Czy można jeść pokrzywę? Jakie ma właściwości?

Pokrzywa zwyczajna jest dziko rosnącą byliną, bardzo powszechną w Polsce. Chyba każdy zna pokrzywę z powodu jej piłkowanych liści, porośniętych charakterystycznymi włoskami, które przy dotknięciu pieczenie, swędzenie i zaczerwienienie skóry. Pomimo parzących właściwości, pokrzywa to cenna roślina użytkowa.

Po pierwsze – jest jadalna. Młode liście pokrzywy (starsze są zwapniałe i włókniste) można jeść na surowo lub w zupach i potrawkach, przerabiać na sok lub inne przetwory. Przed zjedzeniem pokrzywy na surowo, np. w sałatce, należy sparzyć ją krótko gorącą wodą, aby zniszczyć parzące włoski zawierające kwas mrówkowy i histaminę. Suszone liście pokrzywy nadają się na herbatkę ziołową.

Pokrzywa to także roślina lecznicza. Surowcami zielarskimi są liście, całe ziele pokrzywy i korzenie pokrzywy – każda z tych części ma nieco inny skład i zastosowanie. W tym artykule będziemy mówić o liściach i zielu pokrzywy, chyba że w tekście będzie zaznaczone inaczej. Dobroczynne właściwości pokrzywy są wykorzystywane nawet w kosmetykach, szczególnie do pielęgnacji włosów. Poprawiają one ukrwienie skóry głowy i zmniejszają przetłuszczanie.

Czy wiesz, że...

Pokrzywa jest także rośliną włóknistą, wykorzystywaną od tysiącleci do produkcji przędzy i tkanin. W dzisiejszych czasach włókno pokrzywy praktycznie nie ma znaczenia gospodarczego, jednak dawniej uzyskiwano z niego przędzę na grubsze tkaniny, liny i sznury.

 

SOK Z POKRZYWY BIO 500 ml - BIO PLANET

 

Picie soku z pokrzywy - wartości odżywcze rośliny

Liście pokrzywy zawierają dużo witamin, np.

  • witaminę C
  • witaminy z grupy B
  • witaminę K
  • kwas foliowy

rozmaite makro- i mikroelementy, np.

  • potas
  • żelazo
  • wapń
  • krzem (dzięki krzemowi pokrzywa korzystnie wpływa na stan włosów!)

a także różne związki roślinne:

  • chlorofil
  •  karotenoidy
  • flawonoidy
  • białko roślinne 
  • błonnik

Obecnie w Polsce raczej nie spotyka się świeżych liści pokrzywy w sklepach – trzeba zbierać je samodzielnie. Ważne, aby wybierać miejsca czyste, z dala od śmietnisk, dróg i ruchliwych centrów miast. W handlu natomiast są dostępne soki z pokrzywy, które mają wartości odżywcze podobne do świeżej rośliny, choć mogą zawierać mniej białka, błonnika, witaminy C lub innych łatwo rozkładających się witamin.

 Z piciem soku z pokrzywy należy jednak uważać – w nadmiarze może mieć działanie przeczyszczające i drażniące. Powinny go unikać także kobiety w ciąży. Korzenie pokrzywy i starsze liście nie mają zastosowania kulinarnego.

 

Sok z pokrzywy - 1l

 

Pokrzywa - właściwości lecznicze, działanie 

Pokrzywa jest rośliną leczniczą, stosowaną w medycynie ludowej do dziś. Surowcem zielarskim są liście, całe ziele i korzenie, zbierane przed kwitnieniem – najcenniejsze są młode rośliny. Z liści i pędów można robić wyciągi wodne lub alkoholowe lub suszyć je, a z suszu przygotowywać napary lub wywary.

Liście i ziele pokrzywy zawierają m.in. flawonoidy, kwasy organiczne, karotenoidy, garbniki. Mają łagodne działanie moczopędne, dlatego są polecane osobom z dolegliwościami układu moczowego i problemami z zatrzymywaniem wody w organizmie, obrzękami itp. Pokrzywie przypisuje się też słabe działanie przeciwzapalne, antyalergiczne, obniżające krzepliwość i lekko zmniejszające poziom cukru we krwi. Suszoną pokrzywę można bez problemu kupić w aptekach lub sklepach zielarskich. Można też przygotować ją samodzielnie.

 

Herbata ziołowa HERBAPOL Zielnik Polski Pokrzywa, 20x1,5 g

 

Jak suszyć pokrzywę? 

Najlepiej w małych pęczkach, w przewiewnym, zacienionym miejscu. Bezpośrednie działanie promieni słonecznych może zniszczyć wiele aktywnych substancji zawartych w ziołach. Suszone zioła mogą teoretycznie dostarczać niewielkich ilości mikroelementów i witamin, jednak po wysuszeniu i zaparzeniu straty witamin z pewnością są duże.

Korzeń pokrzywy jest stosowany znacznie rzadziej, niż liście, choć także można go kupić w aptekach i zielarniach. Zawiera sterole roślinne, lignany (o działaniu podobnym do estrogenów), kwasy organiczne a także sole mineralne. Wyciągi lub napary z korzenia pokrzywy mogą łagodzić dolegliwości związane z łagodnym przerostem prostaty – ułatwiają oddawanie moczu i dokładne opróżnienie pęcherza.

 

Dary Natury, Herbatka ziołowa bio, Korzeń pokrzywy, 50 g

 

Picie pokrzywy w ciąży i podczas karmienia piersią

Często można spotkać się z opinią, że soki, wyciągi lub herbatki z pokrzywy są dobre dla kobiet w ciąży i karmiących, ze względu na zawartość żelaza, działanie wzmacniające i pobudzające laktację. Jednak nie jest to takie jednoznaczne. Wiele poradników zaleca pokrzywę kobietom w ciąży, jednak wielu ekspertów zalecające ostrożność. Np. Americam Pregnancy Association (amerykańska organizacja na rzecz zdrowia ciężarnych) ostrzega, że stosowanie pokrzywy może nie być zupełnie bezpieczne w czasie ciąży. Pokrzywa może mieć działanie pobudzające skurcze mięśni gładkich, co potencjalnie zwiększa ryzyko poronienia. Ryzyko to zwiększa się przy długotrwałym stosowaniu lub przyjmowaniu dużych ilości.

Dlatego, jeśli jesteś w ciąży, a szczególnie kiedy istnieje ryzyko poronienia, przed rozpoczęciem zażywania preparatów z pokrzywy zasięgnij porady swojego lekarza prowadzącego. Unikaj też stężonych wyciągów i zbyt dużych dawek. Jednak po porodzie picie herbatki z pokrzywy jest bezpieczne i może mieć korzystny wpływ na wydzielanie pokarmu.

 

Pokrzywa Ziele Pokrzywy ze zbioru Naturalnego, Urtica dioica 1KG A

 

Pokrzywa - przeciwwskazania

Kto jeszcze powinien zachować ostrożność lub zrezygnować ze stosowania preparatów z pokrzywy? Przede wszystkim osoby na nią uczulone. Natomiast wszystkie osoby cierpiące na przewlekłe choroby i zażywające jakiekolwiek leki powinny zapytać lekarza, czy pokrzywa im nie zaszkodzi lub nie wejdzie w interakcje z lekami. Dotyczy to wszystkich, jednak w szczególności chorych na nerki, wątrobę, nowotwory, cukrzycę, przyjmujących leki na nadciśnienie lub przeciwkrzepliwe (rozrzedzające krew).

Pokrzywa nie jest zalecana kobietom ze schorzeniami ginekologicznymi, np. mięśniakami macicy, nieprawidłowymi krwawieniami z dróg rodnych, nowotworami. Nadmierne spożycie pokrzywy może mieć działanie drażniące na układ pokarmowy, poza tym może być niekorzystne (szczególnie dla mężczyzn) ze względu na zawartość substancji o działaniu podobnych do estrogenów. Nadmiar żelaza w organizmie także stanowi przeciwwskazanie do stosowania pokrzywy.

Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

 

Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com

 

Bibliografia i przydatne linki:

  1. Karolina Jakubczyk, Katarzyna Janda, Sylwia Szkyrpan, Izabela Gutowska, Jolanta Wolska, Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne, Pom J Life Sci 2015, 61, 2, 191–198 (Link: https://pdfs.semanticscholar.org/44be/39a6859030ea32127b0cf819ab27abb0c1c0.pdf)

  2. Zioła w ciąży – serwis American Pregnancy Assosiacion - https://americanpregnancy.org/healthy-pregnancy/is-it-safe/herbs-and-pregnancy/ (dostęp 23.10.2021, strona angielskojęzyczna)

  3. Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); 2006-. Stinging Nettle. [Updated 2021 Feb 15]. Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501777/ (dostęp 23.10.2021, strona angielskojęzyczna)