Gorzej urodzona (okładka  miękka, 09.2021)

Super pozycja. Rewelacja

Polecam

Lipa

Fabuła powieści zapowiada się na niepozorną, ale już po lekturze kilku pierwszych zdań, dzieje się magia: autorka przenosi nas w miejscu i czasie i do końca lektury pozostaniemy w Dolinie Mnikowskiej, czy mieszczańskim Krakowie przełomu wieków. Literacki kunszt autorki pozwala nam współodczuwać wszystkie troski (liczne) i sukcesy (nieliczne) głównej bohaterki. Bardzo polecam tę nietuzinkową powieść o sile i determinacji kobiet; świetnie sprawdzi się jako „siostrzański” prezent , szczególnie dla fascynatów historii Galicji, którzy chcą poznać prawdziwe realia tamtych czasów.

Wzruszająca historia wiejskiej dziewczyny, która trafia na służbę do miasta, pracując niemal za darmo jako służąca do wszystkiego... Świetnie oddany klimat czasu i miejsca! Warto!

Saga, jak zapowiedź brzmi, której było nam potrzeba. Odświeżenie w naszej pamięci obrazu polskiej wsi, Krakowa i jego okolic na początku XX wieku. Opowieść Mirosławy Karety pt. „Gorzej urodzona” płynie swoim wolnym nurtem odsłaniając historie i prawdy niewygodne, często i chętnie zapominane. Autorka pochyla się nad trudnymi tematami i z wielką dokładnością stara się nakreślić trudy życia służących na przełomie XIX i XX wieku, a swoją opowieść osadza na kanwie wydarzeń historycznych, włączając wielokrotnie nazwiska zasłużonych Polaków i wiekopomnych wydarzeń. Mników, jest rok 1864 , rok upadku Powstania Styczniowego, na świat przychodzi Józia, główna bohaterka naszej opowieści. Malownicza okolica, w której się wychowywała zachwycała swoim kształtem i barwą, a dno doliny i zbocza pokryte trawą i kwiatami przyciągały licznych przybyszów z miasta. Trudno się więc dziwić, że i pan malarz Witold Pruszkowski wraz z rodziną zawitawszy raz w te strony, niebawem sprowadził się tutaj na stałe. Tymczasem kiedy Józia i inne wiejskie pastuszki, pasły krowy na gromadzkim pastwisku, pan malarz rozwijał swój kunszt malarski i zafascynowany sielskimi widokami wsi polskiej malował nie tylko krajobrazy, ale i samych pastuszków. Skrytym pragnieniem Józi jest, aby wielki malarz i ją uwiecznił na jednym ze swoich obrazów, a kiedy ukradkiem podgląda artystę podczas pracy w atelier, nakryta przez jego małżonkę, po raz pierwszy przekracza progi pańskiego domu. Podczas wizyty okazuje się, że Józia umie czytać i od tej pory jej wizyty u pani Ernestyny stają się coraz częstsze. Pożycza od niej książki, słucha opowieści o życiu rodziny malarza, a z czasem poznaje znaczenie wielu słów, o których istnieniu wcześniej nie miała pojęcia. Poznajemy nie tylko postać jednego z wielkich polskich malarzy tamtego okresu, ale również ciekawy wycinek z prac eksploracyjnych prowadzonych w podkrakowskich jaskiniach na Jurze Krakowsko – Częstochowskiej przez archeologa Gotfryda Ossowskiego. Dla niego to zaczął pracować dobry przyjaciel Józi z lat dziecięcych Antek, kochający Józię, która odwzajemnia jego miłość. Obydwoje są sobie bardzo bliscy, snują plany na przyszłość, ale póki co jedno i drugie walczy z trudami codziennego życia na polskiej wsi przełomu wieku XIX i XX. Życia wypełnionego pracą od bladego świtu do ciemnej nocy, brakiem własnego miejsca na ziemi i ciągłymi marzeniami lepszej, wspólnej przyszłości. Na dodatek nad Józią wisi cały czas groźba wysłania jej na służbę do miasta, na czym bardzo zależy Jakubowi, ojczymowi, a matka coraz częściej też o tym wspomina. Splot tajemniczych wydarzeń jednej nocy odmienia życie młodziutkiej dziewczyny i chłopca, a tak naprawdę jeszcze wyrostka, któremu nie dane było przeżyć z Józią szczęśliwych godzin. Autorka wykreowała postaci bardzo realistyczne, bliskie Czytelnikowi, które trudno nie zamknąć w sercu na dłużej, jak choćby matka Antka i jego brat Walek, chory chłopiec, będący w tamtych czasach wyrzutkiem, odmieńcem, którego nikt nie chciał. Również rodzina mecenasowej Sobkiewiczowej, do której trafia w Krakowie Józia oraz posługujące w tym domu dziewczyny pokazane są w sposób wielobarwny i do bólu wręcz rzeczywisty. Życie w Krakowie nie oszczędza dziewczyny, a mnogość przygód i ilość spotykanych osób, do tego oryginalne cytaty z podręcznika dla służących Elżbiety Bederskiej pt.” Dobra służąca. Czyli co powinnam wiedzieć na służbie i o służbie” sprawiają, że powieść płynie wartko i niezwykle intrygująco. Ciekawie prowadzony wątek dzienników wraz z wycinkami z gazet z tamtych czasów oraz osobistymi notatkami ich właścicielki Józi przenosi nas w czasie, w minioną epokę, kiedy to uczyła się ona kreślić litery przy użyciu tabliczki i rysika, a potem kaligrafii. Książka w wielu momentach zaskakuje i wręcz oburza, ale takie były czasy i to autorka stara się nam wyraźnie ukazać. Służące, człowiek drugiej kategorii, który musi zaakceptować swoje miejsce społeczne, obowiązki, poniżanie, brak szacunku zarówno ze strony państwa, u którego się służy, jak i pośród innych służących. Życie, które tak mało dla innych znaczy, innych egocentrycznych ludzi. I to nie ważne wieś to czy miasto. Nie tylko widzimy różnice społeczne, ale również świat chłopów tamtego okresu zamkniętych w wąskim świecie starych tradycji, wierzeń i przyzwyczajeń. Na każdym kroku panuje nieufność do wszystkiego co nowe i co pochodzi ze świata nauki i postępu. „Czuł i widział, że takich samych wydziedziczonych jak on, i równie bezradnych jak on, jest dużo. Czuł się słabym sam, ale czuł się i słabym w gromadzie. Na swoje większe nieszczęście otoczył się różnymi i to licznymi strachami, przesądami, czarami, wierzeniami, które mu utrudniały, a nawet zatruwały życie, chodząc krok w krok za nim.” A Józia była nieodrodną córką tej epoki, tego środowiska i tej mentalności. Trudno się więc dziwić, że stała się ofiarą ataków, pomówień oraz ni

Koniec XIX wieku był czasem, w którym wyraźne były podziały klasowe. Wiejskie dziecko, do tego nieślubne, było na samym końcu społecznej hierarchii. Józia miała pecha i szczęście jednocześnie. Szczęście, bo okazała się dziewczynką nadzwyczaj inteligentną i rezolutną. Jej pechem było niskie pochodzenie, przez które nie miała dostępu do edukacji. Udało jej się ukończyć jedną klasę wiejskiej szkoły, dzięki czemu opanowania czytanie i pisanie w podstawowym zakresie. Podsuwane jej dziełka, uznane za "odpowiednie" przez nauczycieli i rodzinę, a później panią mecenasową, to przede wszystkim kalendarze z poradami, pobożne pisma i porady dla służących. Nie miała wielkich możliwości rozwoju intelektualnego, choć gdyby mogła wybierać, sięgnęłaby po książki historyczne, jak ta pierwsza lektura wypożyczona z biblioteczki żony malarza, która tak ją zafascynowała. Kiedy Józia trafia na służbę do domu mecenasa Karola Sobkiewicza i jego żony, Anastazji, zostaje podkuchenną. Jej zakres obowiązków nie kończy się jednak na kuchni. Najprzyjemniejszym z zadań było bieganie po sprawunki. "W pozostałym czasie jednak musiała Józia wykonywać prace ciężkie i wyczerpujące, takie jak pastowanie i froterowanie drewnianych podłóg i parkietów, trzepanie ciężkich zasłon i dywanów, mycie okien, drzwi i futryn, mycie kafli pieców i ścieranie kurzu z najwyżej położonych mebli, obrazów, lamp oraz karniszy." Prócz tego noszenie węgla, palenie w piecach, wynoszenie nieczystości z nocników. Dziewczyna całe dnie miała wypełnione pracą ponad siły. Kiedy już udało jej się złapać chwilę oddechu mogła poczytać o szkodliwości dni wolnych dla służby. W fikcyjną fabułę autorka wplotła garść autentycznych wydarzeń i postaci oraz fragmenty pism z tamtych czasów, jak choćby ten: "Wolne niedziele, owe upragnione wolne niedziele, dla których dziewczyny stronią od służby domowej, choć ta im na przyszłość największe daje korzyści, stały się już niestety nieraz przyczyną zguby lekkomyślnych i niedoświadczonych jednostek. Nie chcę ja bynajmniej przez to powiedzieć precz z wolnemi niedzielami, nie, gdyż po pracy słusznie należy się każdemu spoczynek i godziwa rozrywka. Chciałabym tylko zwrócić wam uwagę na zło, jakie sprowadzić mogą na siebie te, które nie umieją czasu wolnego z korzyścią dla siebie spędzać." Zamożni artyści zachwycali się prostym życiem chłopów, którym, ich zdaniem, niczego do szczęścia nie brakuje. Przymierająca głodem dziewczynka czytała o tym jak dobrze jej się żyje. Autorzy, nieraz oderwani od rzeczywistości, wychwalali znane nam "cnoty niewieście". W chwilach wolnych zalecano kobietom modlitwy, udział w mszach i spełnianie dobrych uczynków, broń Boże "próżniacze" siedzenie z książką. Skąd my to znamy? Czytając autentyczne teksty nie wiadomo czy śmiać się czy płakać z rozpaczy. Życie płci piękniej, niezależnie od klasy społecznej, było nie do pozazdroszczenia, lecz im niżej tym gorzej. Nierzadko w domach zamożnych mieszczan zdarzały się przypadki molestowania seksualnego służących, traktowanych de facto jak niewolnice. W końcu biedne dziewczyny nie miały dokąd pójść a posiadanie przez nie rodziny nie było dobrze widziane. Miały skupiać się wyłącznie na pracy. Język powieści jest trudny, czytanie wymaga skupienia uwagi. Uważam jednak, że forma została odpowiednio dobrana do przedstawionych treści. Autorka bardzo szczegółowo pokazuje jak wyglądało życie mieszkańców polskich wsi i miast pod koniec XIX wieku. Chłopi pańszczyźniani egzystowali w skrajnej nędzy, bez dostępu do edukacji i odpowiedniej opieki zdrowotnej. Dużo dzieci nie dożywało dorosłości. Tym, którym udało się dostać na służbę do "państwa", było niewiele lepiej. Co prawda dostawali coś do jedzenia i miejsce do spania, lecz na tym kończyły się ich "przywileje". "(...) prawo w takich przypadkach, gdzie obowiązków i praw nie określono bliżej, przemawia na niekorzyść służącej, a na korzyść państwa. Tu bowiem służąca zależy zupełnie od woli państwa, służąca wtedy zupełnie niczego żądać nie może." Pierwszy tom historii Józi kończy się dramatycznym zwrotem akcji, potwierdzającym prawdziwość powyższego fragmentu. Już się zastanawiam co będzie dalej.

"Gorzej urodzona" Mirosława Kareta Dzieciństwo Józi nie należało do najprostszych — od dziecka nazywana "bąkiem", żyła w domu, którego głową był surowy ojczym. Jedyną jej ostoją była babka. Jednak po jej śmierci nic nie było tak, jak powinno być. Rodzice postanawiają, że dziewczyna zostanie wysłana do Krakowa, by tam służyć w domostwie państwa Sobkiewiczów, gdzie staje się służącą do wszystkiego... "Gorzej urodzona" to pierwsza odsłona cyklu "Wydziedziczone" autorstwa Mirosławy Karety, której dotychczas wydane książki cieszą się bardzo dobrymi opiniami. Powieść ta jest swego rodzaju wglądem współczesnego czytelnika w życie dziewiętnastowiecznej służącej w pańskim domu. Obserwujemy rozgrywające się na kartach książki wydarzenia z zapartym tchem, z narastającym zaciekawieniem i coraz to większą chęcią poznania dalszych losów Józi. Autorka na przykładzie głównej bohaterki "Gorzej urodzonej" pokazuje nam, jak miała się sytuacja służby domowej w Polsce pod zaborami. Już na pierwszy rzut oka widać, że nie była ona kolorowa. Kobieta podejmująca się owej posady musiała liczyć się z nikłym wynagrodzeniem, o ile takie w ogóle otrzymywała, wygórowanymi życzeniami swoich państwa, a nie raz z przemocą psychiczną i fizyczną, jak i również molestowaniem. Są to tragiczne losy tysięcy polskich dziewcząt, które chcąc wyrwać się ze wsi, z biedy i głodu były w stanie znosić największe upokorzenia. Jednak fabuła powieści Mirosławy Karety nie kręci się jedynie wokół nieszczęść. W tej jakże wspaniałej historii możemy ujrzeć namalowany przez autorkę obraz polskiej prowincji, która jawiła się jako kraina spokoju, wyciszenia dla zabieganych mieszkańców miast. Miejsce, sielanka, w której rytm życia wyznaczają zmieniające się pory roku, a gdzie nie liczy się godzin i lat. W "Gorzej urodzonej" spotkamy się też z radościami młodzieńczego życia, pierwszej miłości, która, choć niby wydaje się oczywista, to do ostatnich stron nie wiemy, jakie było uczucie łączące Antka i Józię. Ich relacja utkana jest bardzo delikatnie, subtelnie, z dużą dozą wrażliwości — dokładnie tak, jak całokształt. Powieść ta stanowi również podróż do czasów, w których Polacy walczący o niepodległość musieli mierzyć się również ze swoimi codziennymi problemami, troskami, zgryzotami. Spod pióra Karety wyszła przepiękna, misterna, a jednocześnie na swój sposób brutalna opowieść o nieprzemijającym uczuciu, niewidzialnej nici porozumienia łączącej dwie dusze, odkrywaniu rodzinnych tajemnic, magii wspomnień, czarze i urokliwości polskiej wsi oraz losie służącej do wszystkiego, który podzieliły tysiące Polek. Na dokładkę w tej cudownej, chwytającej za serce opowieści wątki fikcyjne przeplatają się z autentycznymi, co czyni powieść jeszcze ciekawszą. Mimo że historii bliźniaczo podobnych do "Gorzej urodzonej" mamy na pęczki, to akurat w tej autorstwa Mirosławy Karety drzemie coś niezwykłego, coś, co sprawia, że czytelnik przeżywa wzloty i upadki bohaterów, czuje się tak, jakby sam ich doświadczał. Podczas lektury towarzyszy nam cały wachlarz emocji. Jest to jedna z tych książek, która z pewnością pozostanie ze mną na dłużej. Wzruszająca, ciepła, otulająca, jednym słowem — genialna. ⭐8,75/10 Za egzemplarz książki dziękuję wydawnictwu Mando.

~"Gorzej urodzona to pierwszy tom sagi "WYDZIEDZICZONE" który wprowadza nas do bardzo brutalnych i bolesnych realiów panujących w XIX - wiecznej podkarpackiej wsi.W tak trudnych czasach przyszło żyć naszej głównej bohaterce Józi, dziewczynie, która urodziła się bękartem. Życie nieślubnego dziecka u boku ojca tyrana i matki całkowicie podporządkowanej mężowi, nie jest łatwe zwłaszcza, gdy mieszka się w miejscowi gdzie wszyscy wytykają Cię palcami, traktują z pogardą i nienawiścią. Jednak pomimo przeciwności losu, bardzo ciężkiej pracy, braku możliwości rozwijania się, dziewczyna się nie poddaje i pragnie walczyć o siebie.Pełna determinacji oraz zaciętości kończy klasę w wiejskiej szkole, rozwija umiejętność czytania jak i pisania. Zainteresowana pojawieniem się w okolicy znanego malarza i rysownika (Witolda Pruszkowskiego) dziewczyna robi wszystko co tylko możliwe by pojawić się na jednym z jego obrazów. Pewnego dnia ojczym Józi podejmuje dość brutalną decyzję, która na zawsze zmieni życie jego "córki". Kobieta musi opuścić wieś i trafia do Krakowa do domu, gdzie prawie za darmo, wykonuje wszystkie obowiązki jako służąca : sprząta, myje, pastuje i froteruje podłogi, pierze, ceruje, gotuje, nosi węgiel, pali w piecach, pozbywa się nieczystości z nocników oraz spełnia "fantazje" Pana domu. Kiedy nastaje wieczór po dniu wypełnionym ciężka pracą wtedy dopiero może rozłożyć swój siennik, by móc złapać chwilę oddechu...ale czy aby na pewno? ~"GORZEJ URODZONA" to moje pierwsze spotkanie z autorką, które pomimo ciężkiego początku okazało się dość interesującą i bogatą w ogromną wiedzę przygodą.Autorka za sprawą lekkiego pióra, ogromu pracy i zdobytej wiedzy z niezwykłą starannością wplotła w fikcję literacką kilka prawdziwych miejsc, wydarzeń, postaci, a nawet fragmenty pism z tamtych trudnych czasów. Obrazując szczegółowo tak jak naprawdę wyglądało życie mieszkańców polskich wsi, miast u schyłku XIX wieku. ~Mirosława Kareta za pomocą wolnej akcji, barwnych bohaterów oraz tkliwego klimatu, stworzyła opowieść obok, której nie da się przejść obojętnie. Historia przepełniona jest bólem, smutkiem i niesprawiedliwością świata w którym przyszło żyć naszej bohaterce. Dlatego "doceniajmy" (może nie tak dosłownie kiedy widzimy co dzieje się wokół) czasy w których przyszło nam żyć. ~Podczas czytania będzie towarzyszyć nam ogromny wachlarz emocji, przez co wielokrotnie będziemy walczyć ze sobą by móc zrozumieć i uwierzyć, w surowe procedury i zasady traktowania służby w tamtych czasach. ~Reasumując całość i nie zdradzając wam już za wiele "Gorzej urodzona" to momentami nie łatwa w odbiorze, wzruszającą, poruszająca i przede wszystkim wstrząsająca historia kobiety (postaci której nie da się nie polubić) która za wszelką cenę, pomimo przeciwności losu, pragnie dla siebie lepszego życia. Jest to piękna powieść, która w idealny sposób obrazuje siłę, zawziętość i determinację kobiet walczących o "lepsze jutro". Myślę, że nie jedna z was będzie oczarowana kolejna oryginalną historią❤️ Teraz pozostaje mi już tylko czekać na kolejna część z sagi. Polecam!

„Wsi spokojna, wsi wesoła” – tak można określić namalowany przez Mirosławę Karetę obraz polskiej wsi XIX. Choć w przypadku Józi – głównej bohaterki o sielance ciężko jest mówić. Od dziecka wyzywana od bąków, nieślubne dziecko, które zostało pozbawione niemal wszystkiego, w tym matczynej czułości. Jedynym wsparciem byli dziadkowie, na których mogła liczyć w trudnych momentach i starciu z ojczymem, dla którego była darmozjadem, przypominającym o niechlubnej przeszłości jego małżonki. Od dziecka wykorzystywana do ciężkich prac, opieki nad przyrodnim rodzeństwem, Józia próbowała nawet wtedy odnajdywać pozytywne elementy swojego życia. Przełomowym momentem było w nim odesłanie jej na służbę, która sprawiła, że dziewczyna zaznała szeregu upokorzeń, a także fizycznych i psychicznych ran… Mirosława Kareta stworzyła historię, która wywołuje w nas wiele emocji. Pełną bólu i smutku, a także złości dla niesprawiedliwości, jaka spotkała Józię. Nasze uczucia potęguje z pewnością fakt, że żyjąc w zupełnie innych realiach, w czasie lektury z niedowierzaniem czytamy o różnych procederach i zasadach traktowania służby. Chyba najgorsze dla mnie było podejście dziewczyny do tego wszystkiego. Przekonanie, że nie tyle nie może, ile nie powinna nic robić, bo to się nie godzi, bo straci posadę… Wszak dobra służąca musi być posłuszna we wszystkim. Przecież nic nie znaczy w hierarchii społecznej. Jest tylko pachołkiem na usługach państwa, popychadłem, gorzej urodzoną… A jednocześnie byłam pełna podziwu dla Józi. Dziewczyny, która mimo, iż przeszła tak wiele, to tliła się w niej nieśmiało pewna niezłomność. Wątłe przekonanie o tym, że gdzieś jeszcze spotka ją szczęście. W fikcyjną historię autorka umiejętnie wplotła prawdziwe miejsca i postaci, jak chociażby tę Witolda Pruszkowskiego – polskiego malarza i rysownika, co nadawało jej wiarygodności i umocowania w ówczesnej rzeczywistości. Przytoczone fragmenty książek, potoczny język, którego użyto w niektórych dialogach, mnogość bohaterów, sprawiały, że trzeba było w trakcie lektury mocno się skoncentrować, aby się w tym odnaleźć. Niemniej fabuła nakreślona jest bardzo obrazowo i pozwala wczuć się w realia XIX i początku XX wieku. Podsumowując: Ludzka podłość i bezduszność. Samozwańcza, lepsza część społeczeństwa i nic nieznacząca gorsza, której przedstawicielką jest Józia. Zderzenie dwóch światów: tego pełnego przepychu, wieczornych rautów, ale też hipokryzji i obłudy, ze światem służby, która była jedynie narzędziem w rękach państwa, bez prawa głosu, a nawet bez prawa do poszanowania ich godności. Mirosława Kareta stworzyła opowieść, która nie jest łatwa w odbiorze, uderza bowiem naturalistycznym wręcz pokazaniem życia gorzej urodzonej. A jednak jest w tym wszystkim jakieś światełko nadziei. Że z tego życiowego rynsztoka jest ucieczka... Czy tak właśnie się stanie? Czy Józi wystarczy sił, aby zawalczyć o lepsze życie? Jak potoczą się jej dalsze losy? Tego dowiemy się z kolejnego tomu serii.