Psychoanalityczna podróż przez największe dzieła kinematografii światowej, czyli „Z-boczona historia kina” trafiła niedawno na sklepowe półki w formacie DVD. Przewodnikiem i narratorem w tej wyprawie jest słynny filozof słoweński Slavoy Żiżek. Film w reżyserii Sophie Fiennes jest tegorocznym zdobywcą nagrody studentów Uniwersytetu Warszawskiego na Festiwalu Planete Doc Review 2007.

„Kino to najbardziej zboczona ze sztuk. Nie daje nam tego, czego pożądamy - mówi jak mamy pożądać”
Slavoy Żiżek

„Z- boczona historia kina” zabiera widza w podróż przez największe dzieła sztuki filmowej. Przewodnikiem i narratorem po tej wyprawie jest, charyzmatyczny słoweński filozof Slavoj Žižek. Žižek to również komentator poglądów słynnego teoretyka psychoanalizy Jacquesa Lacana. Slavoj Žižek prezentuje swe poglądy zawarte w książce na temat kina wychodząc z założenia, że każda teoria wymaga przykładów. „Moją wielką obsesją
jest jasność i przejrzystość teorii. Potrafię odtworzyć linię myślową twórcy, jeśli mogę zilustrować ją sceną z filmu. Zboczona historia kina to film o tym, co psychoanaliza może powiedzieć na temat kina.”

W podzielonym na trzy części filmie-wykładzie filozof prowadzi rozmyślania nad charakterem medium filmowego i ludzką naturą. Na warsztat bierze sceny i motywy z wielkich klasyków, takich jak „Kacza zupa”, „Dyktator”, „Ptaki”, „Psychoza” czy „Rozmowa”. Łącznie ilustracją są fragmenty z ponad 40 tytułów, między innymi „Matrix”, „Mulholland Driver”, „Egzorcysta”, „Alicja w krainie czarów”, „solaria”, „Podziemy krąg”, „Persona”, „Oczy szeroko zamknięte”, „Trzy kolory-niebieski”, „Obcy…”, „Pianistka”, „Dogville” i inne.

„Z-boczona historia kina” wciąga widza od pierwszej minuty i choć film trwa 150 minut, trzyma w napięciu do końca. Dowiadujemy się dużo o naturze sztuki filmowej, o percepcji dzieła filmowego. Dzięki Žižkowi film ani na chwilę nie wytraca tempa i napięcia. Dialektyka w służbie psychoanalitycznego opisu filmów nie wydaje się odkryciem Ameryki jednak metoda zaczerpnięta ze szkoły Freuda jest dla Zižka tylko partyturą. Analizy scen filmowych w jego wykonaniu przypominają bowiem popisy wirtuoza i prowadzą do wniosków niekiedy daleko wykraczających poza przyzwyczajenia widowni. W trakcie wykładu Slavoj Žižek zamienia się w mistrza ceremonii, z wdziękiem znajduje punkt zaczepienia, następnie rozkłada akcenty, krystalizuje myśl i podaje ją w nie pozbawiony uroku i humoru sposób. Reżyserka Sophie Fiennes w przemyślany sposób dobiera wnętrza i komponuje przestrzeń, w której filozof ogłasza swe rewelacje. W filmie z jego udziałem wszystko okazuje się ważne: wyraźnie słowiański akcent i błyskotliwe tezy, wzbogaca on niekiedy brakiem opanowania i autoironią. Jedno jest pewne: takiego wykładu filmowego jeszcze nie widzieliście!

„W trakcie realizacji Z-boczonej historii kina nie było gotowego scenariusza w tradycyjnym sensie tego słowa. Był tylko bardzo długi wywiad nagrany ze Slavojem. Tak czy inaczej, z wyprzedzeniem zostały przygotowane rzeczy, które pomagały w utrzymaniu porządku w trakcie wywiadów. Mieliśmy więc spisane teorie dostarczone przez samego Žižka jego książkach i jego notatki, które wspólnie służyły nam za mapę w trakcie zdjęć.
Od tego momentu same zdjęcia były wielką przyjemnością. Žižek miał wiele przestrzeni na wywód teoretyczny - kręciliśmy go w długich 10 – 15 minutowych ujęciach, często kończących się jego siarczystym „K… a, moglibyście już ciąć!”. Niekiedy powtarzaliśmy wybrane wypowiedzi w różnych lokacjach i dekoracjach aby ułatwić sobie późniejszy montaż. Niekiedy całkiem nowe idee same pojawiały się w trakcie rozmów na planie. Jednym z głównych celów było zarejestrowanie poglądów Žižka na temat kina, ale i zapisanie samego procesu myślowego, będącego formą performance’u, czegoś uchwyconego i żywego tylko w chwili rejestracji.
Rezultatem tych sesji było 20 godzin materiału, z których zostały złożone Części 1, 2 i 3. Žižek nie uczestniczył w tym procesie. Materiał składałam na montażu off-line’owym (analogowym) poszukując przecinających się ze sobą myśli i spostrzeżeń. Po fakcie trudno
sobie wyobrazić proces montażu takiego materiału przy użyciu przed-cyfrowych metod.
Elementem decydującym o montażu była klarowność - aby lektura filmu stała się tak płynna jak to tylko możliwe. Niesamowitym doświadczeniem było śledzenie procesu, w którym obrazy z wielkich dzieł kina wmontowane do Z-boczonej historii kina zaczynały wchodzić w interakcję z teorią; obrazy i sekwencje wydawały się coraz bardziej nabierać właściwego kształtu, dopasowywać i przylegać do siebie, jak dobrze skrojona sukienka”.
Sophie Fiennes, 2006

Za sprawą tego dokumentu zaczniecie z dumą nazywać siebie zboczeńcami”
Thom Powers, Toronto Film Festiwal 2006

„Nie trzeba się zgadzać z poglądami Żiżka, żeby docenić wyjątkowość i odświeżającą siłę jego spojrzenia. Jest w tym wiele uciechy i nauki zarazem.”
San Francisco Chronicle

„Pomysły Žižka... są często zabawne i prowokacyjne, czy to wtedy gdy pojawia się w kikupoiętrowym domu Normana Batesa w “Psychozie” czy wtedy, gdy postanawia zilustrować poglądy Freuda na temat superego, ego i id grą Braci Marx albo wtedy gdy decyduje zmierzyć się z dziełami Davida Lyncha i odkrywa przed widzem, niemal każdy aspekt ludzkiej seksualności.”
Hollywood Reporter

„Pisarz Slavoj Zizek i reżyserka Sophie Fiennes łączą siły aby zabrać widzów w pełną dobrej rozrywki i zarazem głęboko pouczającą wyprawę na najdalsze obszary psychoanalizy poprzez filmowe światy.”
Herald Tribune

„Niesforny myśliciel i krytyk Slavoj Zizek dostarcza rozrywki najwyższej próby proponując błyskotliwy przegląd współczesnego kina... Ogromnie pobudzające dzieło.“
The Guardian

„Wirtuozerskie połączenie obrazu i myśli, „Z-boczona historia kina” to strumień
świadomości biegnący poprzez umysł Słoweńskiego filozofa i psychoanalityka Slavoja
Žižka… wyciągnięty na światło dzienne z pewnością i poczuciem humoru przez reżyserkę
Sophię Fiennes.”
Variety

„Slavoj Žižek to gospodarz lubiący zabawę i prowokację… jego tryskająca
entuzjazmem opowieść zachęci widzów żeby spojrzeli na kino od innej strony. Fiennes
inteligentnie umieszcza Žižka w dekoracjach scen, które filozof następnie omawia.”
The Times

Mayfly/I.J.