Pierwsze objawy ciąży – co musisz wiedzieć?

Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny i nie może być podstawą samodzielnego rozpoznania ciąży. Rozpoznanie ciąży musi zawsze przeprowadzić lekarz ginekolog.

Kiedy zaczyna się ciąża?

Aby zrozumieć, kiedy mogą pojawić się pierwsze objawy ciąży i jakie mogą być, trzeba wiedzieć, jak przebiega proces zapłodnienia i zagnieżdżenia zarodka w macicy. Słowo „proces” nie zostało użyte przypadkowo, ponieważ zajście w ciążę to nie jeden moment, ale sekwencja wielu zdarzeń rozłożonych na kilkanaście dni.

• Owulacja i zapłodnienie. Po menstruacji, która jest złuszczeniem „starego” endometrium z poprzedniego cyklu, następuje w organizmie kobiety przygotowanie na kolejną możliwość zapłodnienia. Odpowiednio regulowane stężenia hormonów powodują dojrzewanie i uwalnianie z jajnika komórki jajowej. Jednocześnie endometrium, czyli wyściółka macicy, odnawia się, grubieje i przygotowuje na przyjęcie ewentualnego zarodka.

Jeśli w tym czasie doszło do stosunku płciowego, plemniki zaczynają wędrować w stronę jajowodów, by tam spotkać komórkę jajową. Plemniki mogą w nich przeżyć nawet kilka dni, jednak komórka jajowa nie jest tak żywotna. Po uwolnieniu z jajnika żyje około doby (najwyżej dwóch) a później obumiera. Dlatego zapłodnieniem może skutkować stosunek odbyty od ok. 5 dni przed owulacją do 1-2 dni po niej. Im bliżej terminu owulacji, tym prawdopodobieństwo zapłodnienia jest większe.

• Implantacja (zagnieżdżenie) zarodka. Spotkanie plemnika i komórki jajowej następuje w jajowodzie. Komórki łączą się, tworząc zarodek, który przez kilka następnych dni wędruje sobie przez jajowód w stronę macicy, ulegając kolejnym podziałom komórkowym. Po 6-10 dniach zarodek, wyglądający już jak kulka złożona z wielu komórek, dociera do macicy i przyczepia się do jej ściany. W tym czasie ściana macicy jest już wyściełana pogrubiałym i silnie ukrwionym endometrium. Zarodek wydziela enzymy, które pozwalają mu wniknąć w endometrium i zagnieździć się w nim. Ten etap nazywa się implantacją i jest rzeczywistym początkiem ciąży. Od tego czasu zarodek jest fizycznie połączony z organizmem matki, dzięki czemu może pobierać tlen i składniki pokarmowe niezbędne do wzrostu i rozwoju. Aby utrzymać się w macicy, zarodek zaczyna wydzielać hormon hCG (gonadotropinę kosmówkową), która jest sygnałem dla organizmu matki, że ciąża się rozpoczęła. Jajniki powinny więc wstrzymać kolejne owulacje, a utrzymywać aktywne ciałko żółte i wysoki poziom progesteronu.

Jak liczy się wiek ciąży?

Formalnie, czyli na potrzeby dokumentacji lekarskiej, wiek ciąży liczy się od pierwszego dnia ostatniej miesiączki. Jednak wtedy jeszcze nawet nie doszło do zapłodnienia, dlaczego więc tak się robi? Po prostu dlatego, że początek miesiączki jest czymś, co łatwo zauważyć i zanotować. Z kolei owulacja jest procesem trudniej zauważalnym, a w przypadku nieregularnych cykli lub zaburzeń hormonalnych bardzo trudno jest ustalić jej dokładną datę.

Prześledźmy więc wyliczenie wieku ciąży na przykładzie kobiety, która ma regularne, 28-dniowe cykle. Przy 28-dniowych cyklach owulacja występuje 14. dnia cyklu. Wtedy właśnie dochodzi do zapłodnienia, nawet jeśli stosunek płciowy miał miejsce kilka dni wcześniej. Zagnieżdżenie zarodka następuje zwykle około 7-10 dni po zapłodnieniu. Można więc powiedzieć, że zapłodnienie następuje pod koniec 2. „teoretycznego” tygodnia ciąży, a implantacja zarodka w macicy – pod koniec 3. tygodnia lub na początku 4.

Kiedy najwcześniej można wykryć ciążę?

Najwcześniejszym momentem, w którym możliwe jest stwierdzenie ciąży są pierwsze dni po implantacji zarodka. Zagnieżdżony zarodek wydziela hormon hCG, którego stężenie rośnie szybko i może być wykryte we krwi lub moczu. Popularne testy ciążowe dostępne w aptekach pozwalają wykryć ciążę już kilka dni po implantacji, czyli mniej więcej 2 tygodnie po owulacji (i ewentualnym zapłodnieniu). Mniej więcej wtedy kobieta spodziewa się kolejnej miesiączki i wtedy też najlepiej jest wykonać test ciążowy z moczu. Wcześniej stężenie hCG może być jeszcze zbyt małe, aby dać jednoznaczny wynik. Jeśli wynik jest ujemny, ale istnieje prawdopodobieństwo zajścia w ciążę, to dla pewności można poczekać kilka dni i wykonać test ponownie.

Pierwsze objawy ciąży

Jakie objawy ciąży, oprócz dwóch kresek na teście ciążowym, pojawiają się najwcześniej? Trudno na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie. Nie wszystkie objawy występują u każdej kobiety. Różne kobiety mogą też odczuwać je trochę inaczej, w innym „zestawie” i różnym nasileniu. Poniżej wymienimy najbardziej typowe oznaki pojawiające się na wczesnych etapach ciąży.

• Zatrzymanie miesiączki. Brak menstruacji w oczekiwanym czasie to pierwszy znak, który sugeruje kobiecie, że może być w ciąży. Oczywiście nie jest to sygnał jednoznaczny, ponieważ opóźnienie miesiączki może mieć różne przyczyny (np. stres, infekcja, niedożywienie), jednak u zdrowych kobiet ciąża znajduje się w czołówce ich listy!
• Plamienie implantacyjne. Kiedy zarodek zagnieżdża się w macicy, może uszkodzić naczynie krwionośne w endometrium i spowodować niewielkie krwawienie lub plamienie. Wiemy już, że implantacja ma miejsce 6-10 dni po owulacji, więc blisko terminu spodziewanej miesiączki. Jak odróżnić plamienie implantacyjne od menstruacji? Przede wszystkim trwa ono krótko (od kilku godzin do 3 dni), jest mniej obfite niż miesiączka, a kolor wydzieliny rzadko jest krwistoczerwony – raczej różowawy lub brązowawy. Nie ma też objawów charakterystycznych dla miesiączki – skurczów, bólu brzucha itp. Jednak plamienie implantacyjne nie zawsze występuje, a jego brak nie wyklucza zajścia w ciążę!
• Powiększenie i ból piersi. Część kobiet ma tkliwe i opuchnięte piersi już na kilka dni przed zbliżającą się miesiączką. W pierwszym lub drugim dniu miesiączki ten objaw znika, ponieważ spada poziom hormonów powodujących te objawy. Jednak zagnieżdżony zarodek nie pozwala już na spadek stężenia tych hormonów, dlatego te objawy utrzymują się, a nawet nasilają. Każda kobieta może doświadczyć powiększenia i bólu piersi w innym stopniu – od niewielkich, słabo zauważalnych objawów, aż po silny ból i konieczność zakupu większych biustonoszy.
• Ciągłe zmęczenie, senność, brak energii, drażliwość, zawroty głowy. Zwiększona potrzeba snu i odpoczynku to jedna z częstszych reakcji organizmu kobiety na zmiany hormonalne związane z początkiem ciąży.
• Poranne mdłości, wrażliwość na zapachy, zachcianki pokarmowe – to kolejne objawy, które powszechnie występują w odpowiedzi na gwałtowne zmiany hormonalne.
• Częste oddawanie moczu. W pierwszych tygodniach ciąży, a często także później, wiele kobiet odczuwa częstsze parcie na mocz, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Przyczyną jest zwiększenie objętości krwi, działanie progesteronu i estrogenów, a także zmiany w obrębie narządów miednicy, które wpływają na pęcherz moczowy.
• Lekkie, stałe podwyższenie temperatury ciała (do około 37°C), które trwa przynajmniej przez 3 tygodnie. Jest ono spowodowane działaniem progesteronu.
• Zmiana w wyglądzie zewnętrznych narządów płciowych – ich powiększenie, przekrwienie i zmiana koloru, które mogą być ocenione przez lekarza przy badaniu ginekologicznym.
• Wzmożone wydzielanie białawego śluzu.

Powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich możliwości, dlatego zawsze przy podejrzeniu ciąży należy zgłosić się do lekarza.

Jeśli na początku ciąży do wymienionych objawów dołączy krwawienie z dróg rodnych, silny ból lub skurcze brzucha, należy natychmiast szukać pomocy lekarskiej! Takie objawy mogą (choć nie muszą) wskazywać na poronienie, stan zapalny lub uraz macicy, lub ciążę pozamaciczną.

Pierwsze objawy ciąży przy antykoncepcji

Zatrzymanie miesiączki lub niewielkie plamienie może być łatwe do interpretacji, kiedy wszystko idzie naturalnym torem. Wiele kobiet jednak stosuje antykoncepcję hormonalną (pigułki, plastry, zastrzyki) lub domaciczną (wkładki wewnątrzmaciczne, tzw. „spirale”). Chociaż te środki są skuteczne, to co roku ok. 1% stosujących je kobiet mimo wszystko zachodzi w ciążę. Co wtedy? Jakie są pierwsze objawy ciąży przy tabletkach antykoncepcyjnych lub założonej spirali? Tutaj odpowiedź jest trudniejsza i powinna być udzielona przez ginekologa, który przepisał daną metodę antykoncepcyjną. Na wizycie dotyczącej wyboru antykoncepcji trzeba z lekarzem uzgodnić, jak monitorować swój stan zdrowia, czy i jak często wykonywać testy ciążowe i na jakie objawy zwracać uwagę. To bardzo ważne, ponieważ antykoncepcja hormonalna zażywana w czasie ciąży może wpływać na rozwój płodu, a wkładki antykoncepcyjne zwiększają ryzyko powstania ciąży pozamacicznej, która jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu kobiety.

Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Dziecko i mama.  

Bibliografia

1. Mateusz Madejczyk, Rozpoznawanie ciąży w I trymestrze, [w:] Położnictwo i ginekologia. Repetytorium, red. H. Bręborowicz, PZWL, Warszawa 2010, s. 5-6. Link:

https://biblioteka.gumed.edu.pl/kolekcja/poloznictwo_ginekologia.pdf (dostęp: 01.12.2023),

2. Dr n. med. Bartłomiej Barczyński, Jak rozpoznać ciążę? – artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjentów. Link: https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/poczecie/61883,jak-rozpoznac-ciaze (dostęp: 01.12023).