Shenzhen (okładka  miękka)

POPKULTUROWY KOCIOŁEK: Nie tak dawno nasz rynek wzbogacił się o album Shenzhen autorstwa Guya Delisle’a. Kanadyjskiego twórcy komiksowego i uznanego animatora, którego prace już wcześniej pojawiały się w ofercie wydawnictwa Kultura Gniewu. Tym razem komiksowi fani mogą sprawdzić jedno z jego pierwszych dzieł, w którym stara się on zaprezentować obraz życia toczącego się w wielkim mieście Państwa Środka. Album można potraktować jako swoistego rodzaju pamiętnik z podróży służbowej, jaką autor odbył w końcówce lat 90. Został on wysłany do tytułowego miasta Shenzhen, w celu nadzorowania prac końcowych nad kreskówką dla dzieci. Trzy miesiące spędzone w Chinach jako osoby z zewnątrz, nieznającej języka, obyczajów i różnych zawiłości kultowych, stały się doskonałą podstawą do pokazania wielu napotkanych przez niego trudności. Jako baczny obserwator otaczającego go życia, pokusił się on również o ukazanie w swoim komiksowym dziele zawiłości nowego i obcego dla niego świata. Nie jest to tytuł, po który należy sięgnąć, jeśli szuka się widowiskowej i epickiej historii. Mamy tutaj do czynienia, z dziełem którego naprawdę trudno jest jednoznacznie zaszufladkować do jednej konkretnej kategorii. Delisley na kolejnych stronach komiksu prezentuje bowiem wygląd swojego życia w obcym miejscu. Całość naznaczona jest więc banalnością i szarością normalnej codziennej egzystencji. Ten obyczajowy element albumu kontrastowany jest z mocno komediową otoczką, dzięki której kolejne strony wypełnione „zwyczajnością”, pochłania się z niekłamaną przyjemnością. Na 150 stronach obserwujemy więc jego zmagania z podwładnymi, poszukiwaniami dobrych tłumaczy, których wiecznie brakuje czy na przykład trudnościami zamówienia jedzenia. Do tego wszystkiego dochodzą ukazane przez niego różne incydenty, które mogą wydawać się dla czytelnika dość zabawne. Dobrze obrazują one jednak odmienność Chin lat 90. i panujących tam zasad. Pod wierzchnią warstwą obyczajowo-komediowo-podróżniczych wspomnieć, nie zabrakło tutaj również odrobiny głębszego spojrzenia na Chiny i tamtejszych mieszkańców. Największą uwagę twórca skupia na „wolności” i kontroli przez państwo niemal każdego elementu życia obywatela. Jednocześnie jest on świadomy tego, że jako „obcy” widzi tylko to, na co władze kraju mu pozwalają. Obcując z tym dziełem w obecnych czasach, należy jednak pamiętać, że przez ostatnie kilkanaście lat w Państwie Środka zaszły pewne zmiany (chociaż niektóre zakusy władzy pozostały takie same). Jest tutaj również trochę zbyt „przesadzonych” sformułowań i przemyśleń (ocena subiektywna), skupiających się głównie na zwyczajach mieszkańców wsi, gdzie autor wydaje się być trochę zbyt „arogancki”. Album wypełniony jest czarno-białymi rysunkami wykonanymi ołówkiem i tuszem. Nie będę ukrywał, że nie jestem entuzjastom tego rodzaju komiksowej „sztuki”, która prezentuje dość surową formę z niekiedy dość umownymi szczegółami. Trudno jednak nie dostrzec tego, że taka forma prac nieźle łączy się z opisywaną „szarą” codziennością, nadając jej sporej nietuzinkowości i humorystycznego sznytu.

W 1997 roku Guy Delisle zostaje wysłany do Shenzhen w celu nadzorowania prac nad filmem animowanym francuskiej produkcji. Jego pobyt na południu Chin stanowi kompletne zderzenie wschodu z zachodem, ich obyczajowości, wielkomiejskiej kultury życia, wzajemnych stereotypów i uprzedzeń, które nie mają racjonalnych podstaw, albowiem punkt widzenia zależy od punktu siedzenia, zwłaszcza że perspektyw, z jakich Guy Delisle przedstawia swoją chińską codzienność jest wiele. Częstokroć pojawiają się w niej sytuacje znamienne dla kultury zachodu. Shenzhen jest dynamicznym miastem, odzwierciedlającym szybki postęp Państwa Środka, wobec czego doczekało się przydymionej oprawy, właściwej dla ukazania uprzemysłowienia kraju, przeludnienia tamtejszych miast, wiecznego galopu mieszkańców, nieustannego zgiełku, a także zanieczyszczenia środowiska, z czym obecne Chiny zmagają się w mniej bądź bardziej nieudolny sposób. Guy Delisle jawi się odbiorcy jako pesymista, wielokrotnie odliczający dni do wylotu, choć bywają momenty, w których łapie się na przyzwyczajeniu do sytuacji z początku dla niego niezrozumiałych. Podobnie jak w innych przeczytanych przeze mnie komiksach, w tym również przedstawiono rzeczywistość ze sporym dystansem do wszystkiego i wszystkich, z którymi Guy Delisle zetknął się podczas pobytu w Państwie Środka. Zdarzają się momenty, gdy Shenzhen nie jest takie złe, a całą z pewnością nie wtedy, gdy autorowi przychodzi odwiedzić Hongkong, przedstawiający najbardziej pożądany wizerunek Chin, lecz jakże niedostępny dla przeciętnego Chińczyka. Jakkolwiek po raz pierwszy wydano komiks w 2000 roku, ukazane w nim sytuacje mogłyby wydarzyć się tu i teraz, a co świadczy o tym, że mimo upływu lat doświadczenia autora nadal pozostają tak samo aktualne i wzruszające, co ponad 20 lat temu.