Wrastające paznokcie – jak zapobiegać i leczyć?

Budowa paznokcia – dlaczego paznokcie wrastają?

Zanim przejdziemy do szczegółowego omówienia problemu wrastających paznokci, przypomnijmy podstawowe wiadomości o ich budowie anatomicznej. Paznokieć wyrasta z korzenia osadzonego w macierzy, ukrytej fałdem naskórka. Dalej, w kierunku opuszki palca, macierz przechodzi w łożysko paznokcia, które jest niejako spodnią stroną płytki paznokciowej. Na końcu paznokieć oddziela się od opuszki palca, tworząc wolny brzeg paznokcia. Po bokach brzegi płytka paznokciowej są ściśle otoczone przez niewielkie fałdy skóry, zwane wałami paznokciowymi. Czasem – najczęściej w przypadku paznokci u stóp, szczególnie paluchów – brzegi paznokci wrastają w boczne wały paznokciowe, powodując ból, obrzęk i stan zapalny. Z początku ból lub obrzęk bywa niewielki, jednak w miarę postępu tego procesu może się zaostrzać i powodować uraz tkanek, infekcje powstałych ran, krwawienie, ropienie, a nawet rozrost ziarniny, zwanej potocznie „dzikim mięsem”. W tym stadium palec może bardzo boleć, do tego stopnia, że zwykłe chodzenie lub dopasowanie obuwia staje się dużym problemem. Najlepiej więc nie czekać na to, aż problem stanie się nie do zniesienia, ale aktywnie mu zapobiegać lub reagować od razu, kiedy tylko się pojawi.

Wrastanie paznokci – najczęstsze przyczyny

Wrastanie paznokci najczęściej występuje u ludzi młodych, jednak może spotkać osoby w różnym wieku – od niemowląt i małych dzieci po osoby starsze. Ogromna większość przypadków dotyczy paznokci paluchów, czyli największych palców u stóp, choć zdarza się też przy innych palcach. Jakie są najczęstsze przyczyny wrastania paznokci?

• Nieprawidłowe obcinanie paznokci u nóg. Wiele osób obcina rogi paznokci, aby nadać im zaokrąglony kształt. Jednak to sprawia, że tkanki miękkie wokół paznokcia zaczynają nachodzić w miejsce obciętych części. Kiedy paznokieć odrasta, zaczyna na nie napierać, a czasem wręcz w nie wrastać. Wtedy wiele osób obcina paznokcie jeszcze mocniej, co tylko zaostrza problem na dłuższą metę. Paznokci u stóp nie należy obcinać zbyt krótko i zawsze „na prosto” – tak, aby góra i boki paznokcia tworzyły w przybliżeniu kąt prosty.  
• Noszenie zbyt ciasnego obuwia. Wąskie, ciasne buty uciskają stopy i palce. Przez to paznokcie mogą się deformować i wrastać w okoliczną tkankę.
• Częste, długotrwałe lub powtarzające się uciski lub urazy palców stóp. Mechanizm ich działania jest podobny jak w przypadku ciasnego obuwia.  
• Indywidualne cechy anatomiczne. Niektóre osoby mają tzw. paznokcie rurkowate lub o kształcie, który sprzyja wrastaniu ich brzegów w wały paznokciowe. Często predyspozycje do takich przypadłości występują rodzinnie, bo budowę ciała (w tym kształt stóp i paznokci) w dużym stopniu dziedziczy się po rodzicach.
• Wady postawy przy chodzeniu lub inne choroby, które wpływają na obciążenie lub stan stóp, np. cukrzyca, otyłość, choroby serca i układu krążenia.  

Jak zapobiegać wrastaniu paznokci?

W wielu przypadkach wrastaniu paznokci można zapobiegać. Jak to zrobić?

• Najważniejsze to pamiętać o prawidłowym obcinaniu paznokci u stóp. Należy używać do tego specjalnych nożyczek lub cążek, nie obcinać paznokci zbyt krótko i nie ścinać rogów paznokci, tylko obcinać „na prosto”.
• Nosić wygodne, nie za ciasne buty, najlepiej o szerokich noskach i na płaskim obcasie.
• Dbać o higienę stóp i utrzymywać je w dobrym stanie.

Co pomaga na wrastające paznokcie?

Kiedy problem wrastających paznokci już wystąpi, warto zareagować jak najszybciej, bo z czasem może się pogorszyć. Najlepiej zgłosić się po poradę do gabinetu podologicznego. Podologia to dziedzina z pogranicza medycyny i kosmetologii, skupiająca się na zdrowiu i pielęgnacji stóp. Podolog nie musi być lekarzem, jednak musi mieć odpowiednie przeszkolenie w zakresie postępowania przy najczęstszych dolegliwościach stóp, takich jak rogowacenie pięt, grzybica, nagniotki i odciski, a także wrastające paznokcie. Wizyta w gabinecie podologicznym nie zastąpi interwencji lekarskiej w bardziej zaawansowanym stadium choroby, kiedy konieczny jest zabieg. Jednak kiedy wrastanie paznokci nie powoduje jeszcze infekcji, ropienia czy rozrostu ziarniny, podolog może skutecznie pomóc.

Jeśli dolegliwości są niewielkie, można też spróbować środków i wyrobów medycznych na wrastające paznokcie:

• Płyny i maści na wrastające paznokcie. Mają składniki zmiękczające płytkę paznokcia. Miękkie paznokcie mniej drażnią sąsiadujące tkanki niż stwardniałe, łatwiej też odpowiednio je obcinać i skorygować ich kształt.
• Tamponada. Skuteczna szczególnie u dzieci i w początkowych stadiach wrastania. Pod brzeg paznokcia wkłada się niewielki tampon waty, gazy lub włókniny, często nasączony środkiem dezynfekującym. Oddziela on paznokieć od tkanki i umożliwia jej regenerację. Pierwszą tamponadę powinien założyć lekarz lub podolog i nauczyć pacjenta, jak robić to samodzielnie. W domu należy codziennie zmieniać taki opatrunek aż do ustąpienia objawów.
• Klamry na wrastające paznokcie. Sprężynującą klamrę zahacza się o brzegi paznokcia, aby odchylić je na boki i ku górze. W miarę wzrostu paznokcia klamra ma korygować jego kształt i zapobiegać wrastaniu w przyszłości. Klamry działają na podobnej zasadzie jak stałe aparaty ortodontyczne – przyłożenie stałej siły stopniowo nadaje paznokciom (lub zębom) pożądany kształt. Klamry na paznokcie wykonuje się z metalu, plastiku lub z połączenia tych tworzyw i nosi się je długo, dopóki nie „wyrosną” z paznokcia. Teoretycznie można zakładać je samemu, jednak bezpieczniej jest powierzyć tę czynność specjaliście, szczególnie, jeśli wrastaniu paznokci towarzyszy stan zapalny.
• Silikonowe lub plastikowe osłonki na brzegi paznokci. Są to cienkie rureczki przecięte wzdłuż. Nasuwa się je jak szynę na brzegi paznokcia, aby nie drażniły wałów okołopaznokciowych. Czasem wykonuje się szynę stałą, z tworzywa cyjanoakrylowego zasychającego na palcu. Działa ona w podobny sposób, jednak nie można jej zdjąć – musi wyrosnąć razem z paznokciem lub być usunięta w gabinecie podologicznym.
• Nakładki korygujące w formie sztucznych paznokci. Modyfikują i utrwalają paznokieć w pożądanym kształcie.
• Zabieg kostką Arkady lub podobnym urządzeniem. Taki zabieg jest przeprowadzony w gabinecie podologicznym lub lekarskim. Kostka Arkady to urządzenie do korekcji kształtu paznokci opracowane przez polskiego wynalazcę Adriana Arkadę. Składa się z systemu uchwytów, łopatek i dźwigni, które umożliwiają nadanie paznokciowi właściwego kształtu. Następnie taki paznokieć pokrywa się specjalną masą akrylową, aby go utwardzić w pożądanej pozycji. Jest to procedura nieprzyjemna, ale skuteczna. W wielu przypadkach do osiągnięcia trwałej poprawy wystarcza jeden  zabieg.

Przy wrastających paznokciach należy pamiętać o zachowywaniu właściwej higieny! Podrażnione tkanki łatwo ulegają zakażeniu, dlatego należy dbać o to, aby stopy były suche i czyste. Wszystkie czynności przy paznokciach należy wykonywać czystymi rękami, dezynfekować używane przybory i sam palec u stopy. Do dezynfekcji dłoni można używać preparatów na bazie alkoholu. Chore palce u stóp najlepiej odkażać łagodnym, niedrażniącym środkiem do dezynfekcji ran, np. na bazie oktenidyny.

Wrastające paznokcie – kiedy iść do lekarza?

Czasami stan palców z wrastającymi paznokciami jest na tyle poważny, że metody zachowawcze nie działają lub trudno je przeprowadzić z powodu bólu, opuchlizny lub obecnych narośli. Zdarza się, że wokół wałów paznokciowych narasta gruba tkanka ziarninująca, tzw. „dzikie mięso”. Paluchy mogą być opuchnięte, bolesne, ropiejące, objęte procesem zapalnym lub zakażeniem. Wtedy konieczna jest wizyta u lekarza. Przede wszystkim lekarz przepisze antybiotyki lub inne leki zwalczające infekcję, a następnie rozważy przeprowadzenie zabiegu lub zaleci postępowanie zachowawcze w gabinecie podologicznym. Zabieg chirurgiczny na wrastające paznokcie może obejmować wycięcie narosłej ziarniny, częściowe lub całkowite wycięcie paznokcia, a czasem także przyżeganie macierzy paznokciowej. Często, pomimo zabiegu, problem wrastania paznokci powraca. Jednak przy połączeniu odpowiednich metod leczenia zachowawczego (czyli niechirurgicznego) i profilaktyki w większości przypadków można z powodzeniem osiągnąć trwałą poprawę.

Więcej poradników znajdziecie na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Bibliografia

1. Agata Kaźmierczak, Dominika Wcisło-Dziadecka, Krzysztof Jasik, „Kostka Arkady jako innowacyjna metoda korekcji wrastających paznokci”, Kosmetologia Estetyczna, 1 / 2017 / vol. 6, s. 97-101. Link: http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.1-8.pdf (dostęp 23.08.2023),
2.  Monika Bienek, Tomasz Bienek, „Paznokieć wrastający – aktualne możliwości leczenia”, artykuł w serwisie Praktyczna Ortopedia i Traumatologia. Link: https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/paznokiec-wrastajacy-aktualne-mozliwosci-leczenia (dostęp 23.08.2023).