Helper And Protector: Italian Maestri In Poland (CD)

Czwarta płyta brytyjskiego zespołu wokalnego The Sixteen pod dyrekcją Eamonna Dougana z serii poświęconej muzyce polskiego baroku w niczym nie ustępuje trzem poprzednim. Po monograficznych albumach poświęconych Bartłomiejowi Pękielowi (2013) i Grzegorzowi Gerwazemu Gorczyckiemu (2015) oraz płycie "The Blossoming Vine. Italian Maestri in Poland" (2014) przyszedł czas na kontynuację wątku włoskich kompozytorów na dworze Zygmunta III Wazy. Tym razem centralną postacią jest Luca Marenzio, a towarzyszą mu Asprilio Pacelli i Vincenzo Bertolusi, których utwory znalazły się już w albumie "The Blossoming Vine". Luca Marenzio w serii The Sixteen pojawia się po raz pierwszy, lecz za to, można rzec, z impetem. Mamy bowiem przed sobą pierwsze na świecie nagranie wszystkich części jego mszy-parodii "Missa super Iniquos odio habui", której części Credo, Sanctus i Agnus Dei były uważane za zaginione po drugiej wojnie światowej, a które odnalazła i przygotowała do wykonania polska muzykolog prof. Barbara Przybyszewska-Jarmińska.
"Missa super Iniquos odio habui", jak sama nazwa wskazuje, powstała w oparciu o motet "Iniquos odio habui", również umieszczony na płycie. Jej prawykonanie, pod batutą samego kompozytora, odbyło się 13 października 1596 roku w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie z okazji wizyty nuncjusza papieskiego kard. Enrico Caetaniego. Towarzyszący kardynałowi mistrz ceremonii Giovanni Paolo Mucante musiał być pod wrażeniem wysłuchanego utworu, gdyż – a podobno nie czynił tego często – zanotował ten fakt w swoim diariuszu. Dziś, dzięki współpracy polsko-brytyjskiej, do której przyczynia się Instytut Adama Mickiewicza (czyli culture.pl), melomani na całym świecie mogą sobie wyobrazić muzyczną świetność Warszawy i Krakowa pod rządami króla Zygmunta III Wazy.
The Sixteen, profesjonalni w każdym calu, pozwalają słuchaczowi odkryć niezwykły kunszt włoskich kompozytorów związanych z polskim dworem. Śpiewają tak, jak winno się śpiewać utwory tego okresu: prosto i szlachetnie. Cieszą ucho łagodne wejścia głosów, równe kadencje, eleganckie zamykanie fraz, wyrazista, ale nieprzesadna dykcja, staranne przebiegi ósemkowe i szesnastkowe, wykonane w punkt, z zachowaniem równowagi między legato a staccato. Dziwią czasem szybkie tempa (w "Timor Domini" Bertolusiego i "Iubilate Deo omnis terra" Marenzia), ale dzięki temu kontrastują z niespiesznie płynącą Mszą. Zespół dobrze się odnajduje zarówno w odcinkach o fakturze polifonicznej, jak i homofonicznej. Sprawia przyjemność śledzenie dialogów między chórami – dwoma, trzema, a nawet czterema w "Christus resurgens" Pacellego. Wyjątkowym smakiem na tle tej polichóralności, może nawet trochę przytłaczającej, choć to przecież cecha charakterystyczna tego repertuaru, odznacza się fragment Benedictus z Mszy Marenzia, skomponowany na zredukowaną obsadę, po dwa najwyższe głosy z każdego z dwóch chórów. Przy okazji pozwala on zwrócić uwagę na ciekawe brzmienie męskich altów – wśród członków The Sixteen śpiewających tym głosem jest trzech panów i jedna pani.
W parze z profesjonalizmem wykonania idzie wysoka jakość wydawnictwa. Obszerne omówienie prof. Barbary Przybyszewskiej-Jarmińskiej w książeczce płytowej (również po polsku!), tłumaczenie wszystkich tekstów wraz z podaniem ich źródeł oraz komentarz od dyrygenta o tym, jak doszło do nagrania – to wszystko ma nieocenioną wartość edukacyjną. Jedyną rzeczą niewyjaśnioną i niezrozumiałą jest układ utworów na płycie, w szczególności wetknięte pomiędzy kolejne części Mszy utwory Bertolusiego. Trudno uzasadnić tę decyzję liturgicznie, jako próbę odtworzenia toku prawdziwej mszy, gdyż antyfona maryjna "Sancta Maria, succure miseris" oraz pochodzące z nabożeństw wielkopostnych i za zmarłych "Peccantem me quotidie" dość odlegle wiążą się z "Iniquos odio habui", a swoją obecnością przerywają ciągłość Mszy Marenzia, będącej wszak jednym utworem. Jest to jednak jedyna rzecz, do której można mieć zastrzeżenie.
Cieszy fakt, że Brytyjczycy doceniają i interesują się muzyką polską i z Polską związaną. Będąc uznaną marką, The Sixteen przy okazji popularyzuje twórczość, która nawet dla naszych rodaków jest często nieznana. Jeśli następstwo elementów tej serii płytowej nie jest przypadkowe, to czas teraz znowu na monografię jakiegoś kompozytora. Kto to będzie? Miejmy nadzieję, że usłyszymy.