Edward Śmigły-Rydz. Następca komendanta. Materiały do biografii (okładka  miękka, 11.2013)

Książka raczej dla pasjonatów historii - takich, którzy nie zadowalają się naukowym opracowaniem lub popularnonaukowym esejem, ale także samodzielnie lubią podrążyć dokumentację źródłową (tu: inne opracowania oraz dokumenty cytowane przez autorów).Jest to więc książka dla czytelników zaawansowanych w wiedzy o genezie wybuchu i pierwszych latach przebiegu II wojny światowej oraz o ekipie rządzącej II RP, ze szczególnym uwzględnieniem postaci marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza.
Pod względem merytorycznym książka składa się z 5 odrębnych części (pomijając wstęp, spisy treści, indeksy, bibliografię, etc.). W telegraficznym skrócie kilka zdań o każdej z nich.

1. Szkic do portretu.
Jest to rzeczywiście zaledwie „szkic” - raptem 33 strony na ogólną objętość 545 stron całej książki. Autorzy w sposób b. zwięzły i skrótowy przedstawiają życiorys marszałka, co zwłaszcza dziwi w aspekcie zebranego przez nich potężnego materiału źródłowego. No, ale są to tylko materiały do biografii (jak głosi podtytuł książki), a nie biografia sensu stricte. Tym bardziej więc panowie powinni wystrzegać się błędów, a mimo to im się przydarzyły. Na str. 11 twierdzą, że (cyt.) „Rodzina Marii była prawosławna, z tego powodu rodzice Edwarda brali ślub w cerkwi”. A na str. 45 przytaczają informację, że ów ślub odbył się dn. 12 lutego 1885 r. w cerkwi greckokatolickiej w Brzeżanach. Czy przypadkiem panowie autorzy nie pomylili wyznania prawosławnego z greckokatolickim? Bo to chyba zasadnicza różnica. Ponadto na str. 43 używają nieprawidłowej pisowni nazwiska Ksawerego Pruszyńskiego, (cyt.) „Prószyński”, oraz sformułowania (cyt.) „Narodowego Wodza” zamiast „Naczelnego Wodza”.

2. Kronika wydarzeń.
Jest to najbardziej obszerna i wartościowa część omawianego opracowania. Na ponad 300 stronach autorzy zamieścili kalendarium wydarzeń: od 12 lutego 1885 r. (ślub rodziców przyszłego Marszałka Polski) do 30 stycznia 1942 r. (data formalnej notatki w dzienniku szefa Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie o śmierci i pogrzebie w Warszawie marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza).
Znajdziemy tu m.in. też informacje o takich tajemniczych faktach, jak:
- dość swobodnym (choć oczywiście incognito) poruszaniu się marszałka Śmigłego-Rydza na Węgrzech (od 16 grudnia 1940 r. do 27 października 1941 r.), po ucieczce z miejsca internowania w Rumunii,
- utworzeniu przez marszałka na Węgrzech organizacji pn. „Obóz Polski Walczącej”, niepodporządkowanej Rządowi RP w Londynie,
- spotkaniu Edwarda Śmigłego-Rydza z Komendantem ZWZ Stefanem Roweckim „Grotem”, odbytym pomiędzy 4 a 26 listopada 1941 r. w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 4/2,
- spotkaniu dn. 29 listopada 1941 r. z S. Witkowskim (komendantem „Muszkieterów” - organizacji jeszcze wówczas niepodporządkowanej ZWZ) w celu wyprawienia por. Szatkowskiego jako kuriera marszałka do Armii Polskiej w ZSRR,
- dość nagłej śmierci marszałka dn. 2 grudnia 1941 r., (cyt.) „po silnych bólach”, w mieszkaniu przy ul Sandomierskiej 18/6 w Warszawie,
- zabalsamowaniu dn. 3 grudnia 1941 r. zwłok marszałka w tymże mieszkaniu; osoby mające choć blade pojęcie o anatomii i fizjologii człowieka, wiedzą iż zabieg taki (polegający m.in. na usunięciu płynów i niektórych wewnętrznych części organizmu) jest raczej trudny do przeprowadzenia w warunkach domowych,
- pogrzebie marszałka dn. 6 grudnia 1941 r. na Powązkach w Warszawie, pochowanie go pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

3. Opinie współczesnych.
Znajdziemy tu opinie o Edwardzie Śmigłym-Rydzu, autorstwa:
- marszałka Piłsudskiego,
- wojskowych i dyplomatów II RP,
- Melchiora Wańkowicza,
- Sławy Wendowej (żony płka Zygmunta Wendy, „przybocznego” oficera marszałka).
Większość ww. opinii, zwłaszcza odnoszących się do okresu sprzed wybuchu wojny, jest zdecydowanie pozytywna.

4. Artykuły, przemówienia, rozkazy.
Są to wszystko dokumenty podpisane przez Edwarda Śmigłego-Rydza i chyba (w większości) jego osobistego autorstwa. Na uwagę zasługuje zwłaszcza ostatni - pt. „Raport. Czy Polska mogła uniknąć wojny?”. Autor, czyli sam Śmigły, omawia politykę zagraniczną II RP, a na tytułowe pytanie daje odpowiedź (cyt., str. 460) „Nie mogło być wątpliwości, że w razie przyjęcia niemieckich propozycji w odniesieniu do Rosji, po najpomyślniej nawet przeprowadzonej kampanii - wojska niemieckie, przeszedłszy raz przez Polskę, nie chciałyby się wycofać co najmniej z naszych dzielnic zachodnich, a pozostała część Państwa Polskiego spaść by musiała do roli wasala Rzeszy”.
Szkoda, że marszałek nie dożył 1945 r. i nie poznał faktycznej sytuacji Polski w dacie zakończenia II wojny światowej.

5. Generałowie awansowani w latach 1935-1939.
Autorzy książki zamieścili tu krótkie biogramy wszystkich generałów awansowanych na wniosek Edwarda Śmigłego-Rydza. Szkoda, że przy jednym z najważniejszych z nich, gen. Wacławie Stachiewiczu (szefie sztabu Naczelnego Wodza podczas kampanii wrześniowej), zauważamy rażący błąd edytorski na str. 473 - biogram generała kończy się na dacie 5 czerwca 1935 r.