Pochodzące z Wilna arcydzieła sztuki jubilerskiej i rzemieślniczej, głównie o charakterze sakralnym,  można będzie podziwiać od 2 lipca do 28 września na warszawskim Zamku Królewskim. Wystawa „Skarbiec katedry wileńskiej” jest pierwsza prezentacją wspomnianych kosztowności poza granicami Litwy. Ekspozycja objęta jest patronatem empiku.

Wystawa Skarbiec katedry wileńskiej stanowi wspólne przedsięwzięcie Zamku Królewskiego w Warszawie, Zamku Królewskiego na Wawelu oraz Wileńskiej Kurii Metropolitalnej (właściciela zbioru). Prezentacja wystawy odbędzie się najpierw w Warszawie od 2 lipca do 28 września 2008 r., a następnie w Krakowie od 15 października 2008 r. do 15 stycznia 2009 r.

Prezentowane na wystawie kosztowności ze srebra i złota, nierzadko dekorowane szlachetnymi kamieniami i mające w większości charakter sakralny, stanowią historyczną pozostałość niebywale niegdyś bogatego zasobu tej najważniejszej w Wielkim Księstwie Litewskim świątyni chrześcijańskiej. Ze względu na różnorodność fundacji i wagę zgromadzonych tam relikwii zbiór ten był porównywalny ze skarbcem wawelskim i jasnogórskim.

W obliczu wojny, we wrześniu 1939 r., zawartość skarbca (liczącego wówczas około 270 przedmiotów) została zamurowana w podziemiach katedry. Kosztowności odnaleziono dopiero w 1985 r. i wobec obawy wywiezienia, ponownie ukryto, tym razem w magazynach muzealnych. Pełny zasób skarbca został udostępniony publiczności litewskiej dopiero po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, na wielkiej wystawie “Chrześcijaństwo w sztuce Litwy” (2000 – 2003).
Przygotowywana obecnie wystawa będzie pierwszym pokazem tego wspaniałego zbioru poza granicami Litwy.

Skarbiec katedralny, będący dla Litwinów niezwykle ważną częścią ich bardzo okrojonej spuścizny kulturalnej, pomimo licznych kataklizmów historycznych, często wspólnych dla wszystkich ziem  Rzeczpospolitej Obojga Narodów, zachował się przynajmniej częściowo in situ i jest dziś jednym z najbogatszych zasobów kościelnych w Europie Środkowej. W zbiorze znajdują się wspaniałe dzieła złotnicze fundacji wybitnych postaci historycznych i dostojników zarówno świeckich (np. srebrny relikwiarz w kształcie figury św. Kazimierza fundacji Ewy Gosiewskiej, wojewodziny smoleńskiej, z 1637 r. ) jak  i duchownych (np. złoty kielich i patena ofiarowany przez bpa Konstantego Pawła Brzostowskiego w 1712 r., czy złota monstrancja, fundacji bpa Jerzego Tyszkiewicza z lat 1649-56), lecz także dary wotywne zwykłych Wilnian, dowody ich głębokiej wiary. Wspaniałe vasa sacra - złote i srebrne kielichy, monstrancje, puszki na hostie, a także relikwiarze (wśród nich relikwiarz ręki ś. Stanisława, relikwiarze figuralne śś. Stanisława i Kazimierza, czy relikwiarz ś. Magdaleny de Pazzi), pastorały, świeczniki ołtarzowe, krucyfiksy, a w końcu różnorodne wota oraz tkaniny liturgiczne, często z herbami fundatorów, złożą się na bogatą ekspozycję tego niezwykłego, narastającego przez sześć wieków zbioru.  

Kosztowności wileńskiej katedry o trudnej do oszacowania wartości historycznej, są świadectwem kunsztu zachodnioeuropejskich, litewskich i polskich złotników, a także dowodem wielowątkowych, politycznych i intelektualnych związków naszych krajów.
Wystawie towarzyszyć będzie obszerny, bogato ilustrowany katalog dzieł wzbogacony o kilka znakomitych esejów uczonych litewskich poświęconych historii diecezji wileńskiej, oraz samej katedry i jej imponującego skarbca.

Zamek Królewski/I.J.