmy ludźmi wolnymi. Możemy swobodnie wyjść na świeże powietrze, używać nici dentystycznej i grzebienia, rozmawiać z bliskimi, spotykać się ze znajomymi, jeść co tylko nam się podoba, korzystać z Internetu i pisać maile, których nikt poza ich odbiorcą nie przeczyta. Dla Roxany Saberi wolność zaczyna się wtedy, gdy można korzystać z długopisu, nosić własną bieliznę i spać z głową na poduszce. Dziennikarka była jednak przez długie miesiące przetrzymywana w zupełnie innym świecie. Przetrwała, ale co ważniejsze, odzyskała wolność.

Życie Roxany Saberi rozpadło się na małe kawałki 31 stycznia 2009, gdy brutalnie została wyciągnięta ze swojego irańskiego mieszkania i wpuszczona w wir przesłuchań, absurdalnych zarzutów i zimnych pomieszczeń z kratami w oknach. Dziennikarka oskarżona została o szpiegostwo dla amerykańskiego CIA na terenie Iranu i tym samym działanie na szkodę arabskiego państwa. Jej historia wywołała burzę w mediach na całym świecie, w każdym jego zakątku ludzie jednoczyli się z niesłusznie osądzoną kobietą, śledzili najświeższe doniesienia, wyczekiwali na proces, prowadzili głodówki wraz z Roxaną i dopingowali ją w walce o wolność. Teherańskie więzienie Evin to okrutne miejsce. Więźniowie zwykle niewinni, zmuszani są do fałszywych zeznań, maltretowani są psychicznie i fizycznie, spędzają miesiące i lata w nieludzkich warunkach po to, by irańskie władze miały na koncie masę rzekomych szpiegów i sprawiały pozory bezpieczeństwa na terenie własnego kraju. Z Evin nie każdy wychodzi, więźniowie często znikają w niewyjaśnionych okolicznościach. Roxana Saberi została zwolniona 11 maja 2009 roku.

Sześć lat wcześniej, dziennikarka rozpoczęła pracę nad własną książką. Książką, która pokazywałaby Iran od podstaw, od wewnątrz i z punktu widzenia jego mieszkańców. Sama jest perskiego pochodzenia, czuła się związana z krajem, o którym ma zamiar pisać, więc nie zaprzestała pracy. Roxana przeprowadziła masę wywiadów z ludźmi z różnych środowisk kulturowych, spotkała na swojej drodze wiele interesujących postaci i zgromadziła tony dokumentów, artykułów i materiałów dostępnych dziennikarzom. Nie zdawała sobie sprawy, że jej każdy krok był monitorowany, każdemu wyjazdowi towarzyszyli tajni agenci, a każda rozmowa telefoniczna podsłuchana i spisana w aktach. Irańskie władze miały w rękach całe jej życie, od nazwisk znajomych, po przeprowadzone rozmowy, codzienne zwyczaje i odbyte podróże, nawet te prywatne. Na ich podstawie ułożyli skomplikowane oskarżenie, które było niczym innym jak przeinaczeniem faktów i dopisaniem własnych, nieprawdziwych teorii.

„Między światami. Moje życie i niewola w Iranie” to obraz irańskiego społeczeństwa i systemu politycznego z pierwszej ręki. Roxana Saberi powracając z więzienia Evin skrzętnie spisała całą historię od wtargnięcia agentów do jej mieszkania, po odzyskaną wolność. Była to długa droga, której towarzyszyły zwątpienie, złość, niemalże psychiczne złamanie dziennikarki, strajki i przyjaciółki więźniarki, które wspierały swoją wiarą w lepsze jutro, otwartymi ramionami i własnymi historiami. Życie kobiety w Iranie nie jest usłane różami. Strach, poddanie mężczyznom, wieczny hedżab zakrywający włosy, czyli jeden z najważniejszych atrybutów kobiecości. Saberi od początku poddana była manipulacji. Została zmuszona do fałszywych zeznań z obietnicą szybkiego wyjścia na wolność, przekonywana o własnej samotności, pozbawiona kontaktu z rodzicami i nękana wizją spędzenia w Evin całego życia. Czasami zdawało się, że śmierć może być jedynym wyjściem… Że ta coś zmieni. Już nie dla niej, ale dla innych współwięźniarek, kobiet i mężczyzn, którym przypisywano nieprawdopodobne życiorysy.

Roxana Saberi wykazała się ogromną odwagą odmawiając fałszywych zeznań i walcząc o prawdę. „Między światami” to nie tylko dzieło literackie, to nie opowieść o niewoli, którą przeczytamy w książce, to nie coś, co ma swój koniec. To rzeczywistość. To się dzieje tam naprawdę. Saberi otrzymała międzynarodowe wsparcie i pomoc w uwolnieniu się od kolejnych absurdów irańskiego reżimu. Co z resztą? Innym pozostał jedynie strach, brak kontroli i zimna podłoga ze starym kocem w nocy. Ludzie przychodzą i odchodzą, często znikają bez śladu. W Iranie dziennikarze nie są mile widziani, niepotrzebnie wywlekać na światło dzienne te wszystkie tajemnice, aresztowania i egzekucje, które trzymają w ryzach bezwolne społeczeństwo. Stabilizacji w kraju nie zapewni kontrola i przerażenie. Gdzieś między światami istnieje więzienie Evin pełne pojedynczych historii, poniżanych kobiet i bitych mężczyzn. Książki Roxany Saberi nie sposób ocenić, dobrze jednak być świadomym tego, jak wyglądać może czyjaś codzienność w odległym kraju.

[jasubiektywnie.blogspot.com]

"- Nie mieliśmy zamiaru odsyłać pani do Evin. Ale nie chciała pani skorzystać z propozycji współpracy, więc nie mamy wyboru. (...)
- Ale ja mówię prawdę, proszę mi uwierzyć! - błagałam.
- Nie chciała pani współpracować - powiedział spokojnie.
- Co to znaczy "współpracować"?
- To znaczy "przyznać się".
- Przyznać d o c z e g o?
- Do wykorzystywania książki jako przykrywki do szpiegowania w Iranie na rzecz CIA."

Roxana Saberi, trzydziestoletnia amerykańska dziennikarka pracująca w Iranie od sześciu lat, zostaje brutalnie zatrzymana w swoim domu pod zarzutem szpiegostwa. Śledczy nie dają jej szans na jakąkolwiek obronę. W Evin, więzieniu słynącym z tortur i niesprawiedliwości, Roxana jest zmuszana do fałszywych zeznań pod groźbą długoletniego pobytu w więzieniu a nawet wyroku śmierci. Dziennikarka musi zdecydować - czy mówić prawdę i żyć w niewoli, czy kłamać i wyjść na wolność.

Po stronie Roxany bezpodstawnie przetrzymywanej przez władze irańskie, stają dziennikarze i politycy z całego świata. Tysiące ludzi poruszonych jej sytuacją protestuje i ogłasza strajki. Zaczyna się walka o wolność. W swojej książce, napisanej już po uwolnieniu, dziennikarka pokazuje wady systemu Islamskiej Republiki Iranu, przedstawia historię innych więźniów politycznych, którzy w taki czy inny sposób narazili się władzy. Ilustruje nam Iran z różnych stron, pokazuje wady i zalety, kulturę, politykę i kontrasty, które rządzą tym państwem. To opowieść z pierwszej ręki, opowieść dziennikarki, która przeżyła koszmar więzienia w Evin tylko dlatego, że chciała pisać o Iranie.

"(...) wszystkim nam w życiu zdarza się trafiać do naszych własnych więzień, a najpewniejszą, choć i najtrudniejszą drogą do wolności jest zawsze trzymanie się swoich zasad i przekonań."

Książka z początku jakoś mnie nie zainteresowała. Rzadko sięgam po autobiografie, powieści dokumentalne, literaturę faktu czy pamiętniki. A jednak gdy przeczytałam dokładniej opis, stwierdziłam, że to może być coś ciekawego i w dodatku pouczającego. Moja wiedza na temat krajów islamskich, między innymi Iranu, jest dość znikoma, stwierdziłam więc, że warto by poczytać trochę na ten temat. Po relacji pani Saberi nie spodziewałam się żadnych fajerwerków ani porywającej lektury. Nie myślałam nawet, że książka może mi się tak spodobać.

W pewnym momencie nie mogłam się już oderwać od czytania. To, że tak wciągamy się w historię jest przede wszystkim zasługą autentyczności książki i faktu, że to wszystko wydarzyło się naprawdę. Od początku kibicowałam Roxanie i jej próbom wydostania się z więzienia. Autorka kreśli wyrazisty i fascynujący obraz kraju pochłoniętego konfliktami na tle politycznym, pokazuje nam sytuację innych więźniów i różnorodność poglądów ludzi mieszkających w Iranie. Jej relacja jest szczera, pełna emocji. Autorka nic przed nami nie ukrywa, opisuje wszystkie swoje rozterki i przemyślenia. Przed oczami tworzy nam się obraz nie tylko walki o wolność, ale także walki o własne sumienie, walki o prawdę.

Zadziwiające jest to, jak wiele ludzi wstawiło się za Roxaną. W bezinteresownym geście pomocy drugiemu człowiekowi, z czystej ludzkiej miłości organizowali strajki, wysyłali listy, tworzyli materiały do telewizji i gazet, podpisywali petycje i w inne różne sposoby pokazywali, że nawet jeśli świat wydaje się niesprawiedliwy, nigdy nie zabraknie na nim osób, które będą gotowe zmieniać go na lepsze. To także sprawia, że historia niewinnej dziennikarki jest tak piękna i często poruszająca. W podziękowaniach na końcu książki autorka wymienia wiele organizacji, nazwisk, stacji telewizyjnych i radiowych - rozpisuje się na kilka stron. Między światami to efekt pracy nie tylko samej Roxany, ale też wszystkich tych, którzy pomogli jej w czasie pobytu w Evin.

Podobała mi się także postawa Roxany. W całej tej niesprawiedliwości i absurdalności sytuacji, która ją spotkała, kobieta nie daje zapędzić się w nienawiść, czy złość. Stara się przebaczyć i zrozumieć swoich oprawców i w dalszym ciągu opisuje Iran jako kraj, który kocha i w którym ma swoje korzenie. Poza tym sama w sobie jest dość ciekawą postacią - córka Japonkai i Irańczyka, Miss Dakoty Północnej i jedna z dziesięciu finalistek Miss Ameryki...

Choć z początku książka nie wydawała mi się zbyt interesującą lekturą, z czasem naprawdę mi się spodobała. Myślę, że zacznę częściej sięgać po tego typu literaturę, choćby po to, aby poczytać o ludziach, którzy nie są tylko fikcją literacką, którzy żyli (lub żyją) naprawdę, o osobach z krwi i kości, o osobach, które chcą opowiedzieć swoją historię. Warto czytać relacje innych, aby bliżej poznać świat i różne środowiska. Osobiście gorącą zachęcam do lektury Między światami, jestem pewna, że powieść ta porwie każdego.

http://zaczarrowana.blogspot.com

Okładka jest prosta, mało charakterystyczna, mało specyficzna. Jak dla mnie zabrakło jej przekazu, zupełnie nie pasuje do szokujących i bardzo wyrazistych treści książki. Mam wrażenie, że komuś zabrakło na nią pomysłu, ale powiem, że oryginał miał jeszcze gorszy projekt okładki. Więc w gruncie rzeczy nie jest źle...

Iran i kraje Bliskiego Wschodu od zawsze napawały mnie niepokojem. Ludność tych krajów wydaje mi się być bardzo podejrzana w swoich czynach, a nawet w samym wyglądzie. Tak, mam do nich uprzedzenia rodzące się na podstawie stereotypów, że mogą być terrorystami i że kitrają gdzieś pod płaszczem bombę, żeby zaraz kogoś wysadzić. Oczywiście bez urazy dla kogokolwiek, ale tak mam i już. W żadnym z tych krajów nie byłam. Powiem więcej, ten kawałek ziemi będę omijać, ze względu na własne bezpieczeństwo i spokój ducha.

Wydarzenia przedstawione w książce opierają się na faktach, bezpośrednio odnosząc się do przeżyć autorki książki.
Roxana Saberi jest amerykańską dziennikarką perskiego pochodzenia, która w wieku dwudziestu pięciu lat zdecydowała się na zamieszkanie w Iranie. Kiedy w 2006 roku władze Irańskie odwołały jej przepustkę prasową, uniemożliwiając jednocześnie opuszczenie kraju, dziennikarka nie przejęła się tym. Iran stanowił dla niej miejsce, w którym czuła się nad wyraz dobrze, do którego ma sentyment (to kraj, z którego pochodzi jej ojciec), które napawało ją radością. Fascynacja tajemniczością kraju, w którym obecnie się znajdowała, stała się tak ogromna, że zdecydowała się rozpocząć pracę nad książką o życiu w Iranie, której zadaniem miało być dotarcie do obcokrajowców i przekonanie ich w sposób pośredni do lepszego postrzegania Iranu. Władzom irańskim zbieranie przez Roxanę różnorakich informacji o kraju nad wyraz przeszkadzało.
Autorka trafia do więzienia Evin w styczniu 2009 roku. Evin to miejsce,w którym przetrzymywano najsłynniejszych irańskich więźniów politycznych, znane z torturowania i wykonywania egzekucji na ludziach. Podczas pierwszego przesłuchania Saberi dowiedziała się, że od sześciu lat jest stale śledzona i podsłuchiwana. Jej jeszcze nie wydana książka stała się obiektem najgłębszej analizy, przez którą oskarżono ją o szpiegostwo na rzecz Ameryki.

"Serce zaczęło mi walić, w ustach poczułam suchość. Iran był drugim po Chinach państwem na świecie pod względem liczby wykonywanych egzekucji. Obrońcy praw człowieka twierdzili, że wiele z nich odbywało się na wniosek nieformalnego sądu lub w ogóle bez sądzenia."

Mimo że Saberi w czasie przesłuchań mówiła prawdę, agenci, którzy brali udział w jej przesłuchaniach nie wierzyli jej, niejednokrotnie grożąc, że jeżeli nie przyzna się do stawianych jej zarzutów, spędzi długie lata w Evin lub przypadkowo coś złego może stać się członkom jej rodziny.

Książka Saberi wywołała we mnie całą masę sprzecznych uczuć, przez które też było mi bardzo ciężko napisać tą recenzję. Tym najważniejszym uczuciem było przywiązanie do autorki, utożsamienie się z jej cierpieniem i niepokojem, przeżywanie każdego kolejnego przesłuchania z duszą na ramieniu, ale z drugiej strony zastanawiałam się czy książka nie ma demagogicznego charakteru, czy może nie taki miał być cel tej książki, żeby przedstawić Iran z tej złej strony? To było moje pierwsze spotkanie więzieniem Evin, wcześniej nie słyszałam o żadnych wydarzeniach mających miejsce na jego terenie, co jeszcze bardziej działa na mój niepokój i niepewność.
Z jednej strony książka wydaje się poruszać bardzo istotne kwestie, dodatkowo nagłaśniając i upubliczniając wydarzenia mające miejsce za murami Evin, ale z drugiej strony to tylko jedna strona medalu. Autorce jak najbardziej współczuję przeżyć, tym bardziej jeżeli były zbliżone do tych, które opisała w swojej książce. Jeżeli nie były one zbyt bliskie prawdy, samo trafienie za kraty wydaje się być wystarczającym powodem do załamania nerwowego i głębokiej depresji, czego Saberi nie doświadczyła (albo nie podzieliła się tym w tak wyraźny sposób z czytelnikami jej powieści).

Książka wydana jest w bardzo staranny sposób, typowy dla Wydawnictwa Sine Qua Non. Język, którym posługuje się autorka w powieści jest bardzo prosty, także nie napotkałam żadnych problemów w czasie czytania książki. Jednocześnie wydarzenia, które przekazuje Roxana rozwijają się w czasie, więc i tym razem złapałam się na coraz większej łapczywości w czytaniu (mam na myśli to, że chłonęłam tekst zapisany na stronach prawie z prędkością światła). Szkoda tylko, że często nie miałam czasu i sił na czytanie wracając do domu po pracy, co w znacznym stopniu wpłynęło na odwlekanie tej recenzji przez tak długi czas.

Kraje arabskie to dla znacznej większości z nas miejsca tajemnicze, przerażające, a jednocześnie pociągające swoją wyjątkową kulturą. Działanie aparatu przymusu w totalitarnym świecie, podchodzącego już bardziej pod represję, znamy jedynie z pewnych wzmianek w mediach. Dlatego też opowieść młodej dziennikarki pt. "Między światami. Moje życie i niewola w Iranie" to jedna z niewielu lektur przedstawiających funkcjonowanie państwa od środka, z własnego doświadczenia. Doświadczenia, które było jednocześnie horrorem i zwycięstwem prawdy nad kłamstwem.

"W każdej ciemności jest jakieś światło, i mimo iż zawsze po drodze ktoś będzie cierpiał, ostatecznie zwycięży prawda."

Roxana Saberi to młoda dziennikarka, która od dawna jest zafascynowana kulturą Iranu. W 2006 roku postanawia przyjechać do kraju i rozpocząć pisanie książki, która mogłaby przybliżyć Amerykanom realia życia codziennego w tym miejscu. W tym calu, Saberi przeprowadza różnego rodzaju wywiady i zbiera szczegółowe informacje. Kiedy jej książka jest prawie ukończona, niespodziewanie do jej domu przybywa listonosz z tajemniczą wiadomością. Zaraz za nim drzwi przekracza kilku masywnych mężczyzn, którzy siłą zabierają Saberi w nieznane miejsce. Okazuje się, że dziennikarka została oskarżona o szpiegostwo dla CIA i posiadanie tajnych informacji. Wyrok zapadł jeszcze zanim Saberi próbowała się bronić. Pod psychiczną presją kobieta postanawia zgodzić się na zeznawanie przeciw samej sobie i innej osobie, która rzekomo miała jej zlecić szpiegostwo. Obiecano jej wolność, w zamian za kłamstwa i utratę godności. Okazuje się jednak, że władza Iranu kieruje się swoimi zasadami. Ostateczny wyrok to osiem lat więzienia w Evin, miejscu, w którym miała miejsce tragedia wielu innych niewinnych dziennikarzy. Saberi znajduje w sobie siłę, aby wyznać prawdę, a inni ludzie i wielkie organizacje interweniują w jej sprawie.

Zawsze trzymałam się tej tezy, że książki pisane na faktach są najbardziej poruszające, szokujące i nigdy nie powinno się ich traktować na równi z wymyślonymi historiami. I mimo że opowieść Saberi nie zawiera przemocy fizycznej, to najbardziej porusza czytelnika to, jakiego lęku doświadczyła dziennikarka i jakie myśli tliły się w jej głowie. Była ona bowiem ofiarą psychicznej presji i zastraszania, które nie dały obrażeń na ciele, ale były początkiem obwiniania przez bohaterkę samej siebie. Próbowała ona bowiem znaleźć w swoim umyśle i życiu przyczyny kary, jaką miało być więzienie, a jednocześnie czekała z ufnością na to, co Bóg ma dla niej przygotowane. Morał jej historii jest prosty, bo prawda zawsze wygrywa, ale często zapominamy, że ostateczne zwycięstwo wymaga wiele ufności, cierpliwości i często przynosi ogromny ból oraz smutek. Przygnębiające jest to, że wiele osób, o których nie słyszymy, przeszło lub przechodzi przez podobne piekło. Każdy w takiej sytuacji ma wybór przynoszący różny efekt - niebezpieczna prawda lub bezpieczne kłamstwo.

Książka "Między światami. Moje życie i niewola w Iranie" przybliża czytelnikowi kulturę, warunki życia oraz strategię działań władz. Oprócz przeżyć bohaterki i sytuacji, które miały miejsce w więzieniu, mamy szansę zgłębić historię polityki kraju. Autorka, jako dziennikarka, zamieściła wiele ciekawych faktów, dzięki którym możemy poznać przyczyny troski o szpiegostwo oraz powody, dla których pewne informacje i nawet pojedyncze słowa mogą być uznane w Iranie za zdradę. Sytuacja polityczna w tym kraju jest bowiem bardzo skomplikowana, dlatego też dziękuję Saberi za to, że rzuciła jeszcze więcej światła na nieznane nam państwa arabskie. Poza tym, dziennikarka w końcu zrobiła to, co Iran uznał za wystarczający powód do wtrącenia jej na osiem lat do więzienia - napisała książkę.


Iran jawi się w tej opowieści jako kraj wielkiej niesprawiedliwości, gdzie procesy odbywają się na pokaz i bez jakichkolwiek zasad. Kraj, gdzie presją psychiczną zmusza się niewinne osoby do donoszenia na innych oraz szpiegowania na rzecz państwa islamskiego. Kraj, który w całej swej niesprawiedliwości jest ciągle miejscem pociągającym i pięknym. Książka Roxany Saberi to pozycja, obok której nie można przejść obojętnie. Poznajcie świat Iranu od środka, tak, jak nigdy żadne media o nim nie mówiły. Przeczytajcie o kobiecie wystarczająco zdeterminowanej, aby odzyskać wolność i uczynić małe zwycięstwo nad niesprawiedliwym totalitaryzmem. I wreszcie przekonajcie się o tym, że najbardziej niebezpieczna prawda jest lepsza niż każde bezpieczne kłamstwo.

Moja ocena: 7/10
cytat ze str 360

Dziś zapraszam Was na recenzję zupełnie czegoś innego niż do tej pory. Autorką książki Między Światami, jest Pani Roxana Saberi, bardzo piękna i mądra kobieta. Z ciekawostek dodam, że pani Saberi była jedną z dziesięciu finalistek Miss Americia w 1998 roku. Jak więc doszło do tego, że trafiła do Irańskiej niewoli? Jak wyglądało jej życie w Iranie? Zachęcam do zapoznania się z tą historią.

Roxana Saberi urodziła się 26 kwietnia 1977 w Belleville w stanie New Jersey. Jej matka jest Japonką, a ojciec Irańczykiem. Roxana zapragnęła dowiedzieć się więcej o kulturze swoich irańskich przodków, postanowiła więc pojechać tam i zobaczyć to wszystko z bliska. Po studiach dziennikarskich taką możliwość dostała, a dzięki temu, że ojciec nauczył ją języka perskiego, było jej o wiele łatwiej.

Pierwsze lata obecności w Iranie, Roxana działała jako amerykańska korespondentka i poznawała ludzi, kulturę kraju swojego ojca. Po 3 latach jej pozwolenie na działalność dziennikarską zostało cofnięte, ale kobieta zafascynowana i zakochana krajem postanowiła zostać i działać na własną rękę. I wszystko idzie dobrze, aż do stycznia 2009 roku, gdy nagle zostaje aresztowana pod zarzutem szpiegostwa dla amerykańskiego rządu, a następnie trafia do teherańskiego więzienia Evin. To miejsce to piekło na ziemi, znane z tego, że wielu więźniów ginie tam w „niewyjaśnionych okolicznościach”, a tortury są tam na porządku dziennym.

Nie wiem co mogłabym napisać by nie zdradzać całej historii? Uspokoję Was jednak i powiem, że Roxana oczywiście odzyskała wolność i właśnie wtedy postanowiła opisać to, co działo się podczas jej pobytu w więzieniu. Traktowała to jako terapię, by w tej sposób oczyścić swoją psychikę po tamtejszych wydarzeniach. Spędziła tam ponad 100 dni, a swoje doświadczenia opisała bardzo szczegółowo. Byłam zaszokowana tym co dostałam w tej książce. Spodziewałam się kompletnie czegoś innego, a dostałam kulturową bombę atomową. Realia życia w teherańskim więzieniu są przerażające. Śledczy prowadzący sprawę mają swoje sposoby, by wydobyć z oskarżonych „odpowiednią” dla nich wersję wydarzeń: szantaż, zastraszanie, grożenie śmiercią tylko po to, by „prawda” była taka jaką oni chcą. Czy muszę mówić jakie są konsekwencje, gdy ktoś się temu sprzeciwia?

Roxana najpierw podejmuje niebezpieczną grę i zgadza się zeznać ICH wersję wydarzeń. Jest zaszokowana tym co się wokół niej dzieje, zdezorientowana i zastraszona pragnie jak najszybciej opuścić mury więzienia. Nie mi oceniać czy postąpiła dobrze. Sama zastanawiałam się co ja zrobiłabym na jej miejscu? I powiem Wam szczerze, że naprawdę nie wiem. No bo wyobraźcie sobie, że siedzicie tyłem do swoich oprawców z przepaską na oczach, jest Wam zimno, jesteście głodni i boicie się o własne życie. Co zrobilibyście w sytuacji kiedy jesteście kompletnie bezbronni, skazani na łaskę zakłamanych śledczych, których zadaniem jest wydobyć z Was informacje, które oni Wam sugerują. Wtedy nie da się normalnie i rozsądnie myśleć. Nasze ciało jest sparaliżowane, a psychika kompletnie zaburzona. To koszmar, który przeżywają na świecie setki tysięcy ludzi.

Zamiast odzyskać wolność, Roxana trafia jedynie do celi z innymi kobietami. Nasza bohaterka poznaje kobiety, które oskarżone są o bardzo podobne rzeczy jak ona. To dla niej wybawienie, gdyż dzięki tym rozmowom, wsparciu jakim otaczają ją towarzyszki celi, Roxana zaczyna rozumieć jak ogromny błąd popełniła, godząc się na składanie zeznań jakie jej podsuwano. Postanawia zaryzykować wszystko, by dowieść temu jaka jest PRAWDA. I nic więcej Wam nie zdradzę. Dodam jedynie, że jestem pod ogromnym wrażeniem ile można poświęcić, jaką odwagą się wykazać i jak ogromnie ryzykować, by odzyskać wolność i oczyścić swoje dobre imię.

Książka oparta jest na faktach. Wstrząsająca, porażająca realiami tamtejszego życia (szok kulturowy), powalająca zakłamaniem ludzi, brutalnością, brakiem jakichkolwiek zasad moralnych, ale także dająca nadzieję na to, że w kobiecie jest siła, że mądrość, odwaga i walka o samą siebie naprawdę się opłaca.

SERDECZNIE POLECAM!

Za możliwość przeczytania książki dziękuję wydawnictwu SQN

www.kate-with-books.blogspot.com

Nieludzkie traktowanie więźniów, wymuszanie fałszywych zeznań, czy absurdalne procesy to tylko okruch nierespektowania praw człowieka w krajach islamskich. Gazety donoszą o znacznej poprawie sytuacji w dziedzinie sprawiedliwego traktowania na przykład irańskiego społeczeństwa, mimo to nadal dochodzą nas słuchy o barbarzyńskich metodach stosowanych podczas przesłuchań. Spore grono skazanych osób to kobiety, które popełniły morderstwo na mężu-gwałcicielu oraz dysydenci polityczni wyznający odmienne ideologie czy manifestujący inne przekonania niż władza kraju.

Roxana Sarberi przekonała się na własnej skórze, jak to jest być więźniem w Iranie oraz kobietą w kraju zdominowanym przez mężczyzn. W brutalny sposób i bez jakiegokolwiek uprzedzenia została aresztowana i oskarżona o szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych, a ściślej mówiąc, dla CIA. Takiego obrotu spraw na pewno się nie spodziewała. Wyjechała do tego pięknego kraju, gdzie ludzie są bardzo serdeczni i gościnni, by spokojnie zebrać materiały do książki, a w zamian otrzymała „wycieczkę” do piekła. Ta amerykańska dziennikarka przebywająca od pięciu lat w Iranie trafia do więzienia Evin w Teheranie, gdzie toczy zawziętą walkę nie tylko o swoją wolność, ale i o sprawiedliwość.

„Obrazy, które widziałam, były z jednej strony dobrze mi znane, z drugiej – wydawały mi się z innego świata, jakbym śniła teraz jakiś koszmarny sen. Gdybym tylko wiedziała parę godzin wcześniej, co mnie czeka…”

Podczas długich i wyczerpujących przesłuchań bohaterka powieści próbuje wyjaśnić, iż wszystkie dokumenty które posiada oraz wszystkie przeprowadzone przez nią wywiady, są tylko informacjami zbieranymi do książki o społeczeństwie Iranu. Jednak żadne tłumaczenia nie przekonują irańskich śledczych, którzy zawzięcie utrzymują zarzut tajnej pracy dla obcego wywiadu. Kobieta po pewnym czasie się załamuje i wyraża chęć „współpracy” z tymi bezdusznymi agentami. A co dla nich oznacza współpracę? W pierwszej kolejności musi przyznać się do wszystkich zarzucanych jej czynów, co pozwoli jej szybko wyjść na wolność. Natomiast drugim warunkiem jest „zbieranie informacji” w Stanach i przekazywanie ich do Iraku. I ani słowa o tym nikomu, w przeciwnym razie skaże się na wyrok śmieci.

„Śledczy grozili mnie i mojej rodzinie, nie miała wyboru. A może miałam?”

Jednak niespodziewany kontakt z innymi więźniarkami, wysłuchanie ich rozmaitych opowieści oraz ciążące na kobiecie kłamstwa spowodowały, że Roxana postanawia zmienić swoje dotychczasowe podejście. Pierwszy, upozorowany wyrok skazujący ją na kilka lat więzienia przedostaje jednak się do mediów, co powoduje że w jej obronie stają „ważne głowy” Stanów Zjednoczonych oraz kilku innych krajów, a przede wszystkim oddana rodzina.

„Jaki by nie zapadł wyrok, muszę zrobić wszystko, żeby przyjąć go z siła, odwagą i cierpliwością.”

Kobieta czerpała siłę na te sądowe przepychanki tylko dzięki swoim współlokatorkom oraz słowom przeczytanym w Biblii czy Koranie. Ogromny szum medialny umacnia ją w przekonaniu, że podstępuje słusznie, zaczyna więc toczyć brawurową walkę o sprawiedliwość, praworządność i godność oskarżonych irańczyków.

„Boże - zaczęłam się modlić - proszę miej mnie w swojej opiece, prowadź mnie. Wierzę, że będziesz mnie chronił jeśli powiem prawdę.”

Książka ta, to niesamowita opowieść o zdeterminowanej kobiecie mającej podwójne obywatelstwo, w starciu z okrucieństwem totalitaryzmu, w którym państwo sprawuje całkowitą kontrolę nad społeczeństwem i nie zważa na aspekty życia prywatnego. Opowieść Roxany nie tylko przedstawia sytuacje związane z moralami przebywania w więzieniu, ale również porusza wątki obcokrajowców przebywających w Iranie czy aspekty podoczne mieszkańców tego kraju, w tym zachowania zakazane czy źle widziane przez rząd.

„Między światami. Moje życie i niewola w Iranie” to poruszająca pozycja, która wciąga od pierwszej strony. Po jej skończeniu, człowiek otwiera oczy na niesprawiedliwe traktowanie obywateli krajów muzułmańskich. Innymi słowy, musisz poznać historię dzielnej kobiety Roxany Saberi.

Pewnego zimnego, styczniowego poranka 2009 roku przebywająca tymczasowo w Iranie dziennikarka Roxana Saberi usłyszała dzwonek do drzwi. Nie chciało jej się wstawać i otwierać - poprzedniego dnia położyła się bardzo późno; pracowała nad swoją nową książką. Jednak tajemniczy gość nie dawał za wygraną – dzwonił i dzwonił niestrudzenie. Kobieta podniosła się z łóżka i, przecierając zapuchłe od niewyspania oczy, otworzyła drzwi. I wpadła prosto w ręce Irańskiego Ministerstwa Informacji z absurdalnym zarzutem szpiegostwa na rzecz USA. Dotychczas nieznana, ciemna strona jej ukochanego Iranu rozwarła przed nią swoje podwoje i wciągnęła do samego swojego serca – więzienia Evin. Przed Wami wstrząsająca historia o obezwładniającym absurdzie, fałszywych zarzutach pętających gorzej niż łańcuchy, groteskowej zasadzie domniemanej winy i niezłomności, by stanąć na straży prawdy.

Narracja w "Między światami" to coś wprost znakomitego. Osobiście uważam, że nudna, encyklopedycznopodręcznikowa forma jest w stanie zabić nawet najciekawszą z historii, więc, gdy otworzyłam książkę na rozdziale pierwszym, aż skoczyłam pod sufit z radości. Pierwszoosobowość w tym przypadku ma znacznie większe znaczenie, niż mogłoby się wydawać. Daje ona złudzenie, że samemu jest się w centrum wydarzeń, upraszcza i uefektywnia zabieg wczuwania się w sytuację Saberi. Forma książki po zsumowaniu z reakcją w miarę wrażliwego na książki czytelnika pozwala utrzymywać przy każdym zdaniu maksymalne skupieniem, napięcie, wręcz poczucie zagrożenia, dodatkowo potęgujące wrażenia z lektury.

Ludzie są bardzo szybcy w osądach innych – nieraz wystarczy im krótka chwilka i już sami wiedzą najlepiej z kim mają do czynienia. Wyrozumiałość to dla nich oznaka słabości, bo "ja na twoim miejscu"... (i tu zaczyna się litania). Sama wielokronie zastanawiałam się nad tym jak zachowałabym się w sytuacji skrajnej, ekstremalnej. Czy pozostałabym przy swoim własnym systemie wartości, czy mój kręgosłup moralny okazałby się na tyle silny, by utrzymać mnie w pozycji pionowej, czy nie złamałabym się? Nie wiem – dlatego też bardzo daleka jestem od osądzania postępowania wszystkich słabszych psychicznie ludzi pod presją, w niebezpieczeństwie. Tym większy jest jednak mój podziw dla wszystkich, którzy swojej odwagi dowiedli i wybrali prawdę, stawiając na szali wszystko, co dla nich drogocenne z życiem własnym i bliskich na czele. "Oczywiście, są jednostki wybitne", możnaby się z fałszywą pokorą usprawiedliwać. Błąd. Cała książka utwierdza Czytelnika w fakcie, że Roxana Saberi to człowiek z krwii i kości, taki sam jak my, wiodący własne, zwyczajne życie i brutalnie z niego wyrwany. Daje tym lepszy przykład, że nie jest on nieprawdopodobny – ona sama przechodziła przez męczarnie wątpliwości, niepewności i wyrzutów sumienia. Nie miała jakichś nadprzyrodzonych przymiotów, które miałyby ułatwić jej podjęcie decyzji i utrzymanie niezłomnej postawy.

To jest książka, która zostaje w człowieku na długo. Sprawiła, że doceniłam każdy przejaw wolności w moim życiu – mogę spać we własnym łóżku, czytać książki, być spokojna o bliskich, sama sterować własnym życiem, nawet samo to, że mogę pisać tą recenzję i nie grozi mi za to więzienie. Kiedy weszłam w rzeczywistość książki Roksany Saberi usłyszałam, jak woła: witamy w świecie domniemanej winy. Witamy w świecie, w którym musisz wybierać między prawdą, a wolnością. Witamy w świecie, który cały czas istnieje, równolegle do naszego - wygodnego i bezpiecznego.

"Między światami" przedstawia całkiem niedawną, świeżą wręcz historię – nic dziwnego, że prędzej czy później w głowie Czytelnika pojawia się pytanie "A co ja robiłem w styczniu 2009 roku?". "Pracowałam, byłem z rodziną w górach, chodziłam do szkoły, jeździliśmy na sankach, była przerwa świąteczna... Toczyło się życie. Skąd niby mogliśmy wiedzieć, że w egzotycznym, odległym Iranie działy się takie rzeczy? Trochę czasu minęło zanim informacje o Roxanie dotarły tu, do Polski..." I w tym momencie po plecach lodowatą strużką grozy spływa pytanie: A co tam się dzieje TERAZ?"

Od dawna miałam ochotę na tę książkę i bardzo się cieszę, że nareszcie mogłam ją przeczytać. Bardzo lubię dobrą literaturę faktu, a relacja panny Saberi na pewno zalicza się do tej kategorii.

Podczas lektury często zadawałam sobie pytanie, co kierowało autorką, która zdecydowała się zamieszkać w Iranie, mimo że doskonale zdawała sobie sprawę ze wszystkich niebezpieczeństw z tym związanych. Doszłam do wniosku, że czasem po prostu pragnienia serca biorą górę nad rozsądkiem. Tak było w tym przypadku – Roxana bardzo chciała poznać ojczyznę swego taty, zrozumieć panujące tam obyczaje, poznać mieszkających tam ludzi. Tragiczne jest, jaką cenę musiała zapłacić za podążenie za głosem serca.

"Iran wydawał mi się moim przeznaczeniem, dokładnie tak, jak wiele lat wcześniej okazał się przeznaczeniem mojej mamy."

Książka jest dość szczegółową relacją z kilkuletniego pobytu Saberi w Iranie. Opowiada o latach jej pracy tam w charakterze dziennikarki, o wszystkich zawartych tam znajomościach, nawet o spotkaniu miłości życia. Scenariusz gwałtownie zmienia się, gdy zostaje jej odebrana przepustka prasowa, a ona mimo to zostaje w kraju. Robi to, by zbierać materiały do książki o Iranie. Jako że ma to być rzetelna pozycja, przy jej pisaniu wspomaga się informacjami, jakie zdobywa przeprowadzając dziesiątki wywiadów z przedstawicielami różnorodnych irackich grup społecznych. Właśnie ta skrupulatność okaże się przyczyną wszystkich jej kłopotów.

Całe jej życie zmienia się w chwili, gdy otwiera drzwi agentom wywiadu, którzy bezceremonialnie zabierają ją do owianego legendarną złą sławą więzienia Evin. Rozpoczyna się jej niewola. W książce znajdziemy szczegółowe opisy zarówno samego zakładu karnego, warunków, w jakich przetrzymywani są więźniowie, jak i zakazów, których należy tam przestrzegać oraz kar, jakie są wymierzane za wszelakie łamanie zasad. Przeczytamy tu też o metodach śledczych oraz o manipulowaniu świadkami i oskarżonymi, o wymuszaniu zeznań, o zastraszaniu, biciu, a nawet…zabijaniu w trakcie przesłuchań. Dzięki szczerej i obszernej relacji Saberi poznajemy całe okrucieństwo irańskiego wywiadu, służb więziennych oraz prokuratury i sądownictwa.

"Kobiety, które poznałam w ostatnim czasie, potrafiły oprzeć się swoim śledczym, którzy żądali od nich kłamstwa. Ja natomiast posłusznie podporządkowałam się rozkazom, będącym w konflikcie z moim sumieniem. Może było już za późno na stawianie oporu, ale jeśli te kobiety mogły, dlaczego ja miałabym nie móc?"

„Między światami” to dramatyczna relacja ofiary dramatycznych absurdów totalitarnego państwa. Jednak jest to również opowieść o sile, jaką mają w sobie irańskie kobiety. Saberi dzieliła celę z wieloma więźniarkami, które odbywały kary za wierność swoim przekonaniom, za pełnienie misji lub za bycie lojalnymi wobec „wywrotowych” członków swych rodzin. Kobiety te pozostawały twarde i nieugięte, mimo represji, nacisków, zastraszania, a nierzadko przemocy, jakiej doświadczały od śledczych. Gotowe były na wszelkie kary, szykany i represje, jeśli w zamian za to mogły chronić swych najbliższych. To od tych kobiet Roxana czerpała siłę, która pomogła jej przetrwać ten czas, ale przede wszystkim to dzięki tym kobietom znalazła w sobie odwagę, by postawić się swym „oprawcom” oraz by opuścić więzienie z podniesioną głową i czystym sumieniem.

Książkę pochłonęłam w zawrotnym tempie. Wywiera ogromne wrażenie. Budzi niesmak, ale w końcowym rozrachunku pozwala zagłębić się w temat piekła, jakim jest Iran, dzięki czemu na pewno zwraca uwagę na dramat, jaki rozgrywa się w tym kraju. Myślę, że ta książka jest ważna, gdyż dzięki niej wiele osób zwróciło baczną uwagę na tę sytuację, przestała być już ona sprawą wewnętrzną, a stała się międzynarodowa. Podziwiam autorkę za ogrom odwagi, który pozwolił jej opublikować te wspomnienia, mimo wielu gróźb kierowanych pod jej adresem. Są tragedie, o których należy mówić głośno i otwarcie, a sytuacja w Iranie jest właśnie jedną z nich. Warto poznać tę książkę, warto wiedzieć!

„(...) wszystkim nam w życiu zdarza się trafiać do naszych własnych więzień, a najpewniejszą, choć i najtrudniejszą drogą do wolności jest zawsze trzymanie się swoich zasad i przekonań”

O trwającym od lat konflikcie amerykańsko-irańskim z roku na rok jest coraz głośniej. Z dnia na dzień przybywa coraz więcej ofiar irańskiego reżimu. Jedną z takich ofiar jest młoda amerykańska dziennikarka, japońsko-perskiego pochodzenia, Roxana Saberi, która rankiem 31 stycznia 2009 roku została w brutalny sposób aresztowana przez czterech agentów wywiadu, a następnie na ponad sto dni wtrącona do najgroźniejszego teherańskiego więzienia, Evin, pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Stanów Zjednoczonych. Przykrywką dla działań szpiegowskich stała się pisana przez nią książka na temat historii i kultury Iranu.

W swojej książce Roxana Saberi z rozbrajającą szczerością i bez zbędnego patosu opisuje codzienne życie w teherańskim więzieniu - wielogodzinne przesłuchania, próby zastraszania, zmuszanie do fałszywych zeznań czy tak zwane „białe tortury”, które co prawda nie pozostawiają krwawych śladów, ale powoli wyniszczają umysł i sumienie. Poza tym szczegółowo opowiada o wilgotnej celi, w które przyszło jej żyć, pokoju przesłuchań, absurdalnym procesie sądowym, przed którym ją postawiono, a także przytacza historie współwięźniarek, które, tak jak ona, zostały osadzone tylko dlatego, iż walczyły o przysługujące im prawa. Ponadto w książce znajdziemy wiele interesujących informacji na temat irańskiej kultury, polityki i historii, jak również stosunków amerykańsko-irańskich, wojny iracko-irańskiej oraz irańskiej rewolucji islamskiej.

Historia Roxany to piękna i wzruszająca opowieść o heroicznej walce o sprawiedliwość i wolność w obliczu zagrożenia życia, która poruszyła serca wielu ludzi na całym świecie, a także przykład międzynarodowej solidarności. W sprawie uwolnienie amerykańskiej dziennikarki interweniowali bowiem między innymi Barack Obama, Hilary Clinton, Unia Europejska oraz liczne organizacje międzynarodowe. To dzięki ich wstawiennictwu pierwotny wyrok ośmiu lat pozbawienia wolności, na który skazano autorkę, został skrócony do zaledwie kilku miesięcy.

„Między światami. Moje życie i niewola w Iranie” to już kolejna z przeczytanych przeze mnie w ostatnim czasie książek, która wywołała we mnie wiele skrajnych emocji - od oburzenia i złości, aż po radość. Pozycji tej nie da się przeczytać bez wzruszenia i uronienia choć jednej łezki nad losem irańskich kobiet - kobiet, które stoją w cieniu mężczyzn, a o prawie do własnego zdania mogą tylko pomarzyć. Jej lektura otwiera również oczy na kwestię łamania praw przez irański wymiar sprawiedliwości oraz pozwala docenić zalety kraju, w którym żyjemy. My tak często utyskujemy na różne aspekty naszej polskiej rzeczywistości, zapominając, że wciąż istnieją kraje, w których takie słowa jak: prawda, bezpieczeństwo czy sprawiedliwość rzadko kiedy mają rację bytu. Dobrze więc, że jest coraz więcej takich książek, które uświadamiają nam ile mamy szczęścia żyjąc w naszej pięknej ojczyźnie.

Ja osobiście jestem pod ogromnym wrażeniem opowieści Roxsany. Autorkę podziwiam przede wszystkim za jej odwagę i determinację w dążeniu do odzyskania wolności i ujawnienia prawdy. Uważam, że należy jej się wielki szacunek za to, iż pomimo traumatycznych przeżyć, gróźb, nacisków oraz fałszywych oskarżeń nie poddała się ani nie załamała, ale znalazła w sobie jeszcze na tyle siły, aby całemu światu opowiedzieć o bezprawiu, jakie na co dzień dzieje się w państwach islamskich. Czytając o losach amerykańskiej dziennikarki i wielu jej podobnych, aż żal ściska serce, że takie rzeczy dzieją się jeszcze w XXI-wieku.

Książkę polecam wszystkim tym, którzy chcą lepiej poznać oraz zrozumieć kulturę i historię Iranu, a także osobom, które mają ochotę na mądrą i wartościową lekturę, która zmusza do myślenia i pozostaje w czytelniku na długo.

[http://bierziczytaj.blogspot.com]

Roxana Saberi – amerykańska dziennikarka o irańskich i japońskich korzeniach – postanowiła trochę lepiej poznać kraj swojego ojca. W trakcie pobytu w Iranie zaczęła nawet pisać książkę o życiu codziennym i kulturze Irańczyków. Żyjąc w państwie znanym z nagminnego łamania praw człowieka, wrogości wobec dziennikarzy i niechęci do amerykanów, Saberi zapomina, że jest narażona na niebezpieczeństwo. W swojej naiwności liczy na zdrowy rozsądek władz. W 2009 roku zostaje brutalnie zaaresztowana i wywieziona do więzienia Evin, znanego z tortur i masowych egzekucji. Przerażona, zdezorientowana i całkiem sama, musi zmierzyć się z bezwzględnym systemem, który każe jej wybierać między prawdą a wolnością.

Już sam początek wyznań autorki jest niesamowicie intensywny i przytłaczający. Przesłuchania, w których Saberi musiała uczestniczyć, ukazują brutalny świat kłamstw, przemocy psychicznej, bez skrupułów używanej przez śledczych. Zastraszana, pozbawiona snu i możliwości skontaktowania się z rodziną i najbliższymi, autorka musi przez wiele godzin odpowiadać na pytania, które są przerażające w swojej absurdalności. Zarzuty szpiegostwa, uwodzenia mężczyzn w celu otrzymania tajnych informacji, pracy na rzecz Stanów Zjednoczonych, wydają się śmieszne. Jednak w ustach śledczych, którzy wyraźnie wierzą w to, co mówią, nabierają nowego, złowrogiego wydźwięku.

"Mijały godziny, a on ciągle upierał się, że moja książka jest przykrywką dla działań szpiegowskich, ja zaś ciągle zaprzeczałam. Wiedziałam, że żądanie dowodu dla jego oskarżeń mija się z celem. W tym kraju ludziom takim jak Javan ich własne słowa wystarczały jako dowód, by uwięzić kogoś na długie lata."

To właśnie opisy przesłuchań najbardziej mną wstrząsnęły. Choć wiedziałam czego się spodziewać, przedziwna wiara autorki w sprawiedliwość i siłę prawdy sprawiły, że kolejne nieprawdopodobne pytania, kolejne zarzuty, były dla mnie jak silny cios, jak powolne zapadanie się w ruchomych piaskach. W końcu Saberi nie wytrzymuje. Zaprzedaje swoje ideały, bo – po raz kolejny zupełnie naiwnie – wierzy w słowa śledczych. Kłamie, przyznaje się do winy i zgadza się szpiegować na rzecz Iranu.

Dalszy ciąg tej historii to codzienna walka o to, by odzyskać spokój ducha i szacunek do siebie. Roxana wstydzi się swojej decyzji, a jej wstyd pogłębia się, gdy poznaje towarzyszki niedoli – kobiety, które z różnych powodów zostały uwięzione w Evin. Wiele z nich z miało odwagę, by kurczowo trzymać się prawdy, zaprzeczać kłamliwym teoriom śledczych, choćby miało je to kosztować życie. Zachowują przy tym niesamowitą w tych warunkach pogodę ducha. Wiele zawdzięczają bogu i to właśnie wiara w niego, a także lektura Koranu, utrzymuje je przy życiu. Dzięki nim Saberi odzyskuje to, co utraciła – wiarę w prawdę i chęć walki o nią.

"Między światami..." jest także historią, która ukazuje jak wielką siłę mają media. To właśnie one znacząco wpłynęły na los Saberi (choć zapewne rząd amerykański także pociągnął za odpowiednie sznurki). Nagłośniona sprawa amerykańskiej dziennikarki odbiła się szerokim echem na całym świecie. O jej uwięzieniu mówiono w programach informacyjnych, a Reporterzy bez Granic, którzy dowiedzieli się o strajku głodowym autorki, postanowili strajkować razem z nią. Choć śledczy zapewniali Saberi, że nagłośnienie jej sprawy nie wpłynie dobrze na wyrok, że nikt nie przejmie się jej losem, autorka postanowiła upomnieć się o swoje prawa – najpierw cicho, nieśmiało, później krzykiem, z całą mocą i wiarą w siłę prawdy.

"Między światami..." jest książką przejmującą choć nienachalną w swojej formie. Autorka nie próbuje wzbudzić w czytelniku współczucia, nie pragnie poklasku za swoją siłę. Chce tylko opowiedzieć historię swojej niewoli, historię walki o to, co najważniejsze.

"Istnieje prawda i istnieje fałsz, lecz dopóki ktoś upiera się przy prawdzie, nawet wbrew całemu światu, pozostaje normalny."
„Rok 1984” G. Orwell