Jak sprawdzić bezpieczniki w samochodzie? Instrukcja

Układ elektryczny jest jednym z najczęściej sprawiających kłopoty systemów w samochodach. Niekiedy za usterki z nim związane odpowiedzialne jest przepalenie się bezpiecznika lub kilku bezpieczników. Zwykle nie jest to jednak stricte przyczyna usterki, lecz jej rezultat, będący podstawą do dalszej diagnostyki pojazdu.

Autor: Witold Łukaszewski

Bezpieczniki samochodowe – rodzaje, do czego służą?

Przed przystąpieniem do sprawdzania bezpieczników samochodowych warto posiadać wiedzę na temat funkcji tych podzespołów układu elektrycznego pojazdu. Jak wskazuje sama nazwa, bezpieczniki mają zapewniać bezpieczeństwo niektórych podzespołów, które mogą ulegać awariom z powodu różnego rodzaju prądów przeciążeniowych i zwarć. Zadaniem bezpiecznika jest przerwanie obwodu w przypadku niewłaściwego przepływu prądu. Bezpiecznik zawiera część topliwą, którą może być drut wykonany z określonego metalu lub stopu metali. Dzięki temu niezawodnie przewodzi prąd, jednak w momencie przeciążenia bierze na siebie zbyt wysoki ładunek elektryczny. Topliwa część ulega stopieniu, dzięki czemu obwód zostaje przerwany, chroniąc wrażliwe podzespoły i przewody przed awarią.

Powszechnie stosowane dziś bezpieczniki to zazwyczaj bezpieczniki ostrzowe, które wyparły stosowane niegdyś w motoryzacji bezpieczniki rurkowe. Historia bezpieczników sięga połowy XIX wieku. Pierwsze tego typu elementy nie były oczywiście stosowane w samochodach, lecz w urządzeniach telegraficznych.

Obecnie stosowane bezpieczniki ostrzowe są bardzo podobne do siebie. Posiadają dwa metalowe „ostrza” połączone plastikową obudową. Zasada ich działania jest niezmienna od lat. Kiedy spełnią swoją funkcję, ich ponowne użycie staje się niemożliwe. Trzeba zastąpić je nowym bezpiecznikiem, ale jednocześnie warto wykonać dokładną diagnostykę pojazdu, by odkryć źródło wyładowania elektrycznego, które spowodowało przepalenie się bezpiecznika.

Wartości znamionowe bezpieczników są oznaczone różnymi kolorami według tzw. normy DIN 72581. Z tego powodu występują one w tak wielu kolorach (w podstawowych zestawach jest ich kilkanaście). Kolorystyka ułatwia dobór i dopasowanie konkretnego bezpiecznika. Przykładowo czarny bezpiecznik posiada wartość znamionową 1 Amper, zielony 20 Amper, natomiast pomarańczowy 40 Amper. Bezpieczniki mają także różne rozmiary. Norma określa ich aż sześć.

Jak sprawdzić bezpieczniki w samochodzie miernikiem?

Bezpieczniki samochodowe działają w sposób zero-jedynkowy – albo są sprawne albo przepalone. Ułatwia to sprawdzenie ich stanu. Czynność tę można wykonać na kilka sposobów, spośród których najczęściej spotykanym jest wykorzystanie miernika. Na rynku są dostępne specjalne mierniki, zwane także próbnikami, przeznaczone stricte do sprawdzania bezpieczników samochodowych. Są to bardzo proste urządzenia składające się z przyrządu przypominającego śrubokręt zintegrowanego z żarówką lub diodą sygnalizacyjną oraz połączonym z nim przewodem masowym. Wykorzystanie takiego próbnika jest bardzo proste.

Przewód masowy należy przymocować do metalowego, niemalowanego elementu, natomiast przyrząd przyłożyć do styków bezpiecznika, który podejrzewamy o awarię. Uprzednio należy jeszcze włączyć zapłon w samochodzie, aby układ elektryczny pojazdu miał zasilanie. Kiedy bezpiecznik jest sprawny, stanowiąca element próbnika żarówka lub dioda świeci się. Brak świecenia sugeruje przepalenie się bezpiecznika.

Jeżeli nie posiadamy w domu miernika przeznaczonego do sprawdzania bezpieczników możemy użyć inne, bardziej uniwersalne narzędzie, a mianowicie multimetr. Urządzenie to znajduje się w wielu domach, gdyż może służyć do pomiarów elektrycznych różnego rodzaju, np. wartości napięcia w gniazdku elektrycznym. W przypadku bezpieczników, multimetr można wykorzystać dwojako. Na jego pokrętle wyboru wskazać można pomiar oporności. Sprawny bezpiecznik ma oporność niższą niż 10 ohmów. Jeżeli jest przepalony, multimetr zwróci wartość 1, co oznacza nieskończoność (w tym przypadku niesprawność). Minusem tej metody jest konieczność wyciągnięcia bezpiecznika z gniazda przed dokonaniem sprawdzenia. Kiedy już to zrobimy, w celu pomiaru ostro zakończone końcówki przewodów multimetru przykładamy do styków bezpieczników.

Inną metodą sprawdzenia bezpieczników za pomocą multimetru jest pomiar napięcia. Ustawiamy pokrętło w pozycji pomiaru do maksymalnie 20 V (i tak w samochodowej instalacji nie powinniśmy zmierzyć napięcia większego niż 12 V). Sprawdzanych bezpieczników nie trzeba wyciągać z gniazd, a jedynie przykładać do styków jedną z końcówek przewodów multimetru, natomiast drugą do dotknąć do „masy”. Pomiar na obu stykach powinien dać rezultat 12 V, niskie lub zerowe wskazanie oznacza zabrudzenie styków lub przepalenie bezpiecznika.

Jak sprawdzić bezpieczniki w samochodzie bez miernika?

Bezpieczniki samochodowe można sprawdzić także bez posiadania jakiegokolwiek miernika, acz trzeba brać pod uwagę fakt, że metoda ta bywa niedokładna. Jest jednak rozwiązaniem dla osób, które zastanawiają się jak szybko sprawdzić bezpieczniki w samochodzie bez konieczności wyposażania się w specjalistyczne urządzenia. Metoda polega na wypinaniu bezpieczników z ich gniazd, dokładne ich obejrzenie i powąchanie. Choć może brzmieć to nieco śmiesznie, w większości przypadków bezpieczniki tuż po przepaleniu emitują charakterystyczny zapach spalenizny. Może być na nich widoczny także osad, wynikający ze stopienia się topliwej, metalowej części.

Awarie bezpieczników – kiedy są niepokojące?

W większości przypadków, jeżeli bezpiecznik w samochodzie przepali się po raz pierwszy, mechanicy nie zalecają przeprowadzania od razu rozbudowanej diagnostyki. Zdarza się, że element ten ma wadę fabryczną lub w instalacji elektrycznej pojazdu doszło do spięcia, które może się już nigdy nie powtórzyć. Jeżeli jednak ten sam bezpiecznik przepali się po raz drugi lub w aucie często dochodzi do awarii różnych bezpieczników, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki w celu wykrycia przyczyny usterek.