Uwaga! Ten tekst ma charakter wyłącznie edukacyjny i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji z lekarzem, dietetykiem lub innym specjalistą opieki zdrowotnej.
Suplementacja przed ciążą – najważniejszy kwas foliowy
Jeśli planujesz ciążę, to na pewno zastanawiasz się, czy powinnaś przyjmować suplementy diety lub zmodyfikować swój jadłospis. Istnieje niewiele konkretnych zaleceń dotyczących suplementacji w okresie przygotowania do ciąży – szczegółowe rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczą suplementacji diety już w czasie ciąży. Wyjątkiem jest rekomendacja dotycząca przyjmowania przynajmniej 0,4 mg (400 mcg lub mikrogramów) kwasu foliowego dziennie. Kwas foliowy, zwany inaczej folacyną lub witaminą B9, jest niezbędnym składnikiem diety każdego człowieka, a średnie zalecane spożycie wynosi około 200 mikrogramów dziennie.
Kwas foliowy naturalnie występuje przede wszystkim w warzywach liściastych (stąd jego nazwa, łac. folium – liść), drożdżach i żółtku jaj. Jednak przeciętna dieta europejska dostarcza go niewiele, poza tym foliany z żywności nie wchłaniają się całkowicie z przewodu pokarmowego. Dodatkowo wiadomo, że niedobory kwasu foliowego u kobiet zwiększają ryzyko wystąpienia poważnych wad układu nerwowego u płodu. Mogą one wystąpić już w pierwszym miesiącu, kiedy wiele kobiet jeszcze nie wie o swojej ciąży. Suplementacja folacyny pozwala obniżyć to ryzyko.
Dlatego lekarze zalecają, by każda zdrowa kobieta, która jest aktywna seksualnie, profilaktycznie przyjmowała 400 mcg kwasu foliowego dziennie, na wypadek nieplanowanego zajścia w ciążę. W przypadku planowania ciąży jest to jeszcze ważniejsze. Jeśli kiedykolwiek urodziłaś dziecko z wadą układu nerwowego lub podobne wypadki zdarzały się w twojej rodzinie, prawdopodobnie powinnaś zażywać jeszcze większe dawki kwasu foliowego – od 800 mcg (0,8 mg) do 4 mg na dobę. Jednak w takich przypadkach zalecaną dawkę powinien ustalić twój lekarz.
Witamina D3 przed ciążą
Witamina D, czyli cholekalcyferol, wpływa na przyswajanie wapnia, rozwój kości, funkcjonowanie mięśni, układu odpornościowego i wiele innych funkcji organizmu. W ramach przygotowania do ciąży nie musisz przyjmować większej dawki witaminy D, niż jest to zalecane dla przeciętnej osoby dorosłej. Jednak pamiętaj, że ze względu na warunki klimatyczne, większość polskiej populacji ma niski poziom wit. D w organizmie. Dlatego przed zajściem w ciążę zadbaj o jej odpowiednią podaż, aby wyrównać ewentualne niedobory, np. poprzez rozsądne korzystanie ze słońca, jedzenie bogate w witaminę D (jaja, tłusty nabiał, ryby morskie) i ewentualną suplementację 1000-2000 IU wit. D na dobę. Jeśli chodzi o ryby, to jedz je z umiarem i wybieraj gatunki planktonożerne (np. sardynki, śledzie lub szprotki), a unikaj ryb drapieżnych (np. makreli, dorsza lub tuńczyka). Chodzi o to, że w ich ciałach kumulują się metale ciężkie, szczególnie rtęć, która zanieczyszcza coraz większe obszary mórz i oceanów. Tłuste ryby zawierają również retinol (witaminę A), który jest potrzebny, ale jego nadmiar niekorzystnie wpływa na rozwój płodu.
Żelazo, witaminy i minerały przed ciążą
Przed ciążą warto również przyjrzeć się swojej diecie i wykonać podstawowe badania krwi, aby sprawdzić, czy nie występują jakieś niedobory, np. żelaza lub witamin. Skonsultuj wyniki z lekarzem i – jeśli okaże się to konieczne – rozszerz swoją dietę, np. wzbogać ją w żelazo (dostępne w postaci suplementów, a w pokarmach obecne najobficiej w wątróbce oraz czerwonym mięsie), witaminę C (która ułatwia przyswajanie żelaza), witaminę B12 i inne witaminy z grupy B. Każda kobieta planująca ciążę powinna też zadbać o to, aby jej codzienna dieta była bogata w białko i wszystkie niezbędne witaminy i mikroelementy. Jeśli jesteś ogólnie zdrowa, to przygotowując się do ciąży nie musisz zwiększać spożycia poszczególnych składników (oprócz kwasu foliowego), jednak dobrze, żeby twój organizm miał uzupełnione wszelkie rezerwy i nie miał żadnych niedoborów.
Niedobory to nie wszystko, nadmiary też często nie są korzystne. Szczególnie unikaj nadmiernego spożycia witaminy A w postaci retinolu (obecnego np. w wątróbce, rybach, jajach i tranie). Organizm go magazynuje, a retinol, choć niezbędny dla płodu, w nadmiarze jest szkodliwy.
Planowanie ciąży – rezygnacja z alkoholu i papierosów
W czasie przygotowania do ciąży koniecznie rzuć palenie oraz wszelkie inne formy używania tytoniu lub nikotyny (np. e-papierosy) – oczywiście, jeśli ten problem cię dotyczy. Składniki dymu tytoniowego i nikotyna obniżają płodność, a także pogarszają ogólny stan zdrowia. Poza tym są mutagenne (uszkadzają materiał genetyczny), szkodliwe dla płodu, a organizm oczyszcza się z nich powoli, szczególnie jeśli paliłaś długo. Dlatego rzucając palenie dopiero po zajściu w ciążę, twoje dziecko będzie jeszcze przez jakiś czas narażone na pozostałości szkodliwych substancji w twojej krwi (np. ze zgromadzonych w płucach substancji smolistych). Ogranicz też picie alkoholu, a najlepiej zupełnie z niego zrezygnuj.
Przygotowanie do ciąży a leki
Pamiętaj, że niektóre leki mogą obniżać płodność, utrudniać zajście w ciążę albo szkodliwie działać na płód. Jeśli planujesz ciążę, idź do lekarza i omów z nim szczegółowo, jakie leki możesz przyjmować, a jakie powinnaś odstawić. Jeśli cierpisz na choroby, które wymagają stałego przyjmowania leków, zapytaj lekarza, czy przed ciążą nie będzie konieczna modyfikacja leczenia. Przykładem leków, które bezwzględnie należy odstawić przed ciążą, są retinoidy (pochodne witaminy A stosowane głównie w leczeniu trądziku) szczególnie izotretynoina. Działa ona teratogennie, czyli poważnie uszkadza płód. Jeśli stosujesz retinoidy – doustnie lub na skórę – koniecznie wprowadź skuteczną antykoncepcję i zapytaj lekarza, jak długo po odstawieniu tych leków musisz zaczekać z próbą zajścia w ciążę.
Aktywność fizyczna przed ciążą
Aby przygotować swoje ciało na ciążę, zadbaj o jego kondycję fizyczną. Ciąża to dodatkowe – nomen omen – obciążenie dla serca, mięśni i stawów. Wzmocnij je zawczasu, najlepiej poprzez dostosowane do twoich możliwości ćwiczeń, np. pływania, spacerów, jazdy na rowerze oraz gimnastyki całego ciała. W czasie ciąży sama sobie za to podziękujesz – będzie ci łatwiej wykonywać codzienne czynności, znosić bóle pleców i inne dolegliwości związane z noszeniem w brzuchu coraz cięższego dziecka.
Przygotowanie do ciąży – „przegląd generalny” stanu zdrowia
Planowanie ciąży to także idealny czas na poszerzone badania i ewentualne wyleczenie schorzeń, które mogą mieć wpływ na płodność oraz przebieg ciąży, lub których leczenie w ciąży byłoby bardziej kłopotliwe. Co powinnaś wziąć pod uwagę? Oto przykłady:
- Wizyta u ginekologa, badanie ogólne, USG narządów płciowych i piersi, cytologia, wykluczenie infekcji intymnych oraz chorób przenoszonych drogą płciową;
- Wizyta u endokrynologa. Warto zbadać poziom hormonów tarczycy i wrażliwość na insulinę, bo zaburzenia tych parametrów często wiążą się z problemami z zajściem w ciążę lub jej donoszeniem. Pamiętaj o tym szczególnie, jeśli cierpisz np. na otyłość lub nieregularne miesiączki;
- Wizyta u stomatologa i wyleczenie wszystkich ubytków w zębach. To naprawdę ważne!
- Badanie w kierunku obecnych lub przebytych chorób zakaźnych, które mają szczególny wpływ na ciążę np. toksoplazmozy, cytomegalii, różyczki, ospy wietrznej, HIV, wirusowego zapalenia wątroby typu B i C. Jeśli przebyłaś niektóre z tych chorób, może to oznaczać częściową lub całkowitą odporność (jednak nie zawsze!). A jeśli właśnie chorujesz, to przed ciążą powinnaś się wyleczyć albo pozostawać pod stałą opieką lekarza. Natomiast jeśli jeszcze nie chorowałaś, np. na toksoplazmozę, cytomegalię lub różyczkę, to musisz szczególnie uważać, aby się nie zarazić, bo aktywne zakażenie w ciąży jest bardzo niebezpieczne dla płodu.
- Rozważ z lekarzem szczepienie przeciwko różyczce, jeśli nie byłaś szczepiona w wieku szkolnym i nigdy nie chorowałaś na różyczkę. To mało prawdopodobne, ponieważ szczepienie przeciw różyczce należy w Polsce do obowiązkowych szczepień dla dziewcząt przed wiekiem dojrzewania. Jednak przejście różyczki w ciąży często prowadzi do poronienia lub nieodwracalnych uszkodzeń płodu. Dlatego upewnij się, czy chorowałaś na nią w dzieciństwie (przechorowanie daje odporność na całe życie) lub czy byłaś szczepiona. W razie wątpliwości zbadaj obecność przeciwciał ochronnych. Po szczepieniu na różyczkę należy przez jakiś czas zaczekać z zajściem w ciążę – o dokładny czas zapytaj swojego lekarza.
Wymienione w tym tekście aspekty przygotowania do ciąży nie wyczerpują listy. Wiele zależy od indywidualnych uwarunkowań, np. szczególnych potrzeb dietetycznych, ewentualnych chorób przewlekłych, alergii, trybu życia czy pracy zawodowej. Najlepiej, jeśli masz zaufanego lekarza, który dobrze orientuje się w twoim stanie zdrowia. To z nim powinnaś zawsze omówić swój indywidualny „plan działania” w kwestii diety, suplementacji i zdrowia w ramach przygotowań do ciąży. Powodzenia!
Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Zdjęcie okładkowe: Shutterstock
Bibliografia
- Dr n. med. Bartłomiej Barczyński, „Przygotowanie do ciąży”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta. Link: https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/poczecie/61877,przygotowanie-do-ciazy (Dostęp: 207.2023)
Komentarze (0)