Mianem Złotej Ery Hollywood, nazywanej także Starym Hollywood, określany jest narracyjny i wizualny styl kina amerykańskiego od czasu po pierwszej wojnie światowej do początku lat 60. XX wieku. Warto dodać, iż historycy do dziś spierają się, w który momencie wyznaczyć należy początek tego okresu: jedni opowiadają się za startem wraz z erą kina niemego, inni - za startem wraz z początkiem ery kina udźwiękowionego. Był to niezwykły czas, który wykreował niezapomniane gwiazdy, takie jak Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor, Humphrey Bogart, Laurence Olivier, Ingrid Bergman, Gregory Peck, Lauren Bacall, Audrey Hepburn, Ava Gardner, Gene Kelly czy Henry Fonda. Był to także czas eksperymentowania z techniką filmową (pod kątem dźwięku, obrazu; rejestrowania ich i odtwarzania w kinach), kreowania nowych gatunków oraz coraz większej swobody dla scenarzystów i reżyserów.
Przeminęło z wiatrem (okładka twarda)
Narodziny dźwięku
W 1927 roku na ekrany amerykańskich kin trafił pierwszy film dźwiękowy, który dosłownie zrewolucjonizował amerykański show biznes. „Jazz Singer” („Śpiewak jazzbandu”) z Alem Johnsonem co do zasady był klasycznym filmem niemym, bo dialogi wciąż przedstawiano w nim z pomocą tabliczek, jednak znalazły się w nim sceny z muzyką i melorecytacją, realistycznie zsynchronizowane z obrazem. W ciągu dwóch lat od premiery technika została udoskonalona, a większość kin w Stanach dostosowana została do wyświetlania właśnie takich obrazów. „Talkies”, bo tak potocznie je nazywano, dały twórcom możliwości, które przy braku kwestii mówionych były po prostu nieosiągalne: komunikowania amerykańskiego stylu i wartości w sposób dużo bardziej sugestywny. Dzięki udźwiękowieniu (dialogom, ścieżce muzycznej oraz efektom specjalnym) film stał się najbardziej wyrazistym i efektywnym środkiem komunikowania masowego. Zmieniły także wymagania stawiane aktorom - nie wystarczył już tylko atrakcyjny wygląd, istotne były też barwa i tembr głosu, a przede wszystkim umiejętność wyraźnego, sugestywnego i wiarygodnego wygłaszania kwestii. To wtedy klarować zaczął się rynek wytwórni kinematograficznych, z tzw. wielką piątką na czele. Należały do niej studia filmowe Paramount, MGM, Warner Bros, RKO oraz FOX.
The Fred Astaire Collection (DVD)
W latach 20. i 30. produkowano rocznie średnio ponad 800 filmów (dziś jest to około 500), wśród których do najpopularniejszych gatunków należało kino gangsterskie, westerny, musicale i melodramaty. W widowiskowy, rozrywkowy sposób pozwalały one celebrować najważniejsze amerykańskie wartości: optymizmu, dążenia do sukcesu, ambicji i odwagi. Na długie lata kino stało się najbardziej lubianą i wyjątkowo egalitarną rozrywką, dostępną zarówno dla najbogatszych, jak i najbiedniejszych warstw społecznych.
Wielka Depresja i wielkie produkcje
Chociaż przez pierwsze dwa lata od „czarnego czwartku” amerykańskie kina i wytwórnie filmowe nie tylko nie zanotowały spadków dochodów, ale wręcz ich duży wzrost, to na początku lat 30. kryzys dotknął także branżę filmową. Niektórzy twórcy, aby przetrwać, postanowili produkować niskobudżetowe, mało ambitne filmy, które dziś określamy mianem „kina klasy B”. Inne wytwórnie przy sporych wyrzeczeniach (Paramount zmuszony był np. sprzedać ¼ swoich udziałów), przetrwały najgorsze czasy, a już pod koniec dekady powróciły do kręcenia monumentalnych, drogich obrazów, takich jak „Przeminęło z wiatrem” czy „Czarnoksiężnik z Oz” (obydwa wyprodukowane w 1939 roku przez MGM). Stanowią podręcznikowe wręcz przykłady dzieł właściwych dla Złotej Ery Hollywood: wysokobudżetowych, zapierających dech w piersiach, a także podnoszących na duchu w obliczu kryzysu ekonomicznego (Wielka Depresja) i militarnego drugiej wojny światowej. Najważniejsze są tu dwa kluczowe elementy: gwiazda wcielająca się w główną postać (w przypadku „Czarnoksiężnika z Oz” kochana przez miliony Judy Garland, w „Przeminęło z wiatrem” - charyzmatyczny Clark Gable i piękna Vivien Leigh) oraz adaptacji znanej i lubianej powieści lub sztuki teatralnej. Biorąc pod uwagę inflację, „Czarnoksiężnik z Oz” do dziś jest najlepiej zarabiającym filmem w historii kina; ugruntował też pozycję MGM jako specjalistów od wielkich, drogich, epickich produkcji. „Przeminęło z wiatrem” otrzymało aż osiem Oscarów, w tym pierwszą w historii statuetkę przyznaną osobie nie-białej: Hattie McDaniel, nagrodzona za rolę Mammy, nie została jednak wpuszczona do sali, gdzie laury rozdawano.
Czarnoksiężnik z Krainy OZ 4K (Blu-ray Disc)
Aktorzy, czyli własność studia filmowego
W Złotej Erze Hollywood każde studio z wielkiej piątki (a także mniejsze, ale ważne dla całego przemysłu podmioty) wyróżniało się i specjalizowało w czymś innym: RKO słynęło z muzycznego gustu i świetnych ścieżek dźwiękowych (musicale z Fredem Astairem i Ginger Rodgers), Columbia z filmów klasy B, zaś wspomniane MGM - z wielkich gwiazd, wielkich budżetów i wielkich scenografii. Paramount postrzegany był jako najbardziej „europejskie” studio (przede wszystkim za sprawą ściągnięcia z Niemiec czy Wielkiej Brytanii wielu wybitnych twórców) i wyprodukował filmy takie jak „Szanghaj Ekspres” czy „Maroko”. Warner Bros. okrzyknął się „wytwórnią klasy pracującej”, wypuszczając na rynek średnio-budżetowe melodramaty czy kino gangsterskie, takie jak „Wróg publiczny” z Jamesem Cagneyem. Nad doskonaleniem się w obszarze swojej „ekspertyzy” czuwali tzw. head producers, których pozycja w świecie filmowym była ogromna - to oni decydowali o tym, jakie filmy zostaną nakręcone, kto w nich zagra, kto je wyreżyseruje i jak będą dystrybuowane.
Wpływ reżysera na kształt jego dzieła był niewielki i to samo tyczyło się samych aktorów. Obecnie trudno to sobie wyobrazić, ale w latach od lat 30. do 60. w zasadzie byli oni własnością wytwórni filmowych: kontrakty regulowały m.in. ilość filmów, w których muszą wystąpić (oczywiście nie było mowy o zagraniu w obrazie konkurencyjnego studia); nie można było odmówić udziału w jakimkolwiek projekcie. W każdej umowie znajdował się zapis o konieczności mieszkania w odległości maksymalni dwóch godzin drogi od studia. Na porządku dziennym były zmiany imion - najsłynniejsza to oczywiście Marilyn Monroe, urodzona jako Norma Jean Mortenson, warto jednak wspomnieć o Rocku Hudsonie (Leroy Harold Scherer Jr.), Judy Garland (czyli Frances Gumm) czy Carym Grancie (Archibald Alexander Leach). Kontrolowano także życie prywatne artystów i kreowano ich publiczne wizerunki, co miało na celu oczywiście zwiększenie sprzedaży biletów. Specjaliści od PR-u stali się etatowymi pracownikami każdej wytwórni już w latach 20. i zajmowali się nie tylko czuwaniem nad markami osobistymi gwiazd należących do studia, ale także szukaniem kompromitujących informacji na temat konkurencji.
Narodziny gwiazdy (Edycja specjalna 1954) (DVD)
Zmierzch Złotej Ery Hollywood
Chociaż schyłek Złotej Ery Hollywood datowany jest na początek lat 60., proces ten zaczął się dużo wcześniej, bo już w 1948 roku. Amerykański Sąd Najwyższy zdecydował wówczas, iż studia filmowe, będąc właścicielami zarówno samych wytwórni, jak i sieci dystrybucji oraz kin i kinoteatrów, łamią prawo antymonopolowe. Nakazano więc sprzedaż kin - od tego momentu studia mogły „jedynie” produkować swoje filmy i sprzedawać prawa do wyświetlania ich różnym sieciom. To zapoczątkowało powolny spadek znaczenia i wpływów ogromnych wytwórni. Drugim elementem było oczywiście pojawienie się i upowszechnienie telewizji oraz postępująca suburbanizacja amerykańskich miast i miasteczek: coraz więcej rodzin mieszkało na mniej lub bardziej zamożnych przedmieściach, daleko od centrów i kin.
Studia filmowe próbowały walczyć z tym zjawiskiem poprzez otwieranie licznych kin samochodowych, jednak ostatecznie telewizyjny, masowy i dysponujący coraz większymi środkami przeciwnik okazał się silniejszy i, co najważniejsze, znacznie bardziej atrakcyjny dla widza. Nie bez znaczenia były tutaj również pieniądze: inwestorzy i reklamodawcy coraz chętniej zostawiali je nie w studiach filmowych, ale w stacjach telewizyjnych, oferujących zarówno product placement, jak i klasyczne spoty reklamowe, z roku na rok coraz bardziej dostosowane do potrzeb i oczekiwań grup docelowych.
Lata Złotej Ery Hollywood były latami kluczowymi dla kinematografii - nie tylko w Stanach ale i na całym świecie. W tym czasie stworzono, testowano i doskonalono mnóstwo technik, które stały się podwalinami dla kina, które znamy i kochamy dzisiaj.
Komentarze (1)
Komentarze
SIT TRANSIT GLORIA MUNDI ...