Marek Grechuta & Anawa (CD)

Wielka artystyczna podróż Marka Grechuty, piosenkarza, kompozytora i poety, rozpoczęła się - jak przystało - w Krakowie. Właśnie tam, na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, student z Zamościa (ur. 1945) poznał nieco starszego kolegę, Jana Kantego Pawluśkiewicza (ur. 1942 w Nowym Targu). Dwaj entuzjaści poezji i muzyki - Pawluśkiewicz miał już za sobą staż pianisty jazzowego - założyli kabaret Anawa. Nazwa wywodzi się od francuskiego zwrotu en avant - "naprzód".

Trupa rozpoczęła działalność w grudniu 1966 roku, od groteskowo-jarmarcznych przedstawień utrzymanych w konwencji happeningu, ale już po kilku miesiącach przeobraziła się w zespół muzyczny o zgoła niekonwencjonalnym składzie. Formuła stworzona przez Anawa nie znajduje porównania ani w muzyce polskiej, ani w światowej. Bogate, nieprzewidywalne kompozycje, pełne nieoczekiwanych zwrotów melodycznych, znalazły godną oprawę w grze tria, następnie kwartetu smyczkowego. Stylistyka Anawa bliska była klasycznym formom rodem z muzyki poważnej, ale wprowadzenie gitary i perkusji rozszerzyło możliwości aranżowania na niecodzienny skład. Grechuta i Pawluśkiewicz wykorzystali owe możliwości w pełni.

Po sukcesach wczesnych utworów (m.in. nagroda TVP dla Wesela - Opole 1969) zespół nagrał "małą płytę", na której obok Tanga Anawa (piosenki-wizytówki) znalazła się Niepewność do wiersza Mickiewicza i Serce. Utwory Pawluśkiewicza, początkowo głównego autora muzyki, ukształtowały wizerunek Anawa jako zespołu "neoromantycznego", śmiało sięgającego po słowa klasyków i szokującego big-beatową publiczność niemal wszystkim - od instrumentarium, po wygląd (suknia wiolonczelistki i… fraki). Kluczem do powodzenia nowej formuły muzycznej stały się jednak interpretacje Grechuty - nikt nie śpiewał tak jak on. Prasa nazywała go "nowym romantykiem", "mistrzem nastroju", "księciem piosenki poetyckiej".

Ale mistrz Jan Kanty nie stronił od poezji na wskroś nowoczesnej, czego wyrazem jest Piosenka do wiersza Juliana Przybosia, równie "futurystyczna" w eksplodujących smyczkach, co słowa poety. Potrafił też tworzyć liryczne miniatury bliższe kanonowi muzyki popularnej, jak Zadymka do strof Tuwima. Osobną kategorię stanowiły jego piosenki do przewrotnych, zadziornych tekstów Grechuty - kabaretowe Nie dokazuj i W dzikie wino zaplątani o faktycznie "zaplątanych" niczym winorośle słowach.

Z trzech utworów z muzyką Grechuty wyróżnia się (nie tylko udziałem Alibabek) Wesele, piosenka napisana do… fragmentów dramatu Stanisława Wyspiańskiego. Już w owej - debiutanckiej niemal - kompozycji zaznacza się naturalna swoboda artysty w przyporządkowaniu niełatwej muzyki trudnemu tekstowi. Ale szacunek do tekstu nie jest bałwochwalczy. Konstrukcja utworu Twoja postać wymagała większego skontrastowania nastrojów niż miało to miejsce w wierszu Micińskiego, więc kompozytor sięgnął po strofy innego poety. I tak "jasne smugi" Czechowicza rozświetlają mroczne obrazy Micińskiego, a nastrój wzbogacają gitarowe arpeggia Tadeusza Woźniaka. Będziesz moją panią to utwór o niemal ludowym charakterze - uwypuklonym przez prostotę porównań i użycie akordeonu w akompaniamencie. Jest to zarazem pierwsza "piosenka autorska" Grechuty - będzie ich coraz więcej.

Album "Marek Grechuta & Anawa" zamyka kompozycja Jana Kantego inna od pozostałych, pozornie pozbawiona linii melodycznej, lecz o wyeksponowanym rytmie (także i tu słyszymy gitarę Tadeusza Woźniaka). Jest to jedyny na płycie utwór do słów poety-rówieśnika, Leszka A. Moczulskiego. Jego słowa okazały się jednak tak ważne, że Marek Grechuta postanowił nadać im własną oprawę muzyczną, tworząc tytułową kompozycję następnej płyty długogrającej.