Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe zjednoczenie wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944–1956 (okładka  twarda, 10.2017)

To chyba pierwsza całościowa próba ujęcia w jednym tomie całej historii powojennego podziemia narodowego oraz jego struktur politycznych. Niestety, autorzy nie przyłożyli się w mojej ocenie należycie starannie do swej pracy badawczej. Przykładowo, mimo iż informują o antyukraińskim rozkazodawstwie lubelskiego NSZ z wiosny 1945 r., niezgodnie z prawdą i użytymi źródłami próbują udowodnić, jakoby zbrodni w Wierzchowinach 6 czerwca 1945 r. dopuścił się, oprócz zgrupowania NSZ kpt. Mieczysława Pazderskiego "Szarego" (który wiosną 1945 r. otrzymał awans na majora NSZ), także poakowski oddział Bolesława Sobieszczańskiego "Pingwina", który w trakcie pacyfikacji był w drodze na Chełm, gdzie poakowscy konspiratorzy planowali rozbić więzienie UB. Obława UB i NKWD za uciekającym spod Wierzchowin zgrupowaniem NSZ "Szarego" zatrzymała oddział "Pingwina" w Tuczępach koło Grabowca w powiecie zamojskim, a więc sporo kilometrów przed Wierzchowinami. Akcję oddziału NZW Józefa Zadzierskiego "Wołyniaka" w Piskorowicach, podjętą przeciwko miejscowym Ukraińcom szykującym się do wyjazdu do USRR 18 kwietnia 1945 r., autorzy za Tomaszem Berezą mylnie nazywają "odwetowo - prewencyjną", mimo że pomiędzy masakrą w Wiązownicy, z którą Bereza próbował połączyć pacyfikację Piskorowic, minęło zbyt mało czasu, a po zbrodni oddział "Wołyniaka" dokonywał w okolicy dalszych zabójstw Ukraińców, kierując się na Cieplice, gdzie wymordowaniu ludności ukraińskiej zapobiegł plutonowy Józef Materna, komendant posterunku MO wywodzący się z Armii Krajowej. Twórcy "Przeciwko Pax Sovietica" nader łaskawie odnoszą się też do Romualda Rajsa "Burego", eksponując wyznanie prawosławne dwóch żołnierzy z jego oddziału jako "dowód" na to, że działania Rajsa nie miały nic wspólnego z czystką etniczną, a już na pewno nie z ludobójstwem. Kłopot w tym, że Mikołaj Kuroczkin "Leśny" i Włodzimierz Jurasow "Wiarus" wywodzili się z białej emigracji i mieszkali na ziemiach należących do II RP już od dawna. Mieli też duży staż w polskiej konspiracji, a pochodzenie z "białej" emigracji rosyjskiej chroniło ich przed podejrzeniami o komunizowanie. Kuroczkin wycofał się z oddziału "Burego" już w 1945, a Jurasow, pochodzący z drobnoszlacheckiej rodziny rosyjskiej, uczestniczył w pacyfikacji wsi białoruskich, w czym niewątpliwie pomogła mu istniejąca między nim a jego ofiarami przegroda klasowa. Również użycie przykładu Stanisława Ostwinda - Zuzgi jako rzekomego "dowodu" na brak antysemityzmu w szeregach podziemia narodowego wydaje się być chybione, ponieważ był on od 1920 r. katolikiem i nie wiadomo, czy nacjonaliści wiedzieli o jego żydowskim pochodzeniu, kiedy w latach 1944 - 1945 sprawował stanowisko Komendanta Powiatu Węgrów NSZ. Na wyczucie recenzenta praca pisana wyraźnie pod z góry założoną tezę.

Wartościowa książka historyczna napisana przez wybitnych historyków. Temat który był dotychczas poruszany marginalnie. Świetna monografia NZW.

Bardzo dobra książka, ważna publikacja poświecona Podzmiu narodowemu w walce z okupantem niemieckim i sowieckim.