Ponad 300 prac wybitnych polskich malarzy XIX i XX wieku można oglądać od 17. października na wystawie "Orientalizm w malarstwie, rysunku i grafice w Polsce w XIX i pierwszej połowie XX wieku" w Muzeum Narodowym w Warszawie. To pierwsza w Polsce prezentacją zagadnienia orientalizmu w polskim malarstwie. Na wystawie znalazły się m.in. prace Józefa Brandta, Piotra Michałowskiego, Juliusza Kossaka, Jana Matejko, Tadeusza Ajdukiewicza i Stanisława Chlebowskiego. Empik jest patronem medialnym wystawy.

Wystawa jest pierwszą w Polsce prezentacją zagadnienia orientalizmu w malarstwie polskim XIX i pocz. XX wieku, rozumianego jako jedna z kategorii sztuki akademickiej i jako zjawisko będące częścią ogólniejszego nurtu w sztuce europejskiej tego czasu, obejmującego m. in. Francję, Anglię, Niemcy i Włochy. Jego źródłem było zainteresowanie malarzy europejskich Wschodem, które pojawiło się na większą skalę w epoce romantyzmu i było inspirowane takimi wydarzeniami politycznymi, jak wojna Napoleona w Egipcie, zajęcie Algieru przez Francuzów, walka Greków o niepodległość czy też wojna krymska. Wielu artystów pełniło wówczas rolę swego rodzaju kronikarzy, reporterów tych wydarzeń. Do bliższego poznania Wschodu przyczyniły się także liczne w tym czasie ekspedycje naukowe (np. niemieckie, organizowane przez ministra Humboldta), w których artyści zatrudniani byli jako rysownicy, pomocni w sporządzaniu dokumentacji z tych wypraw. Druga fala orientalizmu przypadła na przełom XIX i XX wieku, w związku z ożywieniem kolekcjonerstwa w dziedzinie sztuki orientalnej.

Pod względem topograficznym zainteresowanie Orientem obejmowało głównie kraje Bliskiego Wschodu i Afryki północnej, niekiedy Grecję, Krym, Albanię, mauretańską Hiszpanię i Sudan. Daleki Wschód był do końca XIX w. praktycznie zamknięty dla Europejczyków. Orientaliści, bo tak nazywano malarzy zajmujących się tematyką wschodnią, przedstawiali najczęściej sceny historyczne i aktualne wydarzenia polityczne na Wschodzie, motywy religijne przeniesione we współczesną scenerię, haremy i targi wschodnie, pejzaże i zabytki architektury, sceny rodzajowe. Częstym źródłem inspiracji była literatura piękna, na przykład "Baśnie z tysiąca i jednej nocy", a w polskiej sztuce utwory naszych wielkich romantyków, przede wszystkim Mickiewicza i Słowackiego (jego rysunki z podróży na Wschód także prezentowane są na wystawie).

W Polsce orientalizm w sztuce cieszył się wielkim zainteresowaniem, choćby z uwagi na historyczne i geograficzne kontakty ze Wschodem, które w przeszłości, w okresie sarmatyzmu, zaowocowały szczególnym upodobaniem do przedmiotów rzemiosła wschodniego. Do najwybitniejszych przedstawicieli tego prądu należeli m. in. Tadeusz Ajdukiewicz (1852 - 1916), Stanisław Kaczor Batowski (1866 - 1946), Stanisław Chlebowski (1853 - 1884), Jan Ciągliński (1858 - 1913), Aleksander Laszenko (1883 - 1944), Alfred Wierusz Kowalski (1849 - 1915), Wacław Pawliszak (1866 - 1905) i Franciszek Tepa (1828 - 1889). Tematyką orientalną zajmowała się także większość naszych malarzy w XIX wieku, w tym tak znanych, jak Józef Brandt (1841 - 1915), Juliusz Kossak (1824 - 1899), Jan Matejko (1838 - 1893) i Piotr Michałowski (1800 - 1855), żeby wymienić tylko najsławniejszych.

Na wystawie znalazły się prace wszystkich znaczniejszych malarzy polskich zajmujących się tematyką orientalną, w sumie blisko 200 obrazów i ponad 100 rysunków i rycin pochodzących ze zbiorów kilkudziesięciu muzeów w całej Polsce oraz z kolekcji prywatnych. Prace prezentowane są w układzie tematycznym, co pozwala na wydobycie specyfiki polskiego orientalizmu - jego podobieństw do nurtów orientalnych w innych krajach europejskich i dzielących go od nich różnic.

Sztukę obcą przedstawiono w niewielkim wyborze, na zasadzie kontekstu dla zjawisk występujących w sztuce poleskiej i na przykładach prac artystów najwybitniejszych, takich jak Iwan Ajwazowski, Eugène Delacroix, Jean Léon Gérome, Horace Vernet i Carl Werner.  

Wystawie towarzyszy naukowy katalog opracowany przez pracowników instytucji wypożyczających obiekty, przygotowany przez kuratorów wystawy - Annę Kozak i Tadeusza Majdy.


Orientalizm w malarstwie, rysunku i grafice w Polsce w XIX i pierwszej połowie XX wieku
Muzeum Narodowe w Warszawie, Al. Jerozolimskie 3
17. października - 21. grudnia 2008

Muzeum Narodowe w Warszawie/M.W.