Polska Marilyn Monroe. Filmowe twarze Kaliny Jędrusik

Choć od jej śmierci minęło trzydzieści lat, ludzie wciąż o niej pamiętają, fenomen Jędrusik trwa nadal. Powstają książki opisujące jej karierę, a 19 listopada premierę będzie miał film „Bo we mnie jest seks”, inspirowany życiem aktorki, w reżyserii Katarzyny Klimkiewicz. Zapraszamy do przeglądu najciekawszych ról Kaliny Jędrusik.

Autorka: Paulina Stanaszek

Aktorka, seksbomba, polska Marylin Monroe – to często pierwsze skojarzenia z nazwiskiem Jędrusik. Kochana i podziwiana przez jednych, zbyt prowokacyjna i wyzwolona dla innych. To, czego nikt jej nie może odmówić, to wielobarwność, którą można było dostrzec zarówno oglądając ją na deskach teatru, w Kabarecie Starszych Panów jak i w nagradzanych filmach.

Artystka czy prowokatorka? A może jedno i drugie?

Zawsze w mocnym i perfekcyjnie wykonanym makijażu, z dużym dekoltem, kobiecymi kształtami i kasztanowymi włosami. Ukończyła PWST w Krakowie, a następnie przeprowadziła się do Gdańska, gdzie występowała w Teatrze Wybrzeże. Wtedy poznała swojego przyszłego męża, pisarza i scenarzystę filmowego, Stanisława Dygata. Po ślubie jedna z najbardziej kontrowersyjnych par lat 50. przeniosła się do Warszawy. Tam Kalina pracowała w wielu teatrach, dołączyła do Kabaretu Starszych Panów oraz występowała w spektaklach Teatru Telewizji. Debiutowała w „Barbarzyńcach” Gorkiego, w reżyserii Lidii Zamkow. Już wtedy pokazała, że jest aktorką z krwi i kości. Chora na grypę, z wysoką gorączka, wstaje z łózka i wychodzi na scenę. Jędrusik obsadzano głównie w rolach trzecioplanowych, jednak jej talent sprawiał, że ludzie ją zapamiętywali zarówno z mniejszych jak i większych kreacji.

„To było zjawisko[…] – powiedziała aktorka Adrianna Godlewska w rozmowie z Remigiuszem Grzelą autorem książki „Z kim ci będzie tak źle jak ze mną? Historia Kaliny Jędrusik i Stanisława Dygata” – […]Potrafiła wydobyć z siebie potężny głos, huknąć, a to mała, zgrabniutka kobietka. I do tego przepięknie śpiewała. Nie mieliśmy takich aktorek, tak śpiewających. Albo byli artyści teatrów muzycznych, albo dramatycznych, a Kalina to w sobie łączyła. Zachwycała głosem, temperamentem, osobowością, urodą”.

Helena Księżakowa – „Jowita”, reż. Janusz Morgenstern

„Jowita” to film obyczajowy z 1967 roku, opowiadający historię młodego architekta i lekkoatlety (Daniel Olbrychski), który marzy o miłości. Na balu poznaje tytułową Jowitę (Barbara Kwiatkowska), nie widzi jednak jej twarzy, która ukryta jest za zasłoną. Marek zakochuje się w tajemniczej dziewczynie, jednak nie potrafi jej odnaleźć. Wplątuje się w romanse z wieloma kobietami, w tym z Heleną Księżakową, żoną swojego trenera. Remigiusz Grzela trafnie stwierdza, że rola Heleny, jest jedną z najpoważniejszych w karierze Jędrusik i to wtedy dostrzeżono jej ogromny potencjał. Aktorka pojawiając się zaledwie w kilku scenach, potrafiła stworzyć postać złożoną, młodzieńczą, choć prawie czterdziestoletnią, zamężną lecz osamotnioną i niezrozumianą.

Józefina Polanowa – „Hotel Polanów i jego goście”, reż. Horst Seemann

To jedna z największych ról, jakie przyszło zgrać Kalinie Jędrusik. „Hotel Polanów” to serial niemiecki, który niestety był w Polsce emitowany tylko raz w 1983 roku. Trzyodcinkowa nowela przedstawia historię żydowskiej rodziny prowadzącego hotel Bohemia, miejsce spotkań najbogatszych Żydów z całego świata. Józefina Polanowa to nestorka rodu, gotowa poświęcić dla hotelu wszystko, łącznie ze swoją rodziną. Ma twardą rękę do prowadzenia biznesu, podejmuje trudne decyzje, jest bezwzględna. Miesza się w życie swojej córki Estery (Elżbieta Starostecka), którą zmusza do małżeństwa z zamożnym Żydem, a następnie z handlarzem diamentami, którego majętność ma uchronić zadłużoną Bohemię przed bankructwem.
Jak opisuje w swojej książce Grzela, Horst Seemann zobaczył Kalinę po raz pierwszy w Teatrze Rozmaitości i od razu dostrzegł w niej odtwórczynię Józefiny Polanowej. Nie był świadomy, że w Polsce jest porównywana do Marylin Monroe. Nie spoglądał na nią przez pryzmat jej wcześniejszych występów i głośnego stylu życia. Być może dzięki temu Jędrusik wreszcie otrzymała rolę inna od pozostałych.

Kabaret Starszych Panów

W Kabarecie Starszych Panów Jędrusik mogła wreszcie rozwinąć skrzydła. Tam też zyskała wielką popularność. Wstępowała z wybitnymi artystami: Ireną Kwiatkowską, Zofią Kucówną, Barbarą Krafftówną, Bohdanem Łazuką, Wiesławem Gołasem i wieloma innymi. Przygodę z kabaretem Jędrusik zaczęła w 1962 roku, podczas pierwszego występu zaśpiewała piosenkę „Nie odchodź!”. Twórcy Kabaretu szukali kogoś lirycznego, tajemniczego i w swojej duszy przedwojennego jak oni. Kalina Jędrusik taka właśnie była. Już podczas pierwszej próby oczarowała Jeremiego Przyborę swoim głosem i stylem bycia. Jednymi z najbardziej zapamiętanych piosenek artystki jest „To będzie miłość nieduża”, „Dla ciebie jestem sobą”, „Do ciebie szłam” i „Bo we mnie jest seks”. Do dzisiaj nagrania jej występów są chętnie przypominane i oglądane przez następne pokolenia.

Joanna – „Lekarstwo na miłość”, reż. Jan Batory

W tej komedii kryminalnej, na podstawie powieści „Klin” Joanny Chmielewskiej, Kalina Jędrusik gra główną bohaterkę. Joanna to piękna i młoda pani architekt, która czeka na telefon od swojego ukochanego (Wieńczysław Gliński). Zniecierpliwiona i zaciekawiona ciągłymi połączeniami od nieznajomego pytającego o niejaką Honoratę, kobieta podaje się za nią, w wyniku czego zostaje łączniczką gangsterów. W międzyczasie bohaterka postanawia wyleczyć swoje złamane serce w myśl zasady „klin klinem”, zaczynając znajomość z tajemniczym mężczyzną.

„Lekarstwo na miłość” to komedia nieporozumień, niedopowiedzeń i śmiesznego splotu zdarzeń. Oprócz Kaliny Jędrusik zagrała w niej plejada gwiazd lat 60., takich jak Krystyna Sienkiewicz, Andrzej Łapicki, Mieczysław Czechowicz czy Jacek Fedorowicz.

Lucy Zuckerowa – „Ziemia obiecana”, reż. Andrzej Wajda

Na koniec rola, którą wielu uznało za najlepszą w jej karierze, ale też wywołała niemałe kontrowersje. Filmowy kandydat do Oscara oraz zdobywca wielu nagród do dzisiaj cieszy się popularnością i uznaniem zarówno wśród filmowych koneserów jak i zwykłych odbiorców. W „Ziemi obiecanej”, filmie na podstawie powieści Władysława Reymonta, Andrzej Wajda ukazuje kapitalistyczną Polskę XIX wieku. Akcja rozgrywa się w Łodzi, gdzie rodzi się przemysł włókienniczy. Spotykają się tam trzej koledzy i postanawiają zbudować fabrykę oraz dorobić się na niej fortuny. Kalina Jędrusik wciela się w rolę Lucy Zuckerowej, żony bogatego fabrykanta, która wdaje się w romans z Karolem Borowieckim (Daniel Olbrychski). Ta kreacja aktorska, była jedną z najdojrzalszych w jej karierze. Jędrusik była nie do poznania. Zmieniła się nie tylko jej sylwetka, ale tez głos.

Sportretowana przez nią Zuckerowa przechodzi do historii jako obsceniczna, bezpruderyjna i ostra. Niektórzy zarzucali jej, że była wręcz odpychająca. W swojej książce Remigiusz Grzela zwraca uwagę, że, zdaniem Wajdy, film nie otrzymał Nagrody Akademii Filmowej z powodu roli zagranej przez Kalinę, która mogła być uznana za zbyt kontrowersyjną.