„Pan T.” (2019)
Najnowszy film Marcina Kryształowicza („Pani z przedszkola”, „Obława”) do momentu premiery był przedstawiany w mediach jako biografia Leopolda Tyrmanda, mocno inspirowana jego „Dziennikiem 1954”. Po pierwszej projekcji, która miała miejsce podczas zeszłorocznego Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni stało się jednak jasne, iż nie jest to produkcja stricte biograficzna, a twórcy podkreślali, że tytułowy „Pan T.” to artystyczna mieszanka przynajmniej kilku postaci, które w latach 50. stanowiły ważny element polskiej literackiej samoświadomości - z Tadeuszem Konwickim i Sławomirem Mrożkiem na czele. Akcja rozgrywa się w Warszawie na początku lat 50. Główny bohater (Paweł Wilczak) jest mieszkającym w hotelu dla artystów literatem, stroniącym od budowania wielkiego dzieła socjalizmu, przez co zostaje wyrzucony przez władzę poza społeczny nawias i zmuszony jest utrzymywać się głownie z korepetycji. Pan T. nie jest jednak typem człowieka, który swój sprzeciw wobec społecznej i politycznej rzeczywistości wyraża czynnie, a od łamania praw obywatelskich bardziej przeszkadza mu brak dostępu do dóbr konsumpcyjnych, dostępnych bez problemu na „zgniłym Zachodzie”. Jego postawa, podobnie jak kreacja aktorska Wilczaka, jest minimalistyczna i przemyślana - sprzeciw wylewa więc przede wszystkim na papier. Nie miejcie jednak wątpliwości: „Pan T.” nie jest dramatem ani melodramatem; to błyskotliwa, choć gorzka i miejscami czarna, komedia, w oszczędny sposób wyśmiewająca absurdy poprzedniego systemu, socrealistycznych ambicji i aspiracji oraz rzeczywistości, która była udziałem naszych rodziców i dziadków. Efekt potęguje fakt, że film jest czarno-biały, jak z minionej epoki; dialogi dowcipne i inteligentne, a aktorskie epizody - zaskakujące i niezwykle ciekawe.
„Zakochany Szekspir” (1998)
Klasyczna dzisiaj pozycja ze świetnymi kreacjami Josepha Fiennesa (w roli Szekspira) i Gwyneth Paltrow (Viola De Lesseps). „Zakochany Szekspir” ponad 20 lat temu został osypany nagrodami, w tym aż siedmioma Oscarami - m.in. dla Paltrow jako Najlepszej Aktorki Pierwszoplanowej, Judi Dench (wcielającej się w Elżbietę I) jako Najlepszej Aktorki Drugoplanowej oraz dla Najlepszego Filmu. I chociaż biografię jednego z najsłynniejszych poetów w historii ludzkości oddaje dość luźno, to wciąż przenosi nas do elżbietańskiej Anglii, proponując ciekawe kulisy powstania najbardziej chyba rozpoznawalnego poematu świata, „Romeo i Julii”. Jest rok 1593, Szekspir otrzymuje zamówienie na nowe dzieło, ale przeżywa kryzys twórczy. Viola De Lesseps, młoda, piękna arystokratka, zafascynowana jego twórczością, wstępuje do teatralnej trupy przebrana za mężczyznę, Thomasa Kenta. Kiedy Szekspir odkrywa jej prawdziwą tożsamość, zaczynają szalony romans, a pisarz postanawia zmienić fabułę początkowo awanturniczej sztuki „Romeo i Ethel” na melodramat „Romeo i Julia”. Jak jednak można się domyślić, fakt, iż Viola jest naprawdę kobietą (których obecność na teatralnej scenie była wówczas zakazana) wychodzi na jaw, wywołując skandal i powszechne zgorszenie. Siła „Zakochanego Szekspira” leży nie w dokładnym, akademickim oddaniu jego biografii, ale w odwołaniu się do ducha epoki oraz teorii i mitów, które przez wieki towarzyszyły postaci tego wielkiego poety - i dlatego, między innymi, po ponad dwóch dekadach, film ten wciąż ogląda się z dużą przyjemnością.
„Zatrute pióro” (2000)
Film nieco zapomniany, a szkoda. Opowiada o ostatnich latach życia markiza de Sade (w tej roli świetny Geoffrey Rush), pisarza, poety i skandalisty, osadzonego w zakładzie dla obłąkanych. Udaje mu się w ten sposób uniknąć wtrącenia do więzienia, grożącego mu za publikacje niezwykle gorszących wówczas (a także niezwykle popularnych) utworów. W swojej samotni de Sade dysponuje dużą, komfortową jak na warunki celą pełną książek i nadal tworzy. Znajduje sposób na przemycanie nowych dzieł do świata zewnętrznego, co wywołuje konflikt z prowadzącym szpital - nowoczesną jak na drugą połowę XVIII wieku placówkę, o bardzo nowatorskim podejściu do osób cierpiących na zaburzenia psychiczne - ojcem Columier, w którego wciela się Joaquin Phonenix w jednej ze swoich pierwszych dużych ról. Na uwagę zasługuje również mało rozpoznawalna dziś kreacja Kate Winslet, wcielającej się w postać młodej, pięknej praczki, przyciągającej uwagę zarówno samego de Sade, jak i duchownego.
„Miss Potter” (2006)
Film o autorce, której opowieści i, przede wszystkim, ilustracje, znane są dzisiaj dzieciom na całym świecie. Beatrix Potter, która powołała do życia postaci takie jak Piotruś Królik, Kaczka Tekla Kałużyńska czy Pani Tycia Myszka. „Miss Potter”, gdzie w tytułową rolę wciela się Renée Zellweger, pokazuje historię życia i twórczości młodej, pochodzącej z angielskiej klasy wyższej damy, która nie zamierza ulegać konwenansom i chce prowadzić życie na własnych zasadach: niezależnie od mężczyzn, z własną pracą i pieniędzmi. To oczywiście nie podoba się jej rodzinie - szczególnie matce, którą gorszy wizja zadawania się córki z przedstawicielami klasy średniej - i rodzi wiele konfliktów. Beatrix jest jednak zdeterminowana, aby osiągnąć sukces jako pisarka opowieści dla dzieci. Udaje się jej to w 1902 roku, kiedy ukazuje się pierwsza „historyjka” („tale”) jej autorstwa, czyli „Piotruś Królik”, opatrzona stworzonymi przez nią ilustracjami. Wydawcą Potter zostaje Norman Warne, z którym połączy ją wywołujące skandal i zakazane uczucie. Rola słynnej pisarki (jej opowiastki stały się bestsellerami, najpierw w Wielkiej Brytanii, następnie w Stanach Zjednoczonych, sukcesywnie zaś na całym świecie) przyniosła Zellweger kolejną nominację do Złotego Globu.
„Papusza” (2013)
Film Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego, stanowiący jego przedostatnią produkcję przed śmiercią w 2014 roku. Skupia się na fascynującej historii Bronisławy Wajs (w tej roli Justyna Budnik), polskiej poetki pochodzenia romskiego, tworzącej w języku romskim. Była pierwszą pochodzącą z tej grupy etnicznej autorką, której wiersze spisano i wydano, a także przetłumaczono na język polski i opublikowano w oficjalnym obiegu. Krauzowie postanowili opowiedzieć o Papuszy w sposób nielinearny, budując fabułę na podstawie retrospekcji i kawałek po kawału odsłaniając przed nami zaginiony świat Romów, taborów i wędrownego życia. Bohaterkę poznajemy na początku lat 70., kiedy, oskarżona o kradzież kury, zostaje osadzona w areszcie i wyciągnięta z niego przez pracownicę ministerstwa kultury. Okazuje się bowiem, iż ma uświetnić koncert swoich pieśni, w którym udział weźmie także ówczesna polityczna wierchuszka. Jak jednak doszło do tego, że doceniana przez władzę poetka zostaje zapomniana i stanowczo wypiera się swojej twórczości? Tego dowiadujemy się z kolejnych retrospekcji, poznając życie Papuszy w taborze i relacje z rodziną oraz pobratymcami; widzimy prześladowania ze strony Polaków, nazistów i komunistów; widzimy wreszcie, że jej wiersze, w których sławiła tak Romów, jak i ich styl życia, stają się dla niej przekleństwem.
„Tolkien” (2019)
Patrząc na wpływ Johna Ronalda Reuela Tolkiena na współczesną literaturę i popkulturę aż trudno uwierzyć, iż film o jego życiu powstał dopiero w ubiegłym roku. W postać pisarza, profesora literatury angielskiej, wciela się Nicholas Hoult („Był sobie chłopiec”, „Skins”, „X-Men”). Tolkiena poznajemy, kiedy jako młody chłopak po śmierci matki trafia do szkoły z internatem, gdzie zawiera nowe przyjaźnie i kształtuje swoje pierwsze artystyczne inspiracje. Bierze udział w I wojnie światowej i wdaje się w zakazany wówczas i skandalizujący romans z pianistką Edith Bratt (Lily Collins), jego późniejszą muzą, żoną i matką czwórki ich dzieci. Reżyser Dome Karukoski („Piękna i drań”, „Dom morderczych motyli”) zdecydował się na zabieg częsty, chociaż bywający i dyskusyjnym: wątki, zdarzenia i historie prezentowane w „Tolkienie” uczynił lustrem dla fabuł i postaci, które zagościły później w książkach autora. Jego miłość do Bratt jest czysta i zakazana, zupełnie tak, jak w przypadku Arweny i Aragorna; podczas nauki w King’s Edward School w Birmingham rozprawia z kolegami o honorze, ratowaniu świata i ludzkich powinnościach, co brzmi jak zaczątek opowieści o Hobbicie; zaś podczas pracy na Oksfordzie zgłębia staroangielski i starowalijski, które stały się później podwalinami dla niektórych dialektów ludów Śródziemia. Mocną stroną filmu jest bez wątpienia jego wizualność - wiele scen kręcono w plenerach, między innymi w Liverpoolu i Manchesterze.
Komentarze (0)